Ανάκληση δωρεάς 4,05 εκατ. € του Ι.Σ. Νιάρχος για την ανάδειξη αρχαιολογικών ευρημάτων στο Φάληρο | Απάντηση του υπουργείου Πολιτισμού

Σε ανάκληση της δωρεάς του προς το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ) για την ανάδειξη και προστασία των αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής του Φαληρικού Όρμου, προχώρησε το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), καταδεικνύοντας για πολλοστή φορά το αναποτελεσματικό, πολυδάπανο και αρτηριοσκληρωτικό κράτος των 95 δισ. …

Το υπουργείο Πολιτισμού, σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, εξέδωσε ανακοίνωση, το οποίο παραθέτει μια σειρά δικαιολογιών και ευχολογίων.

Πιο αναλυτικά, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) ύστερα από πέντε χρόνια συνεχών καθυστερήσεων και αδράνειας από πλευράς των αρμόδιων φορέων, αναγκάστηκε να προχωρήσει σε ανάκληση της δωρεάς του, με αντικείμενο τη χρηματοδότηση εκπόνησης μελέτης, κατασκευής και προμήθειας εξοπλισμού του «Εκθεσιακού Κτιρίου – Κέλυφος Πολυανδρίου». Η δωρεά εστίαζε στην ανάδειξη και προστασία των αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής του Φαληρικού Όρμου, τα οποία ήρθαν στο φως από τις ανασκαφικές έρευνες κατά τη διάρκεια κατασκευής του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), και τα οποία περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το διεθνούς βεληνεκούς εύρημα των Δεσμωτών του Φαλήρου.

Η πρόθεση του ΙΣΝ να χρηματοδοτήσει το έργο, είχε εκφραστεί ήδη από τον Φεβρουάριο του 2017 μέσω επιστολής του ΙΣΝ προς το ΥΠΠΟΑ. Η δωρεά του ΙΣΝ, ύψους έως €4.050.000,  μεταξύ άλλων, περιλάμβανε τη δημιουργία μουσειακής κτιριακής υποδομής, η οποία θα υλοποιείτο σε σχεδιασμό του διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Renzo Piano και των συνεργατών του.

Από την αρχή των συζητήσεων του ΙΣΝ με το ΥΠΠΟΑ, η πορεία του έργου χαρακτηρίσθηκε από διαρκείς και συστηματικές καθυστερήσεις, ενώ στο διάστημα αυτό, αναγνωρίζοντας το ειδικό βάρος που φέρει η πραγματοποίηση του έργου, το ΙΣΝ προχώρησε, ύστερα από αιτήματα του ΥΠΠΟΑ, τόσο σε τροποποίηση της αρχικής σύμβασης δωρεάς, όσο και σε πολλαπλές παραχωρήσεις χρονικών παρατάσεων για την υλοποίησή του.

Το τελευταίο διάστημα δε, και παρά την τακτική επικοινωνία του ΙΣΝ προς το ΥΠΠΟΑ, δεν έχουμε λάβει καμία ουσιαστική ενημέρωση αναφορικά με τον τρόπο και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της δωρεάς.  Οι παραπάνω λόγοι οδήγησαν στην απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΣΝ για την επί του παρόντος άμεση ανάκληση της δωρεάς.

Ως διεθνής κοινωφελής οργανισμός, παραμένουμε πάντοτε, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, δίπλα σε κάθε προσπάθεια που συνεισφέρει στην ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της χώρας μας, όσο και σε κάθε προσπάθεια που έχει θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία εν γένει. Στην περίπτωση ωρίμανσης της πορείας του έργου, θα είμαστε στη διάθεση του ΥΠΠΟΑ να αξιολογήσουμε με καλή πρόθεση ένα εκ νέου αίτημα.

Η απάντηση του υπουργείου Πολιτισμού

Σε απάντηση της ανακοίνωσης του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος σχετικά με την «Ανάκληση της δωρεάς του ΙΣΝ προς το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για την ανάδειξη και προστασία των αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής του Φαληρικού Όρμου», το Γραφείο Τύπου του ΥΠΠΟΑ σημειώνει τα εξής:

Το ΙΣΝ αποφάσισε να ανακαλέσει την ανωτέρω δωρεά επικαλούμενο καθυστερήσεις πενταετίας. Επισημαίνεται ότι η ενεργή σύμβαση μεταξύ ΙΣΝ και ΥΠΠΟΑ υπεγράφη στις 22 Ιουλίου 2021.

Το ΙΣΝ είχε ενημερωθεί ότι οι εργασίες της πιλοτικής εφαρμογής ολοκληρώθηκαν με επιτυχία στις 9 Φεβρουαρίου 2022.

Το ΙΣΝ είχε, επίσης, ενημερωθεί και για την κατάθεση από πλευράς της αναδόχου εταιρείας της σχετικής τεχνικής αναφοράς, η οποία περιλάμβανε και τα αποτελέσματα-συμπεράσματα του υλοποιηθέντος έργου. Σύμφωνα με αυτά, για λόγους κυρίως προστασίας του ευρήματος και του περιβάλλοντος χώρου του, αλλά και επίσπευσης των εργασιών, προτάθηκε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ η αλλαγή της μεθοδολογίας μεταφοράς των ευρημάτων.

Η νέα μέθοδος απόσπασης και μεταφοράς των ευρημάτων αποτυπώθηκε στην αναθεωρημένη μελέτη, η οποία έπρεπε να τύχει της γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου. Το ΚΑΣ γνωμοδότησε θετικά για την υποβληθείσα μελέτη, την Τρίτη 17.5.2022, προκειμένου οι εργασίες της απόσπασης και μεταφοράς του ευρήματος να εκκινήσουν τον Ιούνιο, όπως εξ αρχής είχε προγραμματιστεί για λόγους αντιμετώπισης της υγρασίας του εδάφους.

Το ΙΣΝ αποφάσισε την ανάκληση της δωρεάς επικαλούμενο καθυστερήσεις, μη επαρκή ενημέρωση για την εξέλιξη του έργου, και συμμόρφωση σε εσωτερικές διαδικασίες, την επομένη (18 Μαΐου 2022) της γνωμοδότησης του ΚΑΣ, και ενώ οι αρμόδιες Υπηρεσίες βρίσκονται ένα βήμα πριν από την έναρξη υλοποίησης αυτού του εξαιρετικά δύσκολου εγχειρήματος, έχοντας υπερνικήσει δυσχέρειες και προβλήματα του παρελθόντος.

Η προστασία και η ανάδειξη του ευρήματος των Δεσμωτών του Φαλήρου, στον χώρο του Κέντρου Πολιτισμού ΙΣΝ, αποτελεί για το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και τις αρμόδιες Υπηρεσίες του υποχρέωση και προτεραιότητα, η οποία δεν πρόκειται να διακυβευτεί. Οι Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ εκτελούν έργα προστασίας και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων μείζονος σημασίας με συνέπεια και ποιότητα. Αυτό προφανώς πράττουν και στην περίπτωση των Δεσμωτών. Σε κάθε περίπτωση το έργο της προστασίας και ανάδειξης των Δεσμωτών θα προχωρήσει από το ΥΠΠΟΑ βάσει του υπάρχοντος προγραμματισμού του.

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σήμερα, είναι υπέρ της σύμπραξης του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα. Είναι υπέρ της συνεργασίας με Κοινωφελή Ιδρύματα και Οργανισμούς. Είναι υπέρ της αναδοχής δωρεών και χορηγιών. Τιμά τους χορηγούς και τους συνεργαζόμενους φορείς του. Όμως, προτάσσει την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας σύμφωνα με το εθνικό θεσμικό πλαίσιο και τις διεθνείς συμβάσεις.

Παρέμβαση ΣΥΡΙΖΑ

Δήλωση για το θέμα έκανε η τομεάρχης Πολιτισμού της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Σία Αναγνωστοπούλου, η οποία απέδωσε ευθέως ευθύνες στην υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, σημειώνοντας ότι «η ανικανότητά της όχι μόνο την αφήνει έκθετη», αλλά κυρίως «προσβάλλει ανεπανόρθωτα την πολιτιστική διαχείριση και ανάδειξη του εθνικού μας πλούτου».

Η ανακοίνωση αναφέρει τα εξής: «Η εγκληματική αδιαφορία, η ολιγωρία και οι «άριστοι» χειρισμοί του ΥΠΠΟΑ στα ζητήματα της προάσπισης των αρχαιοτήτων της χώρας, φαίνεται πως έχουν αρνητική αντανάκλαση και στις χρηματοδοτήσεις από δωρεές για την ανάδειξη και προστασία αρχαιολογικών ευρημάτων. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανακαλεί δωρεά εκατομμυρίων ευρώ από το υπουργείο Πολιτισμού για την δημιουργία έργου για την προστασία αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής του Φαληρικού Όρμου, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται το εμβληματικό εύρημα των Δεσμωτών του Φαλήρου. Το ίδρυμα καταγγέλλει με ανακοίνωσή του ότι δεν έχει λάβει καμία ουσιαστική ενημέρωση από το ΥΠΠΟΑ αναφορικά με τον τρόπο και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της δωρεάς.

Η ανικανότητα της κ. Μενδώνη να προστατέψει την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας όχι μόνο αφήνει την ίδια έκθετη για μια ακόμη φορά, αλλά κυρίως προσβάλλει ανεπανόρθωτα την πολιτιστική διαχείριση και ανάδειξη του εθνικού μας πλούτου. Η επιμονή της στη λύση της απόσπασης οποιουδήποτε σημαντικού αρχαιολογικού ευρήματος καταντά εμμονική και κυρίως καταστροφική για την πολιτιστική κληρονομιά. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ το είχε ήδη επισημάνει από τότε που η υπουργός Πολιτισμού άρχισε να μεθοδεύει με ψεύδη και ανακρίβειες την αλλαγή της λύσης προστασίας των Δεσμωτών του Φαλήρου, στην οποία είχε προχωρήσει η προηγούμενη κυβέρνηση.

Η κατασκευή πεζόδρομων από οπλισμένο σκυρόδεμα στην Ακρόπολη, η κανονικοποίηση της απόσπασης των αρχαιοτήτων στο Μετρό Βενιζέλου όπως και στον Φαληρικό όρμο ως μοναδική λύση σωτηρίας τους, η κατάλυση του ενιαίου και αδιαιρέτου των αρχαιολογικών χώρων δεν συνιστούν καταστροφικές παρεμβάσεις του ΥΠΠΟΑ, συνιστούν εγκλήματα κατά του παγκόσμιου πολιτισμού και της συλλογικής μνήμης.

Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και των μνημείων της χώρας είναι αδιαπραγμάτευτη υποχρέωση της Πολιτείας, όμως η αρμόδια υπουργός αρέσκεται μονίμως σε μία ανέξοδη επικοινωνιακή πολιτική χωρίς αντίκρισμα και ουσία. Δυστυχώς, ο πλούσιος Πολιτισμός αυτής της χώρας, πληρώνει ακριβά το τίμημα των επιλογών της κυβέρνησης».

Απάντηση στον ΣΥΡΙΖΑ

Το υπουργείο Πολιτισμού σε ανακοίνωσή του απαντά στον ΣΥΡΙΖΑ ως εξής: “Χρειάζεται πραγματικό θράσος, το οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ διαθέτει σε αφθονία, ειδικά σε ζητήματα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, όταν φτάνει στο σημείο να σηκώνει τη σημαία υπεράσπισης ιδιωτικών δωρεών. Εκείνες που έχει πολεμήσει επανειλημμένως και εκείνη τη συγκεκριμένη, την οποία είχε αρνηθεί. Το ουσιαστικό πρόβλημα όμως δεν είναι η διγλωσσία του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά η συστηματική εγκληματική αδιαφορία του από το 2015 στην προστασία της κληρονομιάς μας. Εξαιτίας αυτής ακριβώς της αδιαφορίας, από το 2016 που ανακαλύφθηκε το εύρημα των Δεσμωτών, παρέμενε εκτεθειμένο, «προστατευμένο» κάτω από μια τέντα. Τα έγγραφα των Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού αποτελούν αψευδείς μάρτυρες. Αυτή είναι η αντίληψη του ΣΥΡΙΖΑ για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Πριν την υπερασπιστεί, η τομεάρχης Πολιτισμού θα έπρεπε να ενημερωθεί καλύτερα για τα πεπραγμένα των συναδέλφων της ώστε να μη βρίσκεται και η ίδια εκτεθειμένη εξαιτίας της απραξίας τους. Σε αυτήν οφείλεται και αυτή, όπως και πολλές ακόμη χαμένες ευκαιρίες για τον Πολιτισμό την περίοδο 2015-2019”.