του Ιωάννη Γκιτσάκη (*)
Η Ελλάδα σίγουρα δεν μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία των φθηνών τουριστικών προορισμών σε σχέση με αρκετούς ανταγωνιστές της. Έτσι, ο τίτλος του παρόντος άρθρου φαίνεται καταρχήν οξύμωρος, ειδικά μετά από μία καταστροφική χρονιά για τον ελληνικό Τουρισμό, εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού. Η πραγματικότητα όμως είναι, ότι η χώρα μας διαθέτει πληθώρα αρχαιολογικών και πολιτιστικών μνημείων και μεγάλο αριθμό περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλους (assets), στα οποία η πρόσβαση στους τουρίστες είναι δωρεάν ή υποκοστολογημένη σε σύγκριση με αντίστοιχα μνημεία ή αξιοθέατα χωρών που θεωρούνται φθηνότεροι τουριστικοί προορισμοί από την Ελλάδα.
Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα:
(1) Η Ακρόπολη Αθηνών δικαίως θεωρείται ως ένα από τα σπουδαιότερα, αν όχι το σπουδαιότερο, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και συνιστά το μεγαλύτερο τουριστικό asset της χώρας μας. Το εισιτήριο για την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης κοστίζει σήμερα μόλις 20 ευρώ. Για να αιτιολογήσω το χαρακτηρισμό «μόλις», θα αναφερθώ στο κόστος του εισιτηρίου μνημείων ανάλογης σπουδαιότητας σε άλλες χώρες.
Έτσι, λ.χ. το εισιτήριο για την είσοδο στην Πέτρα της Ιορδανίας κοστίζει 65 ευρώ για όσους διαμείνουν έστω και για μία ημέρα στην Ιορδανία και 117 ευρώ για όσους εισέρχονται από άλλη χώρα για ημερήσια επίσκεψη. Το εισιτήριο για την είσοδο στους ναούς του Angkor Wat της Καμπότζης κοστίζει 34 ευρώ το ημερήσιο και 57 ευρώ το τριήμερο.
Τέλος, το εισιτήριο για την είσοδο στο χώρο των Πυραμίδων της Γκίζας στην Αίγυπτο κοστίζει μεν 12 ευρώ, πλην όμως η είσοδος στη Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα κοστίζει επιπλέον 24 ευρώ. Αντίστοιχα, η είσοδος στην Κοιλάδα των Βασιλέων στο Λούξορ κοστίζει μεν 14 ευρώ, πλην όμως η είσοδος στον τάφο του Βασιλιά Seti Ι κοστίζει επιπλέον 60 ευρώ. Ενώ η είσοδος στο διάσημο τάφο της Βασίλισσας Nefertari στη γειτονική Κοιλάδα των Βασιλισσών κοστίζει σήμερα επιπλέον 83 ευρώ, για επίσκεψη μόλις 10 λεπτών, ενώ κάποια στιγμή η τιμή είχε φτάσει μέχρι και τα 260 δολάρια! Μάλιστα τα εισιτήρια πρέπει να αγοραστούν τουλάχιστον 6 μήνες νωρίτερα, καθώς προπωλούνται κυρίως σε γκρουπ Κινέζων τουριστών και είναι δυσεύρετα. Όλα τα παραπάνω μνημεία συνιστούν σπουδαία μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, με εμβληματικό χαρακτήρα, όπως και η Ακρόπολη Αθηνών.
Θεωρώ, λοιπόν, ότι μία «δίκαιη» τιμή εισιτηρίου για την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης θα έπρεπε να κυμαίνεται γύρω στα 50 ευρώ, τουλάχιστον για τους υπηκόους τρίτων χωρών. Για τους Έλληνες πολίτες και τους πολίτες κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσε να παραμείνει στα 20 ευρώ, προκειμένου να διευκολυνθεί η επίσκεψη Ελλήνων πολιτών στο μνημείο. Το ίδιο ισχύει και για τον περίφημο «Ομφαλό της Γης», τον εμβληματικό αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο των Δελφών (ενιαίο εισιτήριο μόλις 9 ευρώ ή μεμονωμένο εισιτήριο των 6 ευρώ), για τη βασιλική μητρόπολη των αρχαίων Μακεδόνων, τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο των βασιλικών τάφων των Αιγών στη Βεργίνα (12 ευρώ), για τον τόπο διεξαγωγής των Ολυμπιακών αγώνων, τον αρχαιολογικό χώρο και τα μουσεία της αρχαίας Ολυμπίας (12 ευρώ), για το κέντρο του Μινωικού πολιτισμού, τον αρχαιολογικό χώρο και το ανάκτορο της Κνωσού (15 ευρώ), κ.λπ..
(2) Η Μύκονος και η Σαντορίνη αποτελούν τα διασημότερα ελληνικά νησιά και ψηφίζονται μονίμως στο top 10 των ωραιότερων νησιών παγκοσμίως. Ειδικά το νησί της Σαντορίνης συνιστά μοναδικό φαινόμενο σε παγκόσμιο επίπεδο και η φήμη του έχει καταστήσει το νησί τουριστικό προορισμό 365 ημερών. Και στα δύο αυτά νησιά η είσοδος είναι δωρεάν για όλους τους τουρίστες, Έλληνες και αλλοδαπούς. Αντιθέτως, σε άλλες χώρες, όπως λ.χ. η Ταϊλάνδη, τα δημοφιλέστερα τουριστικά νησιά, όπως τα νησιά Phi Phi, όπου γυρίστηκε η ταινία «The beach» με το διάσημο ηθοποιό Leonadro di Caprio, καθώς και όλα τα μεγάλα τουριστικά αξιοθέατα της χώρας, έχουν χαρακτηριστεί ως Εθνικά Πάρκα και η είσοδος σε αυτά επιτρέπεται μόνο με την καταβολή σχετικού εισιτηρίου. Έτσι π.χ. το εισιτήριο για την είσοδο στα νησιά Phi Phi κοστίζει 12 ευρώ, ενώ για τα νησιά Similan κοστίζει 15 ευρώ και συμπεριλαμβάνεται στο κόστος του ακτοπλοϊκού εισιτηρίου ή στο κόστος της ημερήσιας εκδρομής στα νησιά.
Το ίδιο ισχύει και σε άλλες χώρες, όπως λ.χ. οι Φιλιππίνες, όπου η είσοδος στο νησί Kalanggaman κοστίζει 10 ευρώ, ενώ η είσοδος στην περιοχή Oslob του νησιού Cebu, όπου μπορείς να κολυμπήσεις με φαλαινοκαρχαρίες, κοστίζει 20 ευρώ. Θεωρώ, λοιπόν, ότι τουλάχιστον τα νησιά της Μυκόνου και της Σαντορίνης θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «Εθνικά Πάρκα» ή ως τουριστικοί προορισμοί εθνικής σημασίας και να προβλεφθεί ένα αντίτιμο για την είσοδο σε αυτά, τουλάχιστον για τους πολίτες τρίτων χωρών. Το αντίτιμο αυτό θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνεται στην τιμή του ακτοπλοϊκού ή του αεροπορικού εισιτηρίου και να διατίθεται για έργα βελτίωσης των δημόσιων δικτύων, των περιβαλλοντικών υποδομών και των μονάδων υγείας στα νησιά αυτά.
(3) Η χώρα μας διαθέτει εμβληματικά τουριστικά αξιοθέατα, όπως λ.χ. τα Μετέωρα, αλλά και πολλά μνημεία της φύσης και παραλίες ιδιαίτερου φυσικού κάλους, όπως λ.χ. το Κλέφτικο και το Σαρακήνικο στο νησί της Μήλου, η διάσημη παραλία Ναυάγιο στο νησί της Ζακύνθου, η παραλία του Μύρτου στην Κεφαλονιά, οι παραλίες Πόρτο Κατσίκι και Εγκρεμνοί στο νησί της Λευκάδας, το Βάι, ο Μπάλος και το Ελαφονήσι στην Κρήτη, οι Κολυμπήθρες στο νησί της Πάρου, το Canal d’amour στην Κέρκυρα κ.ά., τα οποία ψηφίζονται μονίμως ανάμεσα στα ωραιότερα φυσικά τοπία της Μεσογείου.
Η είσοδος σε όλα αυτά τα αξιοθέατα, τα φυσικά μνημεία και τις κορυφαίες παραλίες της χώρας είναι ανεξέλεγκτη και δωρεάν, με αποτέλεσμα να κατακλύζονται κάθε χρόνο από χιλιάδες τουρίστες, να επιβαρύνονται περιβαλλοντικά, να υπόκεινται σε καταστροφές και βανδαλισμούς (χάραγμα ονομάτων πάνω στα βράχια κλπ.) και να κινδυνεύουν με σημαντική αλλοίωση και υποβάθμιση. Είναι προφανές, ότι τα κορυφαία αυτά αξιοθέατα της χώρας συνιστούν εθνικό τουριστικό κεφάλαιο και θα πρέπει να προστατευτούν από τους κινδύνους του μαζικού τουρισμού. Θα πρέπει λοιπόν να χαρακτηριστούν ως μνημεία ιδιαίτερου φυσικού κάλους ή ως τουριστικές περιοχές εθνικής σημασίας και η είσοδος σε αυτά να είναι ελεγχόμενη και έναντι αντιτίμου, τουλάχιστον για τους πολίτες τρίτων χωρών.
Η αντιμετώπιση δεν μπορεί βεβαίως να είναι ενιαία. Κάθε φυσικό μνημείο χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης, η οποία θα πρέπει να αποφασιστεί καταρχήν από τις αρμόδιες τοπικές Αρχές. Για τα Μετέωρα λ.χ. θα μπορούσε να προβλεφθεί ένα αντίτιμο, το οποίο να συμπεριλαμβάνεται στο κόστος των οργανωμένων ημερήσιων εκδρομών. Για τις κορυφαίες παραλίες της χώρας, όπως λ.χ. το Ναυάγιο, θα μπορούσε να προβλεφθεί ένα εισιτήριο εισόδου, το οποίο είτε να συμπεριλαμβάνεται στο αντίτιμο των ημερήσιων εκδρομών (για τις παραλίες που προσεγγίζονται δια θαλάσσης), είτε να συμπεριλαμβάνεται στο ακτοπλοϊκό ή στο αεροπορικό εισιτήριο για το νησί, καθώς θεωρείται δεδομένο πως ένας τουρίστας που επισκέπτεται λ.χ. την Κεφαλονιά, είναι αδύνατον να μην επισκεφτεί και τη διάσημη παραλία του Μύρτου. Η είσπραξη εισιτηρίου για την είσοδο σε διάσημες παραλίες αποτελεί συνήθη πρακτική σε όλο τον κόσμο. Έτσι π.χ. η είσοδος στη διάσημη παραλία Magens bay, στο νησί Saint Thomas στα American Virgin islands, κοστίζει 5 δολάρια, ενώ ανάλογο είναι το κόστος και για ορισμένες παραλίες της χερσονήσου Yucatan στο Μεξικό.
Ένας άλλος τρόπος είναι η έκδοση μιας τουριστικής κάρτας, η οποία θα επιτρέπει την είσοδο στα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού. Έτσι λ.χ. θα μπορούσε ο Δήμος Μήλου να εκδώσει μία «Milos card», αξίας 5 – 10 ευρώ, με την οποία ο τουρίστας θα μπορεί να επισκεφτεί τα δύο διασημότερα φυσικά αξιοθέατα του νησιού, το Κλέφτικο και το Σαρακήνικο. Η κάρτα αυτή θα πωλείται σε διάφορα σημεία και η αγορά της θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση, μεταξύ άλλων, για την ενοικίαση αυτοκινήτου και για την επιβίβαση σε ταξί ή λεωφορείο με προορισμό το Σαρακήνικο, καθώς και για την επιβίβαση σε πλοιάριο που πραγματοποιεί το γύρο του νησιού ή ημερήσια εκδρομή στο Κλέφτικο. Αντίστοιχες τουριστικές κάρτες υπάρχουν σε πολλές τουριστικές πόλεις και νησιά σε όλο τον κόσμο. Έτσι λ.χ. στην πόλη Hoi An του Βιετνάμ, αγοράζοντας μια τέτοια κάρτα των 5 ευρώ, μπορείς να επισκεφτείς την παλιά πόλη και πέντε από τα βασικά αξιοθέατά της.
Σίγουρα, ένα άρθρο που προτείνει τη θέσπιση αντιτίμου για την είσοδο σε αξιοθέατα και παραλίες ή την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων για την είσοδο σε μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, δεν είναι ευχάριστο για τον αναγνώστη. Από την άλλη όμως γίνεται αντιληπτό, ότι δεν είναι λογικό η χώρα μας να χρεώνει 20 ευρώ για την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, τη στιγμή που η Αίγυπτος χρεώνει το τετραπλάσιο (έως και το δεκαπλάσιο) για την είσοδο στον τάφο της Βασίλισσας Nefertari για μόλις 10 λεπτά. Όπως, επίσης, πιστεύω πως γίνεται αντιληπτό, ότι κορυφαία τουριστικά αξιοθέατα της χώρας, τα οποία συνιστούν μνημεία ιδιαίτερου φυσικού κάλους, δηλαδή εθνικό κεφάλαιο, δεν μπορούν να μην αξιοποιούνται οικονομικά από το Κράτος και τις τοπικές Αρχές, τη στιγμή που η είσοδος σε ένα απλό περιφερειακό μουσείο κοστίζει τουλάχιστον 5 ευρώ.
Για τους λόγους αυτούς, θεωρώ ότι η χώρα μας θα πρέπει να επαναξιολογήσει τη βαρύτητα του τουριστικού brand name που διαθέτει και να επαναπροσδιορίσει την αξία των τουριστικών της assets, λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ανάδειξη, την προβολή και τη βέλτιστη οικονομική αξιοποίησή τους. Η προτεινόμενη οικονομική αξιοποίηση δεν συνεπάγεται αυτομάτως και την επιβάρυνση των Ελλήνων (και Ευρωπαίων) πολιτών, καθώς αυτή μπορεί να αφορά μόνο σε πολίτες τρίτων χωρών, ενώ δύναται να προβλεφθούν ακόμα και χαμηλότερες τιμές για Έλληνες (και Ευρωπαίους) πολίτες, σύμφωνα με τις συνήθεις πρακτικές σε διεθνές επίπεδο. Και βεβαίως, η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να συνδυαστεί και με το άνοιγμα σε νέες τουριστικές αγορές εκτός Ευρώπης (Ρωσία, Κίνα, Αυστραλία, Καναδά, Σιγκαπούρη, Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Ταϊβάν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Μπαχρέιν, Κουβέιτ κ.ά.), οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν μεγάλες «δεξαμενές» προσέλκυσης ποιοτικών τουριστών και να αναβαθμίσουν την αξία της χώρας μας στο διεθνές τουριστικό «χρηματιστήριο».
Σ.Σ. Το παρόν άρθρο γράφτηκε τον Ιανουάριο του 2020, δηλαδή πριν από την πανδημία του κορονοϊού, η οποία έπληξε (και) τον ελληνικό τουρισμό. Θεώρησα λοιπόν σκόπιμο να μην το δημοσιεύσω την περσινή δύσκολη χρονιά. Το 2021 όμως φαίνεται πως θα είναι μια καλύτερη χρονιά για τον τουρισμό της χώρας μας και θεωρώ ότι το ζήτημα αυτό θα πρέπει να τεθεί στο τραπέζι της συζήτησης για την επόμενη μέρα του ελληνικού τουρισμού.
(*) Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης με ειδίκευση στις Συμβάσεις Παραχώρησης και ΣΔΙΤ, Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου και Σύμβουλος τουριστικών επιχειρήσεων και επενδύσεων
Η Ελλάδα έχει καταντήσει απρόσιτη για τους Ελληνες. Άυτό δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη όταν αυξάνεται συνεχώς η διαφορά μισθών και συντάξεων σε σχέση με τους λοιπούς Ευρωπαίους;
Δεν έχετε άδικο σε αυτό που λέτε. Είναι αλήθεια ότι στα πιο γνωστά και πιο τουριστικά νησιά, οι τιμές έχουν προσαρμοστεί στα βαλάντια των ξένων τουριστών και ο μέσος Έλληνας δυσκολεύεται να τις πληρώσει. Ευτυχώς όμως υπάρχουν πολλά λιγότερο τουριστικά και σχετικά άγνωστα ελληνικά νησιά, εξίσου όμορφα, στα οποία οι τιμές είναι αρκετά χαμηλές και η τουριστική εμπειρία περισσότερο αυθεντική.
Στα νησιά αυτά αναφέρεται ένα άλλο άρθρο μου https://money-tourism.gr/40-mikra-agnosta-ellinika-nisia-isyches-asfaleis-diakopes-to-fetino-kalokairi
Και βεβαίως ισχύει και ο βασικός κανόνας, ότι ακόμα και στα πιο τουριστικά νησιά, οι τιμές (κυρίως διαμονής) είναι πολύ χαμηλότερες μέχρι τις 15 – 20 Ιουλίου, σε σύγκριση με το τέλος Ιουλίου και τις τρεις πρώτες βδομάδες του Αυγούστου!