Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα, Ιωάννινα, Τρίκαλα και  Κοζάνη στις 100 Κλιματικά Ουδέτερες Πόλεις έως το 2030

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Καλαμάτα, τα Ιωάννινα, τα Τρίκαλα και η Κοζάνη επελέγησαν ανάμεσα σε 377 ευρωπαϊκές πόλεις για να συμμετάσχουν στο Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «100 Κλιματικά Ουδέτερες Πόλεις έως το 2030 από και προς τους πολίτες», εξέλιξη που συνιστά μεγάλη εθνική επιτυχία.

Οι 6 ελληνικές πόλεις, εντασσόμενες στο Πρόγραμμα, καλούνται να επιτύχουν σε λιγότερο από δέκα χρόνια τον στόχο της κλιματική ουδετερότητας, -δηλαδή 20 χρόνια νωρίτερα από όλη την υπόλοιπη Ευρώπη- αξιοποιώντας σημαντικούς κοινοτικούς πόρους με πολλά περιβαλλοντικά, κοινωνικά,  οικονομικά,  επενδυτικά, αναπτυξιακά και εκπαιδευτικά οφέλη.

Ειδικότερα, μέσω των χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ οι πόλεις θα μπορούν να υλοποιήσουν επενδύσεις που θα επιταχύνουν τη μετάβαση τους στην κλιματική ουδετερότητα και τον ψηφιακό τους μετασχηματισμό, να προωθήσουν ολιστικές λύσεις στον πολεοδομικό τους σχεδιασμό, να εφαρμόσουν έξυπνες τεχνολογίες, και ευέλικτα συστήματα διαχείρισης ενέργειας και υιοθετήσουν φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο μετακίνησης και μεταφοράς.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας τα τελευταία 2 χρόνια εργάζεται εντατικά για τον στόχο αυτόν και σε συνεργασία με τo EU Mission Board προετοίμασε τις περισσότερες ελληνικές συμμετοχές από τον Απρίλιο του 2020. Σημειώνεται ότι είχαν υποβληθεί 22 αξιόλογες αιτήσεις από ελληνικούς Δήμους / Φορείς Σύμπραξης Δήμων οι περισσότεροι εκ των οποίων συνάψει τον Ιανουάριο του 2022 Μνημόνιο Συνεργασίας για την Ευρωπαϊκή Αποστολή «100 Κλιματικά Ουδέτερες Πόλεις μέχρι το 2030» με πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ για την επιτάχυνση της μετάβασής τους στην κλιματική ουδετερότητα και στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους, ανακάμπτοντας ταυτόχρονα από την πανδημία του κορωνοϊού.

Τελικός στόχος της Ευρωπαϊκής Αποστολής είναι οι 100 επιλεγμένες πόλεις να συνεργαστούν μεταξύ τους και να λειτουργήσουν ως πρότυποι κόμβοι καινοτομίας για όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις, αναπτύσσοντας ένα αποθετήριο καλών πρακτικών από επιτυχημένα έργα και επενδύσεις μεγάλης κλίμακας.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Πιο αναλυτικά, η Επιτροπή ανακοίνωσε τις 100 πόλεις της ΕΕ που θα συμμετάσχουν στην αποστολή της ΕΕ για 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις έως το 2030, την αποκαλούμενη αποστολή «πόλεις». Οι 100 πόλεις προέρχονται και από τα 27 κράτη μέλη, ενώ 12 επιπλέον πόλεις προέρχονται από συνδεδεμένες χώρες ή με δυνατότητα σύνδεσης στο πρόγραμμα Ορίζων Ευρώπη, το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ (2021-2027).

Οι αστικές μας περιοχές φιλοξενούν το 75 % των πολιτών της ΕΕ. Παγκοσμίως, οι αστικές περιοχές καταναλώνουν πάνω από το 65 % της παγκόσμιας ενέργειας, που αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 70 % των εκπομπών CO₂. Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό οι πόλεις να λειτουργούν ως οικοσυστήματα πειραματισμού και καινοτομίας, ώστε να βοηθηθούν όλες τις υπόλοιπες περιοχές κατά τη μετάβασή τους στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Η κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Πρόεδρος της Επιτροπής, δήλωσε τα εξής: «Η πράσινη μετάβαση σημειώνει τώρα πρόοδο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ανάγκη για πρωτοπόρους, οι οποίοι θέτουν ακόμη υψηλότερους στόχους. Οι πόλεις αυτές μας δείχνουν τον δρόμο για ένα υγιέστερο μέλλον. Θα τις στηρίξουμε σε αυτό! Ας ξεκινήσουμε σήμερα.»

Η αποστολή «πόλεις» θα λάβει χρηματοδότηση ύψους 360 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» για την περίοδο 2022-23, ώστε να ξεκινήσουν οι πορείες καινοτομίας προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2030. Οι δράσεις έρευνας και καινοτομίας θα αφορούν την καθαρή κινητικότητα, την ενεργειακή απόδοση και τον πράσινο πολεοδομικό σχεδιασμό, ενώ θα προσφέρουν και τη δυνατότητα ανάπτυξης κοινών πρωτοβουλιών και κλιμάκωσης των συνεργασιών σε συνέργειες με άλλα προγράμματα της ΕΕ.

Τα οφέλη για τις πόλεις περιλαμβάνουν εξατομικευμένες συμβουλές και βοήθεια από ειδική πλατφόρμα αποστολών που διαχειρίζεται το NetZeroCities, πρόσθετες ευκαιρίες χρηματοδότησης, καθώς και τη δυνατότητα συμμετοχής σε μεγάλες δράσεις καινοτομίας και πιλοτικά έργα. Η αποστολή παρέχει επίσης ευκαιρίες δικτύωσης, ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ πόλεων και υποστήριξη για τη συμμετοχή των πολιτών στην αποστολή.

Επόμενα στάδια

Η Επιτροπή θα καλέσει τις 100 επιλεγμένες πόλεις να αναπτύξουν συμβάσεις πόλεων για το κλίμα, οι οποίες θα περιλαμβάνουν ένα συνολικό σχέδιο για την κλιματική ουδετερότητα σε όλους τους τομείς, όπως η ενέργεια, τα κτίρια, η διαχείριση αποβλήτων και οι μεταφορές, μαζί με σχετικά επενδυτικά σχέδια. Στη διαδικασία αυτή θα συμμετάσχουν οι πολίτες, οι ερευνητικοί οργανισμοί και ο ιδιωτικός τομέας. Οι σαφείς και ορατές δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι πόλεις στις συμβάσεις των πόλεων για το κλίμα θα τις επιτρέψουν να συνεργαστούν με την ΕΕ, τις εθνικές και τις περιφερειακές αρχές — και κυρίως με τους πολίτες τους, για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου.

Επιπλέον, υπό το πρίσμα του θερμού ενδιαφέροντος 377 πόλεων να συμμετάσχουν στην αποστολή, η Επιτροπή θέτει επίσης σε εφαρμογή στήριξη για πόλεις που δεν επελέγησαν, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης μέσω της πλατφόρμας αποστολών και ευκαιριών χρηματοδότησης στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας της αποστολής «πόλεις» του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».

Μέλη της Επιτροπής προέβησαν στις ακόλουθες δηλώσεις:

Ο κ. Φρανς Τίμερμανς, Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος αρμόδιος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, δήλωσε: «Οι πόλεις βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης. Είτε πρόκειται για τον οικολογικό προσανατολισμό των αστικών χώρων, την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στα κτίρια, είτε πρόκειται για την προώθηση λύσεων καθαρής κινητικότητας, οι πόλεις αποτελούν συχνά τον κόμβο των αλλαγών που χρειάζεται η Ευρώπη για την επιτυχή μας μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα. Τα συγχαρητήρια μου στις πόλεις που επιλέχθηκαν σήμερα. Αναμένω με ενδιαφέρον τις λύσεις που θα αναπτύξετε για να καθοδηγήσετε τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις σας προς ένα πιο πράσινο μέλλον.»

Η κ. Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, Εκτελεστική Αντιπρόεδρος αρμόδια για μια Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή, δήλωσε: «Πρέπει να επιταχύνουμε τη μετάβαση της Ευρώπης στην κλιματική ουδετερότητα, να τερματίσουμε την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα και να προσφέρουμε οφέλη στους πολίτες μας, όπως καθαρότερος αέρας και χαμηλότεροι λογαριασμοί ενέργειας. Είναι πολύ σπουδαίο ότι συμμετέχουν τόσες πολλές πόλεις. Μπορούμε να υποστηρίξουμε το φιλόδοξο εγχείρημά τους με τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία. Η αποστολή “πόλεις” έχει τη δυνατότητα να συμβάλει σημαντικά στην Πράσινη Συμφωνία μας και να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050.» 

Η κ. Μαρίγια Γκαμπριέλ, Επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας δήλωσε σχετικά: «Οι αποστολές του προγράμματος “Ορίζων Ευρώπη” έχουν μεγάλες δυνατότητες για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας. Οι πόλεις που επιλέχθηκαν αποτελούν ένα πρώτο βήμα με ευρύ γεωγραφικό αντίκτυπο. Θέλουμε να φτάσουν απτά οφέλη σε όλες τις περιφέρειες και τους πολίτες μας, μέσω της καινοτομίας, ώστε να ενισχυθούν μεγάλες και μικρές πόλεις με διαφορετικά επίπεδα εμπειρίας και ικανοτήτων. Ενθαρρύνω όλες τις πόλεις να προσεγγίσουν και να συνεργαστούν με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων φυσικά των πολιτών τους, για να επιτύχουμε μαζί τους φιλόδοξους στόχους μας.»

Η κ. Αντίνα Βαλεάν, Επίτροπος Μεταφορών, δήλωσε: «Στην προσπάθειά τους να καταστούν έξυπνες και κλιματικά ουδέτερες έως το 2030, οι 100 πόλεις της ΕΕ που ανακοινώθηκαν σήμερα θα είναι φυσικά “πεδία δοκιμών” για καινοτόμες ολοκληρωμένες λύσεις σε πολλά από τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι πολίτες μας, συμπεριλαμβανομένης της αστικής κινητικότητας. Με βάση το νέο μας πλαίσιο αστικής κινητικότητας, διαθέτουν τα εργαλεία για να καταστήσουν την υπεραστική και αστική κινητικότητα υγιή και βιώσιμη, για παράδειγμα διπλασιάζοντας τη σιδηροδρομική κυκλοφορία υψηλής ταχύτητας και αναπτύσσοντας επιπλέον ποδηλατικές υποδομές κατά την επόμενη δεκαετία, επενδύοντας σε ασφαλείς λωρίδες ποδηλάτου και διασφαλίζοντας τη συνδεσιμότητα με αγροτικές και προαστιακές περιοχές, ώστε να παρέχονται στους μετακινούμενους εργαζομένους επιλογές βιώσιμης κινητικότητας. Είμαι βέβαιη ότι θα επιτύχουν και ενθαρρύνω άλλες πόλεις σε ολόκληρη την Ευρώπη να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.»

Ο κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, Επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, δήλωσε τα εξής: «Η αποστολή για κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις θα μας βοηθήσει να υλοποιήσουμε τις περιβαλλοντικές μας δεσμεύσεις για μηδενική ρύπανση, βιοποικιλότητα και κυκλική οικονομία. Πολλές από τις επιλεγμένες πόλεις έχουν ήδη δώσει τα περιβαλλοντικά διαπιστευτήριά τους στις πρωτοβουλίες μας “Πράσινη Πρωτεύουσα”, “Πράσινο Φύλλο” και “Σύμφωνο Πράσινων Πόλεων”, αντιμετωπίζοντας τα ζητήματα του αέρα, του θορύβου και των αποβλήτων. Οι φιλοδοξίες αυτών των πόλεων για το κλίμα και την καινοτομία, καθώς και η ευρύτερη χρηματοδότηση της έρευνας από την αποστολή, θα συμβάλουν στο να καταστεί η αστική διαβίωση πιο πράσινη, πιο καθαρή και πιο υγιής για τους ευρωπαίους πολίτες.»

Ιστορικό

Οι πόλεις κλήθηκαν να εκφράσουν το ενδιαφέρον τους να συμμετάσχουν στην αποστολή τον Νοέμβριο του 2021. Η προθεσμία της πρόσκλησης έληξε στις 31 Ιανουαρίου 2022. Σε πρώτη φάση, ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες αξιολόγησαν κάθε εκδήλωση ενδιαφέροντος. Σε δεύτερη φάση, η Επιτροπή εφάρμοσε πρόσθετα κριτήρια για να διασφαλίσει τη γεωγραφική ισορροπία και μια ποικιλόμορφη ομάδα πόλεων όσον αφορά το μέγεθος, τον αντίκτυπο και τις καινοτόμες ιδέες. Συνολικά, 377 πόλεις υπέβαλαν αίτηση συμμετοχής στην αποστολή «πόλεις». Οι 100 πόλεις της ΕΕ που επιλέχθηκαν σήμερα αντιπροσωπεύουν το 12 % του πληθυσμού της ΕΕ.

Η Επιτροπή δρομολόγησε την αποστολή για 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις έως το 2030 τον Σεπτέμβριο του 2021 με την έκδοση ανακοίνωσης σχετικά με τις αποστολές της ΕΕ, μετά την έγκριση των ατομικών σχεδίων υλοποίησης των αποστολών το καλοκαίρι του 2021. Εκτός από την αποστολή «πόλεις», υπάρχουν τέσσερις άλλες αποστολές της ΕΕ που καλύπτουν παγκόσμιες προκλήσεις στους τομείς της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της αποκατάστασης των ωκεανών και των υδάτων μας, των υγιών εδαφών και του καρκίνου. Στις 15 Δεκεμβρίου 2021 δημοσιεύθηκε ειδικό πρόγραμμα εργασίας για τις αποστολές του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη».

Δηλώσεις

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, δήλωσε: «Η επιλογή των έξι ελληνικών πόλεων για τη συμμετοχή στις «100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις της Ευρώπης έως το 2030», αποτελεί μια μεγάλη ευρωπαϊκή διάκριση και επιτυχία της χώρας μας. Έξι ελληνικοί Δήμοι θα μετατραπούν έως το 2030 σε κοιτίδες καινοτομίας και πρωτοπορίας, με πολλαπλά οφέλη για τους πολίτες, την οικονομία και το περιβάλλον. Οι πόλεις μας, με μια σειρά από επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, θα υλοποιήσουν παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των συμπολιτών μας, θα συμβάλλουν στην αστική αναζωογόνηση και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Με αίσθημα ευθύνης απέναντι στις μελλοντικές γενιές, δεσμευόμαστε να εφαρμόσουμε πολιτικές που θα κάνουν τις ελληνικές πόλεις πιο ανθρώπινες, πιο ασφαλείς, πιο ανθεκτικές και πιο βιώσιμες, απέναντι στους κινδύνους της κλιματικής κρίσης».

Ο υφυπουργός Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος, Νίκος Ταγαράς, δήλωσε: «Θερμά συγχαρητήρια και στους 6 ελληνικούς Δήμους,  που εντάχθηκαν σε ένα πολύ σημαντικό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την κλιματική ουδετερότητα που αποτελεί ταυτόχρονα μια μεγάλη αναπτυξιακή ευκαιρία. Η Ελλάδα, με την ένταξη 6 πόλεων, κατατάσσεται στην ομάδα των εξελιγμένων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά τη μεγάλη της δυναμική. Στο ΥΠΕΝ, στόχος μας ήταν η ενεργοποίηση, η υποστήριξη και η καθοδήγηση όσο το δυνατόν περισσότερων ελληνικών δήμων στο εν λόγω εγχείρημα.  Ο στόχος επετεύχθη. Εύχομαι αυτές οι 6 ελληνικές πόλεις να εκμεταλλευτούν όλους τους χρηματοδοτικούς πόρους, να μεταμορφωθούν ριζικά και να αποτελέσουν παράδειγμα για την υπόλοιπη χώρα».

Ο γενικός γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, Ευθύμιος Μπακογιάννης, δήλωσε: «Μια μεγάλη προσπάθεια 2 ετών για την ενημέρωση και την δικτύωση των Δήμων για το Πρόγραμμα των 100 Κλιματικά Ουδέτερων Πόλεων ολοκληρώθηκε με σημαντικά αποτελέσματα για τη χώρα μας. Έξι ελληνικές πόλεις ξεκινούν με απόλυτη προσήλωση στην “Αποστολή” για το Green Deal  και το ΥΠΕΝ θα είναι δίπλα τους σε κάθε βήμα για να τις καθοδηγήσει, όπως το έκανε από την πρώτη στιγμή. Πρόκειται για ένα Πρόγραμμα που πιστέψαμε ότι η Ελλάδα έπρεπε να έχει μεγάλη συμμετοχή και τα αποτελέσματα μάς δικαιώνουν. Συγχαρητήρια στις πόλεις και η μεγάλη πρόκληση πλέον είναι να καταφέρουν να απορροφήσουν τα χρήματα στον χρονικό ορίζοντα που θέτει το Πρόγραμμα».

Ο δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης, δήλωσε: «Η συμμετοχή μας στο Πρόγραμμα της Ε.Ε. «100 Κλιματικά Ουδέτερες Πόλεις έως το 2030 από και προς τους πολίτες», ξεκλειδώνει σημαντικούς κοινοτικούς πόρους που θα συμβάλλουν στην υιοθέτηση και υλοποίηση δράσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Με χαροποιεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι ανάμεσα στις 100 πόλεις βρίσκονται έξι ελληνικές. Αυτό δείχνει ότι στη χώρα μας η τοπική αυτοδιοίκηση προχωρά με γρήγορους ρυθμούς και αντιμετωπίζει τις σύγχρονες προκλήσεις. Η Αθήνα για μία ακόμη φορά πρωτοπορεί και θα προσφέρει ό,τι είναι αναγκαίο για τον σκοπό της επίτευξης της κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το τέλος της δεκαετίας, 20 χρόνια νωρίτερα από τον κοινό ευρωπαϊκό στόχο».