Του Λάζαρου Εφραίμογλου*
Η ραγδαία μείωση του κόστους πληροφορικής, η συνεχής ανάπτυξη του Διαδικτύου ως κρίσιμο εργαλείο επικοινωνίας, ενημέρωσης και διενέργειας του συνόλου των καθημερινών συναλλαγών, η έκρηξη του mobile Ιnternet με αναρίθμητες εφαρμογές και ο ενισχυμένος ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των εμπορικών πλατφορμών, διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία της οικονομίας και όλες τις δραστηριότητες του ανθρώπου, από την επιχειρηματικότητα μέχρι την προσωπική ζωή.
Ο βαθμός επιρροής της ψηφιακής οικονομίας και όλων των παραμέτρων της αποδεικνύεται από το ακόλουθο ερώτημα: Αν κάποιος σας πλήρωνε για να σταματήσετε να χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο για ένα μήνα, πόσα χρήματα θα ζητούσατε σε αντάλλαγμα;
Το ποσό είναι απροσδιόριστο. Η αδυναμία τοποθέτησης αντανακλά μία αντίδραση που δείχνει ότι ζούμε πλέον σε έναν ψηφιακό κόσμο που η καθημερινότητα είναι συνυφασμένη με κάθε είδους εφαρμογές.
Η «έκρηξη» του διαδικτύου είναι εντυπωσιακή. Η παγκόσμια «κυκλοφορία» σε όρους IP αυξήθηκε από 100 gigabytes (GB) την ημέρα το 1992 σε πάνω από 45.000 GB το δευτερόλεπτο το 2017 και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή. Έως το 2022 η παγκόσμια «κυκλοφορία» προβλέπεται να φτάσει τα 150.700 GB ανά δευτερόλεπτο, καθώς αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ανθρώπων που χρησιμοποιούν για πρώτη φορά το διαδίκτυο και παράλληλα επεκτείνεται το Internet of Things (ΙοΤ).
Τεχνολογίες όπως το ΙοΤ, το Big Data και η τεχνητή νοημοσύνη (AI) φέρνουν κοσμογονικές αλλαγές και η καινοτομία αποτελεί το κύριο μέτωπο συνεργασιών αλλά και συγκρούσεων, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις. Είναι τόσο ραγδαία η εξέλιξη της τεχνολογίας που ήδη ψηφιακές εφαρμογές αντικαθιστούν όχι μόνο βιομηχανικά μηχανήματα, αλλά και επενδυτικούς συμβούλους και πωλητές. Ποιος θα περίμενε πριν από λίγα χρόνια, για παράδειγμα, ότι μία εφαρμογή θα επένδυε τις οικονομίες μας ακολουθώντας στρατηγικές που βασίζονται σε μελέτες που έχουν βραβευθεί με Νόμπελ, χωρίς τις υπέρογκες προμήθειες των επενδυτικών συμβούλων.
Οι επιχειρήσεις αλλάζουν, το ίδιο και οι τράπεζες, ενώ οι κεντρικές τράπεζες, με πρωτοπόρα την κεντρική τράπεζα της Κίνας, προετοιμάζονται για την ψηφιοποίηση του νομίσματός τους. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις ωφελούνται από την ψηφιοποίηση της οικονομίας ωστόσο, όπως συμβαίνει σε κάθε καινοτόμα αλλαγή που συντελείται στην ανθρώπινη ιστορία, γεννώνται προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν καθώς και σημαντικά ζητήματα πολιτικής, ασφάλειας και εποπτικού πλαισίου. Για τον λόγο αυτό τόσο η παρούσα κυβέρνηση όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να ενστερνιστούν μία προοδευτική κυβερνητική προσέγγιση προς τις αλλαγές που αναμφίβολα θα επέλθουν στο παγκόσμιο σκηνικό.
Από τα τέλη του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει παρουσιάσει ένα συντονισμένο σχέδιο για την πρόοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ε.Ε. Στόχος είναι να βρεθεί η Ευρώπη μπροστά από τις τεχνολογικές εξελίξεις και να ενθαρρύνει τη χρησιμότητά της τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Παράλληλα, επιδίωξη της Κομισιόν είναι να προετοιμάσει για τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που φέρνει η τεχνητή νοημοσύνη και να διασφαλίσει τη θέσπιση του κατάλληλου ηθικού και νομικού πλαισίου.
Η Ελλάδα, καθώς η οικονομία ανακάμπτει, έχει την ευκαιρία να προσελκύσει σημαντικές επενδύσεις στις ψηφιακές τεχνολογίες και να αξιοποιήσει τις ψηφιακές εφαρμογές σε παραγωγικούς κλάδους. Όσο ταχύτερα καταφέρουμε να υλοποιήσουμε τον ψηφιακό μετασχηματισμό του δημοσίου και της οικονομίας γενικότερα, τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι πιθανότητες να πρωταγωνιστήσουμε τα επόμενα χρόνια, τουλάχιστον στην περιφέρεια της ΝΑ Ευρώπης.
Η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή θα δώσει, σταδιακά, τέλος στη γραφειοκρατία αλλά εμπεριέχει και εγγενή προβλήματα. Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα είναι το χάσμα δεξιοτήτων που υφίσταται στην αγορά εργασίας. Ενώ από την μία θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, ένας μεγάλος αριθμός θέσεων θα γίνουν σταδιακά περιττές. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί αρχικά σε επίπεδο επαγγελματικού προσανατολισμού αλλά και σε επίπεδο επιμόρφωσης και εξειδίκευσης των εργαζόμενων. Σε τελική ανάλυση, θα πρέπει να εξελιχθεί το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, συμπεριλαμβάνοντας μαθήματα και καλλιεργώντας δεξιότητες για την κοινωνία του σήμερα και του αύριο. Μην ξεχνάμε ότι το brain drain συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με θέσεις υψηλής εξειδίκευσης και ψηφιακών δεξιοτήτων, οι οποίες έχουν περιορισμένο περιθώριο εφαρμογής στην ελληνική οικονομία στις μέρες μας.
Σήμερα που στην Ελλάδα διαμορφώνεται ένα πιο φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον είναι η ώρα να αναληφθούν οι κατάλληλες πρωτοβουλίες για να μη χαθεί το τρένο της ψηφιακής επανάστασης.
Η ελληνική οικονομία μπορεί να ωφεληθεί με χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια στο ΑΕΠ μέσα από την εφαρμογή ενός μείγματος δράσεων που θα έχουν γνώμονα την ψηφιακή ανάπτυξη. Από τον ψηφιακό προσανατολισμό και τη λειτουργία παρατηρητηρίου ψηφιακής ανάπτυξης και ψηφιακής Διακυβέρνησης έως την ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών, τη στήριξη των επιχειρήσεων που επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τη δημιουργία κέντρου καινοτομίας και βέβαια την παροχή κινήτρων για την επιστροφή των Ελλήνων επιστημόνων και ειδικών του κλάδου που έφυγαν στο εξωτερικό.
Σύμφωνα με τον δείκτη Ease of Doing Digital Business του πανεπιστημίου Tufts, η Ελλάδα βρίσκεται στην 28η θέση πίσω από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες στην εφαρμογή φιλικών προς την ψηφιακή οικονομία πολιτικών. Χρειάζεται να ακολουθήσουμε το παράδειγμα χωρών που σήμερα θεωρούνται πρωτοπόρες, όπως για παράδειγμα η Εσθονία.
Οι Εσθονοί δεν πέτυχαν γιατί εκσυγχρόνισαν τις υποδομές τους και έκαναν μεγάλες επενδύσεις, αλλά γιατί άλλαξαν τον τρόπο σκέψης τους.
Το ίδιο πρέπει να πράξουμε κι εμείς.
*Ο κ. Λάζαρος Εφραίμογλου είναι Τελειόφοιτος Χρηματοοικονομικών Warwick Business School