Κοινός Ευρωπαϊκός μηχανισμός ασφαλούς μετακίνησης τουριστών

Του Ιωάννη Γκιτσάκη (*)

Σε προηγούμενο άρθρο μου, με τίτλο «Ο Γολγοθάς του τουρισμού – Μπορεί να σωθεί η φετινή τουριστική περίοδος;», ανέπτυξα ορισμένες προτάσεις για το πως κατά τη γνώμη μου θα μπορούσε να σωθεί η φετινή τουριστική περίοδος και πως και υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσε η Ελλάδα να προσελκύσει αλλά και να υποδεχθεί φέτος αλλοδαπούς τουρίστες από σχετικά ασφαλείς υγειονομικά χώρες (Ρωσία, Κίνα κ.ά.).

Επισήμανα ακόμη, ότι η δυσκολότερη εξίσωση που θα πρέπει να επιλύσει η χώρα μας τη φετινή τουριστική περίοδο είναι η υποδοχή Ευρωπαίων τουριστών, ιδίως από χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αγγλία και οι Σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες αποτελούν μεν τις χώρες απ’ όπου προέρχεται παραδοσιακά το μεγαλύτερο ρεύμα εισερχόμενου τουρισμού στην Ελλάδα, πλην όμως αποτελούν ταυτόχρονα και τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία του κορονοϊού.

Για την επίλυση της εξίσωσης αυτής, πρότεινα την άμεση ανάληψη πρωτοβουλίας εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης, για τη σύγκληση των αρμόδιων ευρωπαϊκών οργάνων, προκειμένου να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί ένας κοινός, αξιόπιστος και αποτελεσματικός ευρωπαϊκός μηχανισμός ασφαλούς μετακίνησης τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιέγραψα επιγραμματικά το πως θα μπορούσε να λειτουργήσει ένας τέτοιος μηχανισμός. Με ιδιαίτερη ικανοποίηση διαπίστωσα, ότι στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το Υπουργείο Τουρισμού, όπως διαφαίνεται, τόσο από τις δηλώσεις του Υπουργού κ. Θεοχάρη, ο οποίος ανέφερε, ότι θα ζητήσει από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προβλεφθούν, το συντομότερο δυνατόν, συντονισμένοι και ενιαίοι κανόνες στις μετακινήσεις, ούτως ώστε να μπορέσει να ξεκινήσει η μετακίνηση τουριστών, όσο και από τις δηλώσεις του Υφυπουργού κ. Κόνσολα, ο οποίος αναφέρθηκε στην ανάγκη ενός πρωτοκόλλου ασφαλούς εισόδου τουριστών στην Ελλάδα. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι δηλώσεις των θεσμικών παραγόντων και των επαγγελματιών του τουρισμού, οι οποίοι κάνουν λόγο για «διαβατήριο υγείας» ή για «υγειονομική βίζα» στον τουρισμό. Τέλος, στην ίδια κατεύθυνση κινούνται πλέον και οι δηλώσεις της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία, στην τελευταία συνέντευξή της, ανέφερε ότι θα αναζητηθούν «έξυπνες λύσεις», που θα επιτρέψουν στους Ευρωπαίους πολίτες να κάνουν τις καλοκαιρινές διακοπές τους παρά την πανδημία του κορονοϊού.

Στο παρόν άρθρο μου θα προσπαθήσω να αναπτύξω με περισσότερες λεπτομέρειες το πως ακριβώς θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πράξη ένας τέτοιος κοινός ευρωπαϊκός μηχανισμός ασφαλούς μετακίνησης τουριστών, ο οποίος θα κατέληγε στη χορήγηση ενός «υγειονομικού διαβατηρίου» ή μιας «υγειονομικής βίζας» για την ασφαλή μετακίνηση Ευρωπαίων τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Καταρχάς, το πρώτο ζήτημα που θα πρέπει να εξεταστεί είναι το γιατί είναι αναγκαίος ένας τέτοιος κοινός ευρωπαϊκός μηχανισμός ασφαλούς μετακίνησης τουριστών. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό ξεκινά πρωτίστως από τον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προβλέψει και να εφαρμόσει εγκαίρως μία κοινή ευρωπαϊκή πολιτική αντιμετώπισης της εξάπλωσης του κορονοϊού, οδήγησε μοιραία στην αντιμετώπιση του φαινομένου σε καθαρά εθνικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να υπάρχουν διαφορετικές πολιτικές αντιμετώπισης του κορονοϊού και διαφορετικά αποτελέσματα σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Το λάθος αυτό δεν θα πρέπει να επαναληφθεί. Η ασφαλής μετακίνηση Ευρωπαίων τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη θέσπιση ενιαίων ευρωπαϊκών κανόνων και τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού. Δεν είναι δυνατόν κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχει δικούς του κανόνες προκειμένου να επιτρέπει την έξοδο των πολιτών του από τη χώρα για λόγους τουρισμού, ούτε και είναι δυνατόν τα κράτη μέλη να έχουν διαφορετικούς κανόνες προκειμένου να επιτρέπουν την είσοδο Ευρωπαίων τουριστών στην επικράτειά τους. Κατά συνέπεια, είναι αναγκαία η έκδοση ενός Ευρωπαϊκού Κανονισμού, προκειμένου να καθοριστούν οι όροι και οι διαδικασίες λειτουργίας ενός κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού ασφαλούς μετακίνησης τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το δεύτερο ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσε να έχει ένας τέτοιος κοινός ευρωπαϊκός μηχανισμός, καθώς και ο ειδικότερος τρόπος λειτουργίας του στην πράξη. Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός τέτοιου κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού θα πρέπει να είναι τα ακόλουθα:

(1) Ο ορισμός μιας εθνικής δημόσιας Αρχής, ως υπεύθυνης για τον έλεγχο και τη λειτουργία του κοινού αυτού ευρωπαϊκού μηχανισμού. Είναι προφανές, ότι για την αξιόπιστη και αποτελεσματική λειτουργία ενός τέτοιου μηχανισμού ασφαλούς μετακίνησης τουριστών θα πρέπει σε κάθε κράτος μέλος να οριστεί μία αρμόδια δημόσια Αρχή. Στη χώρα μας, η Αρχή αυτή θα μπορούσε να είναι λ.χ. ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) ή μία νέα δημόσια Αρχή, η οποία θα συσταθεί ειδικά για το σκοπό αυτό, και θα αποτελείται τόσο από ειδικούς ιατρούς του ΕΟΔΥ όσο και από μέλη του Υπουργείου Τουρισμού και των θεσμικών εκπροσώπων του τουριστικού κλάδου. Κάθε Ευρωπαίος πολίτης που επιθυμεί να επισκεφτεί μία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για λόγους τουρισμού, θα πρέπει να απευθύνεται στην ορισθείσα για το σκοπό αυτό δημόσια Αρχή της χώρας του και να ακολουθεί τις οδηγίες που θα του υποδείξει.

(2) Η δημιουργία ενός συστήματος άμεσης ηλεκτρονικής ενημέρωσης των ενδιαφερόμενων κρατών μελών, για κάθε Ευρωπαίο πολίτη που εντάσσεται στον εν λόγω ενιαίο μηχανισμό ασφαλούς μετακίνησης τουριστών. Μέσω του ηλεκτρονικού αυτού συστήματος, οι αρμόδιες Αρχές της χώρας προορισμού θα ενημερώνονται άμεσα για την ένταξη ενός Ευρωπαίου πολίτη στο μηχανισμό ασφαλούς μετακίνησης και θα μπορούν να παρακολουθούν την εξέλιξη της όλης διαδικασίας και να ενημερώνουν σχετικά τις αρμόδιες Υπηρεσίες στα αεροδρόμια και τις πύλες εισόδου της χώρας. Έτσι, λ.χ. μέσω του ηλεκτρονικού αυτού συστήματος, οι αρμόδιες Αρχές της χώρας προορισμού θα μπορούν να ενημερώνονται για τις ημερομηνίες του ταξιδιού, για το «υγειονομικό προφίλ» του τουρίστα (αν έχει νοσήσει ή όχι από CoVid-19, καθώς και αν έχει αναρρώσει), για το αν έχει τεθεί οικειοθελώς σε καραντίνα δύο εβδομάδων πριν από την αναχώρησή του, καθώς και για τα αποτελέσματα των σχετικών τεστ ανίχνευσης του κορονοϊού στα οποία υποβλήθηκε πριν την αναχώρησή του, λαμβάνοντας βεβαίως και τη σχετική πρόνοια για την προστασία των προσωπικών και υγειονομικών δεδομένων του πολίτη.

(3) Η θέσπιση ενιαίων διαδικασιών για τον υγειονομικό έλεγχο των πολιτών που εντάσσονται στον κοινό μηχανισμό ασφαλούς μετακίνησης τουριστών, οι οποίες θα διαφέρουν ανάλογα με το «υγειονομικό προφίλ» του κάθε τουρίστα. Ειδικότερα:

α. Πολίτες που έχουν νοσήσει από CoVid-19 και έχουν αναρρώσει. Στην περίπτωση των πολιτών αυτών, οι οποίοι αποτελούν την ασφαλέστερη κατηγορία τουριστών, θα διενεργείται έλεγχος αντισωμάτων, με βάση τα σχετικά τεστ αντισωμάτων που έχουν ήδη αναπτυχθεί.

β. Πολίτες που δεν έχουν νοσήσει από CoVid-19 και δεν εργάζονται, όπως λ.χ. συνταξιούχοι, φοιτητές κ.ά. Οι πολίτες αυτοί θα μπορούν να τίθενται οικειοθελώς σε επιτηρούμενη, από την ορισθείσα αρμόδια εθνική Αρχή, καραντίνα δύο εβδομάδων πριν από την ημερομηνία του ταξιδιού τους και θα υποβάλλονται πριν την αναχώρησή τους σε εξέταση (τεστ) για τον κορονοϊό, μέσω των νέων τεστ ταχείας ανίχνευσης. Η εξέταση αυτή θα μπορεί να επαναλαμβάνεται και στις πύλες εισόδου της χώρας προορισμού, εφόσον αυτό κριθεί σκόπιμο, εξαιτίας λ.χ. της χώρας προέλευσης ή του μέσου και των συνθηκών μετακίνησης.

γ. Πολίτες που δεν έχουν νοσήσει από CoVid-19 και, για διάφορους λόγους, όπως λ.χ. επειδή εργάζονται, δεν μπορούν να τεθούν σε προληπτική οικειοθελή καραντίνα δύο εβδομάδων πριν από την ημερομηνία του ταξιδιού τους. Αυτή είναι η πιο επικίνδυνη, αλλά παράλληλα και η πολυπληθέστερη κατηγορία τουριστών. Για το λόγο αυτό, οι έλεγχοι της συγκεκριμένης κατηγορίας τουριστών θα πρέπει να είναι αυστηρότεροι. Εκτιμώ, ότι οι πολίτες αυτοί θα πρέπει να υποβληθούν σε τρεις ή τέσσερις εξετάσεις για τον κορονοϊό. Καταρχήν στη χώρα τους, μία ή δύο βδομάδες πριν από την ημερομηνία του ταξιδιού τους, καθώς και μία ημέρα πριν την αναχώρησή τους. Και ακολούθως, στη χώρα προορισμού τους, υποχρεωτικά κατά την ημέρα της άφιξής τους και, εφόσον αυτό κριθεί σκόπιμο από την αρμόδια εθνική Αρχή της χώρας υποδοχής, θα υποβάλλονται και σε δεύτερο τεστ μετά την πάροδο ορισμένων ημερών από την άφιξή τους και ανάλογα με το χρόνο των διακοπών τους.

(4) Χορήγηση ειδικής άδειας ασφαλούς μετακίνησης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για λόγους τουρισμού. Αυτό δηλαδή που έχει χαρακτηριστεί με διάφορες ονομασίες, όπως λ.χ. «υγειονομικό διαβατήριο» ή «υγειονομική βίζα». Η χορήγηση της ειδικής αυτής άδειας θα γίνεται από την ορισθείσα εθνική δημόσια Αρχή και με αυτή θα πιστοποιείται ότι ο συγκεκριμένος πολίτης έχει ακολουθήσει όλες τις προβλεπόμενες από τον Κανονισμό διαδικασίες και μπορεί να ταξιδέψει ασφαλώς εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για λόγους τουρισμού. Για την έκδοση της άδειας αυτής θα ειδοποιείται άμεσα και η χώρα προορισμού, μέσω του συστήματος ηλεκτρονικής ενημέρωσης. Τέλος, η ύπαρξη της άδειας αυτής θα ελέγχεται τόσο κατά την έξοδο από τη χώρα αναχώρησης όσο και κατά την είσοδο στη χώρα προορισμού, όπως ακριβώς δηλαδή ελέγχεται και ένα διαβατήριο.

Το τελευταίο ζήτημα που μένει να εξεταστεί είναι το γιατί η Ελλάδα θα πρέπει να πρωτοστατήσει για την άμεση δημιουργία του παραπάνω κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού ασφαλούς μετακίνησης τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όπως αναλυτικά ανέπτυξα στο προηγούμενο άρθρο μου, η χώρα μας πιθανότατα θα αποτελέσει φέτος τον ασφαλέστερο και, ως εκ τούτου, τον ελκυστικότερο τουριστικό προορισμό σε παγκόσμιο επίπεδο. Αντιθέτως, οι περισσότερες ανταγωνιστικές τουριστικά χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου (όπως λ.χ. Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία κ.ά.) έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από τον κορονοϊό σε επίπεδο τουριστικού brand name και, ως εκ τούτου, για τις χώρες αυτές, η φετινή τουριστική περίοδος έχει ήδη χαθεί. Οι δε χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά (όπως λ.χ. Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία και Σκανδιναβικές χώρες) πιθανότητα θα προσπαθήσουν να αποτρέψουν τους πολίτες τους από το να ταξιδέψουν στο εξωτερικό, επικαλούμενες μεν λόγους υγείας (προστασία από τον κορονοϊό), πλην όμως αποσκοπώντας τελικά στο να κατευθύνουν τους πολίτες τους προς τον εσωτερικό τουρισμό, για λόγους ενίσχυσης της δικής τους οικονομίας. Είναι προφανές, ότι αν ένα μεγάλο ποσοστό λ.χ. των Γερμανών τουριστών επιλέξει φέτος τον εσωτερικό τουρισμό, για λόγους προστασίας από τον κορονοϊό, ο αντίκτυπος της πανδημίας του κορονοϊού στη Γερμανική οικονομία θα είναι πιο περιορισμένος. Ουσιαστικά, λοιπόν, από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μόνο η Ελλάδα και, ενδεχομένως, η Κροατία και η Βουλγαρία, έχουν συμφέρον να επιδιώξουν άμεσα τη δημιουργία ενός τέτοιου κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού ασφαλούς μετακίνησης τουριστών. Κατά συνέπεια, η χώρα μας, ενδεχομένως σε συνεργασία με τις παραπάνω χώρες, θα πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία για τον άμεσο σχεδιασμό και τη λειτουργία του παραπάνω κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού.

Ο κοινός ευρωπαϊκός μηχανισμός ασφαλούς μετακίνησης τουριστών που περιγράφηκε παραπάνω, αφορά στη μετακίνηση Ευρωπαίων τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα μπορούσε όμως η Ελλάδα να υπογράψει αντίστοιχες διμερείς συμφωνίες και με τρίτες χώρες, όπως λ.χ. η Ρωσία, η Κίνα, η Αυστραλία, ο Καναδάς κ.ά., οι οποίες, αφενός είναι υγειονομικά ασφαλείς σε μεγάλο βαθμό και αφετέρου, μπορούν να αποτελέσουν και μεγάλες «δεξαμενές» προσέλκυσης τουριστών στη χώρα μας, τόσο για τη φετινή τουριστική περίοδο, όσο και για την επόμενη. Αντικείμενο των διμερών αυτών συμφωνιών θα είναι ο σχεδιασμός και η λειτουργία ενός αντίστοιχου συστήματος ασφαλούς μετακίνησης τουριστών, αλλά, ενδεχομένως, και ειδικές προβλέψεις για την απλοποίηση των διαδικασιών έκδοσης βίζας από χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα, προκειμένου να διευκολυνθούν οι πολίτες των χωρών αυτών να ταξιδέψουν προς την Ελλάδα.

Εφόσον λοιπόν τα πράγματα εξελιχθούν ομαλά και η επιδημική καμπύλη εξάπλωσης του κορονοϊού στη χώρα μας ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Μαΐου, όπως δείχνουν σήμερα τα σχετικά μαθηματικά μοντέλα, η Ελλάδα θα έχει την ευκαιρία να σώσει τη φετινή τουριστική περίοδο και να μην απολέσει τα έσοδα της βιομηχανίας του τουρισμού. Οι δυσοίωνες προβλέψεις των διεθνών αναλυτών για τη χώρα μας που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα, στηρίζονται στην εκτίμηση, ότι η φετινή τουριστική περίοδος για την Ελλάδα θα χαθεί σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που θα επιφέρει αντίστοιχη μεγάλη απώλεια εσόδων από τον τουρισμό, ο οποίος αντιπροσωπεύει το 20% του ΑΕΠ της χώρας. Η εκτίμηση αυτή μπορεί να μην επαληθευτεί τελικά, εάν η χώρα μας καταφέρει να εκπονήσει και να εφαρμόσει άμεσα ένα στρατηγικό σχέδιο στον τομέα του τουρισμού, το οποίο θα έχει ως βασικούς άξονες, πρώτον την προσέλκυση τουριστών από χώρες με χαμηλό βαθμό εξάπλωσης του κορονοϊού και δεύτερον, την ανάληψη πρωτοβουλίας για την έκδοση ενός Ευρωπαϊκού Κανονισμού, που θα διέπει τους όρους και τη λειτουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού ασφαλούς μετακίνησης τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κοινός αυτός ευρωπαϊκός μηχανισμός αποτελεί παράγοντα κλειδί για την επίλυση της εξίσωσης της φετινής τουριστικής περιόδου στην Ελλάδα. Εφόσον σχεδιαστεί και υλοποιηθεί άμεσα, τότε όχι μόνο θα σωθεί η φετινή τουριστική περίοδος, αλλά, αντιθέτως, η χώρα μας θα μετατρέψει τον κίνδυνο μείωσης των τουριστικών αφίξεων, σε προοπτική προσέλκυσης νέων ποιοτικών τουριστικών ροών και, μάλιστα, όχι μόνο πρόσκαιρα για τη φετινή χρονιά, αλλά και σε πιο μόνιμη και σταθερή βάση.

(*) Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου.