Γεννηµένος επαναστάτης, µε ανοικτό µυαλό, ρηξικέλευθες απόψεις, που πολλές φορές σχοινοβατούν στα όρια του αντισυµβατικού και νοσταλγία για τα ιδανικά της Ευρώπης του Διαφωτισµού, ο Νίκος Ξυδάκης δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις.
Προοδευτική πένα σε µια παραδοσιακά συντηρητική εφηµερίδα, επί σειρά ετών, βαθιά πολιτικοποιηµένος από τα νεανικά του χρόνια, «εραστής» της Τέχνης, η οποία τον κέρδισε από την Οδοντιατρική -καθώς αν και πτυχιούχος της Οδοντιατρικής Σχολής
του Πανεπιστηµίου Αθηνών, επέλεξε για τις µεταπτυχιακές σπουδές του την Ιστορία Τέχνης- και η εξαίρεση στον κανόνα ότι «η εξουσία φθείρει».
Σε συνέντευξή του στο ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών µιλάει, µε το γνωστό µειλίχιο στυλ του, για µια σειρά θέµατα, ενώ στην ατζέντα της συζήτησης σηµαίνοντα ρόλο έχει ο Τουρισµός. Και πως θα µπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού το… µικρόβιο βρίσκεται στο dna του Μυκονιάτη στην καταγωγή υπουργού.
Ο ίδιος πήρε κυριολεκτικά «επάνω» του το θέµα της χορήγησης αδειών εισόδου σε Ρώσους τουρίστες και, επιδεικνύοντας έγκαιρα αντανακλαστικά, κατάφερε να ανατρέψει την αρχική, αρνητική εικόνα που παρουσίαζαν οι τουριστικές ροές από τη ρωσική αγορά προς την Ελλάδα.
Ο Νίκος Ξυδάκης στη συνέντευξή µας, «απεκδύεται του υπουργικού του ενδύµατος», µιλά για τα αγαπηµένα του ταξίδια, για τη θέση της Ελλάδας στον κόσµο, αλλά και για τις συµβουλές που δίνει στους γιους του.
Δείτε τη συνέντευξη σε έντυπη μορφή εδώ
Αύξηση αφίξεων, αλλά μειωμένη μέση κατά κεφαλή δαπάνη και τουριστικά έσοδα σημειώνει εφέτος ο ελληνικός Τουρισμός, με την επικρατούσα άποψη να συγκλίνει στο ότι η Ελλάδα, δεν επωφελήθηκε, στον βαθμό που έπρεπε, από την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και έχασε την ευκαιρία να κεφαλαιοποιήσει το γεγονός ότι, παραμένει ένας ασφαλής τουριστικός προορισμός, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής. Ποια είναι η άποψή σας και γιατί η χώρα μας δεν κατάφερε να επωφεληθεί αυτής της κατάστασης;
Πράγματι πετύχαμε τον στόχο των αφίξεων και, μάλιστα, πέντε χρόνια νωρίτερα σε σχέση με την πρόβλεψη του οδικού χάρτη του Σ.Ε.Τ.Ε. του 2013. Αυτό συνιστά επιτυχία και, κυρίως, παρακαταθήκη για το μέλλον, αφού δείχνει ότι η χώρα προσελκύει μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών σε δύσκολους καιρούς, σε ένα έντονα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Για τα έσοδα δεν είμαι σε θέση να κρίνω. Να θυμίσω ότι το πόσα χρήματα ξοδεύει κάθε επισκέπτης δεν εξαρτάται μόνο από το κοινωνικό του status, αλλά πρωτίστως και από τις οικονομικές συνθήκες στη χώρα του, δηλαδή από το διαθέσιμο εισόδημα. Στη Ρωσία λ.χ. το πραγματικό εισόδημα της μικρομεσαίας τάξης που μας αφορά τουριστικά, μειώθηκε δραστικά ως και 40-50% σε μια τετραετία, λόγω της κρίσης και των κυρώσεων. Συνεπώς, θα ήταν παράλογο να περιμένουμε ότι οι Ρώσοι τουρίστες θα ξοδεύουν περισσότερα χρήματα στη χώρα μας ή αλλού, από όσα ξόδευαν το 2012-13 που ήταν οι «καλές» χρονιές.
Ανεξαρτήτως αυτού, εμείς οφείλουμε να σχεδιάζουμε στρατηγικά και να προχωράμε. Προσφέρουμε στους τουρίστες το υπέροχο ελληνικό τοπίο, τη μοναδική πολιτιστική κληρονομιά, το κλίμα, υψηλό επαγγελματισμό σε μικρές και μεγάλες μονάδες, φιλοξενία σε κάθε ελληνική γωνιά. Σε άλλα πάλι ενδεχομένως υστερούμε. Όσο όμως βελτιωνόμαστε εκεί που ήδη είμαστε καλοί και όσο διευρύνουμε το προϊόν μας, τόσο θα κερδίσουμε όγκο επισκέψεων, επιμήκυνση της διαμονής, επιμήκυνση της σεζόν, αφίξεις πέρα από την περίοδο αιχμής. Όλα αυτά σημαίνουν όχι μόνο αύξηση των εσόδων, αλλά και πολλαπλασιασμό της προστιθέμενης αξίας των άδηλων υπεραξιών. Πάρτε ως παράδειγμα την άνοδο του οδικού τουρισμού, την εξαιρετική δυνατότητα που προσφέρει ο θρησκευτικός τουρισμός, το ανεκμετάλλευτο ακόμη πεδίο του γαστρονομικού τουρισμού, με επίκεντρο τη μεσογειακή διατροφή, τον ιατρικό και ιαματικό τουρισμό, τον συνεδριακό τουρισμό, ή το νέο trend του city break, που παρατηρούμε να εξελίσσεται ήδη δυναμικά στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Όλα αυτά συνιστούν πεδία ανάπτυξης.
Η ρωσική αγορά αποτελεί μία σημαντική αγορά για τον ελληνικό Τουρισμό, από την οποία, εφέτος, εξαιτίας του «παγώματος» των ρωσοτουρκικών σχέσεων, διεκδικήσαμε και καταφέραμε να πάρουμε κάποιο μερίδιο της «πίττας». Το μερίδιο όμως θα ήταν πολύ μεγαλύτερο εάν δεν συνέβαιναν οι καθυστερήσεις που παρατηρήθηκαν, τουλάχιστον στην έναρξη της τουριστικής περιόδου, στο θέμα της έκδοσης θεωρήσεων, περιορίζοντας τις αυξημένες τουριστικές ροές των Ρώσων προς την Ελλάδα. Ποια η τοποθέτησή σας και πόσο προετοιμασμένη θα είναι η χώρα μας την επόμενη τουριστική περίοδο στο θέμα αυτό;
Είναι αλήθεια ότι δεν είχε προηγηθεί επαρκής σχεδιασμός τα περασμένα χρόνια, ώστε να είναι σε θέση οι προξενικές μας αρχές στη Ρωσία να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του νέου συστήματος θεωρήσεων με βιομετρικά στοιχεία.
Αναφέρομαι ειδικότερα στη Μόσχα, γιατί από άποψη κίνησης θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα «εργοστάσιο», αφού εκδίδει περισσότερες θεωρήσεις από όσες όλα τα υπόλοιπα προξενεία μας μαζί σε όλο τον κόσμο. Ήδη, όμως, από τον Ιανουάριο έγιναν οι κινήσεις που έπρεπε και η κατάσταση βελτιώθηκε σταδιακά. Ομαλοποιήθηκε δε πλήρως στα μέσα Μαΐου. Από τις αρχές Ιουνίου το Προξενείο μας μετατράπηκε στο πλέον αποδοτικό ανάμεσα στις χώρες Σένγκεν στη ρωσική πρωτεύουσα και ανακηρύχθηκε «πρωταθλητής» από τη ρωσική αγορά.
Δεν ήταν κάτι απλό, απαιτήθηκαν νομοθετικές ρυθμίσεις, βελτίωση και επαύξηση του χώρου και του εξοπλισμού και επείγουσα στελέχωση. Πιστεύω κατανοούν όλοι ότι αυτά συνήθως δεν γίνονται εύκολα και γρήγορα, όχι μόνο στο ελληνικό δημόσιο, αλλά ούτε στον ιδιωτικό τομέα. Ασκήσαμε, όμως, τεράστια πίεση γιατί έπρεπε να αποκατασταθεί η εικόνα της χώρας μας στη Ρωσία και πρωτίστως να στηριχθεί ο Τουρισμός και η εθνική οικονομία. Το αποτέλεσμα; Κατορθώσαμε να εκδώσουμε 25% περισσότερες θεωρήσεις από το πρώτο δεκάμηνο πέρσι, και, μάλιστα, να τις εκδίδουμε πλέον μέσα σε 24 ώρες, με πλήρη ασφάλεια του συστήματος.
Επίσης, οι χορηγούμενες θεωρήσεις είναι πλέον διάρκειας ενός ως και πέντε έτη, σε όσους Ρώσους πολίτες το δικαιούνται, με βάση τα προβλεπόμενα από τον κανονισμό Σένγκεν. Γνωρίζω ότι αυτό εκτιμήθηκε από τη ρωσική αγορά και θεωρώ βέβαιο ότι θα έχει εξαιρετικά θετικό αντίκτυπο στις επιλογές που θα κάνουν οι Ρώσοι τουρίστες τα επόμενα χρόνια, αρχίζοντας από το 2017.
Το επιτυχημένο, εκ του αποτελέσματος, μοντέλο που περιγράφετε, θα το εφαρμόσετε συνολικά; Ποιες χώρες & αγορές εκτιμάτε πως πρέπει να έχουν προτεραιότητα;
Κρατώ τον όρο που χρησιμοποιήσατε: «μοντέλο». Εφαρμόστηκε στη Μόσχα, σε δύσκολες συνθήκες, υπό πίεση, με αίσθηση του επείγοντος. Δοκιμάστηκε, πέτυχε και αυτονόητος στόχος μας είναι να επεκταθεί φέτος -καταρχάς- στις σημαντικότερες χώρες τουριστικού ενδιαφέροντος, όπως Κίνα, Ινδία, Τουρκία, στις εύπορες χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου και άλλες. Εκτός από αναγκαίο για την οικονομία είναι και χρήσιμο για την εικόνα της χώρας μας. Να δείξουμε ότι η υπό κρίση Ελλάδα μπορεί να φτιάξει ένα μηχανισμό ασφαλέστερο και ταχύτερο από όλες τις χώρες Σένγκεν. Να νιώσουμε περήφανοι, ότι με την ακεραιότητα και το φιλότιμο όσων στελέχωσαν τον μηχανισμό, η χώρα βγήκε «ασπροπρόσωπη» και δημιουργήθηκαν στην πατρίδα μας περισσότερες θέσεις εργασίες και περισσότερες ευκαιρίες παραγωγής πλούτου. Για αυτό θέλω να ευχαριστήσω δημόσια και με κάθε ειλικρίνεια, και όχι τυπικά, όσους έδωσαν κάτι σε μια «εθνική υπόθεση»: Τα στελέχη του Υπουργείου Εξωτερικών, τα στελέχη της Ελληνικής Αστυνομίας που μας συνέδραμε και όλους όσοι συνεργάστηκαν από άλλες θέσεις.
Μπορεί να μειωθεί η επίδραση του ανθρώπινου παράγοντα στην χορήγηση των θεωρήσεων;
Ο έλεγχος του φακέλου του αιτούντος γίνεται από τον άνθρωπο, η υπόλοιπη διαδικασία ηλεκτρονικά. Το σύστημα «Vis» εισάγει μια δικλίδα ασφαλείας κοινή για όλες τις χώρες Σένγκεν, τα βιομετρικά στοιχεία του αιτούντος. Είναι ένα σύστημα που παρέχει ασφάλεια στις αρχές αλλά και στον ταξιδιώτη, και διευκολύνει έτσι τα επιχειρηματικά και τουριστικά ταξίδια. Βεβαίως, ως σύστημα, εφόσον τώρα εφαρμόζεται πρώτη φορά σε όλη την Ευρώπη έχει δυνατότητες βελτίωσης, που θα εξεταστούν από κοινού από όλα τα κράτη.
Ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν, ασκεί πιέσεις προκειμένου να εξασφαλίσει την άρση της βίζας από την Ε.Ε.. Πιστεύετε ότι θα τα καταφέρει και σε αυτή την περίπτωση πώς σχεδιάζει να απαντήσει το υπουργείο;
Η άρση της βίζας στον χώρο Σένγκεν δεν είναι ελληνοτουρκικό θέμα, αλλά αφορά τις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας. Όπως ξέρετε, το θέμα είχε συζητηθεί θετικά στη Συνάντηση Κορυφής Ε.Ε.-Τουρκίας τον Νοέμβριο του 2015 και είχε τεθεί ως χρονικός στόχος ο Οκτώβριος 2016. Απαιτούσε από την πλευρά της Τουρκίας να έχει εκπληρωθεί η ανταπόκριση σε σειρά κριτηρίων. Στην τελευταία ανακοίνωση της Επιτροπής, της 28ης Σεπτεμβρίου, γίνεται λόγος για λίγα ακόμη κριτήρια που πρέπει να ικανοποιηθούν, με δυσκολότερο εκείνο που απαιτεί την τροποποίηση του αντιτρομοκρατικού νόμου. Είναι θέμα της Επιτροπής να αποφασίσει πότε και αν έχουν ικανοποιηθεί τα κριτήρια άρσης.
Αλλά θα σας πω από την πλευρά μου, ότι η Τουρκία αποτελεί μια πολύ σημαντική τουριστική αγορά για τη χώρα μας και είμαι υπέρ της άρσης της θεώρησης, εφόσον τα κριτήρια ικανοποιηθούν. Εξάλλου, η Ελλάδα εφαρμόζει εδώ και χρόνια με έγκριση της Ε.Ε. ένα πιλοτικό πρόγραμμα διευκόλυνσης των επισκεπτών από Τουρκία σε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Από την εφαρμογή του προγράμματος μόνο θετικά αποτελέσματα είχαμε. Έτσι ως χώρα ζητάμε την ανανέωσή του κάθε χρόνο, ως ότου αρθεί η υποχρέωση έκδοσης θεώρησης. Και φέτος ζητήσαμε από τον Επίτροπο, Δημήτρη Αβραμόπουλο, ανάλογη ανανέωση, από τις 4 Οκτωβρίου, και περιμένουμε απάντηση.
Παρότι, σύμφωνα με τα πρώιμα στοιχεία των προ-κρατήσεων, οι κρατήσεις από την αγγλική αγορά προς τη χώρα μας τη νέα τουριστική περίοδο, εμφανίζουν αυξητικές τάσεις, εντούτοις εκτιμήσεις αναφέρουν ότι η απόφαση εξόδου της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα επηρεάσει μελλοντικά τις τουριστικές ροές των Βρετανών προς τη χώρα μας. Ποια είναι η άποψή σας και τι θα μπορούσε να γίνει προκειμένου να μην υπάρξει αρνητική εξέλιξη; Υπάρχει περίπτωση επιβολής κάποιου είδους visa στους Βρετανούς;
Δεν νομίζω ότι μπορεί να γίνει βέβαιη πρόβλεψη για την επίπτωση της εξόδου της Βρετανίας στον ελληνικό Τουρισμό. Τουλάχιστον όχι τώρα, που τα χαρακτηριστικά της ίδιας της διαδικασίας είναι ακόμα ρευστά. Υπάρχει μια ιδιαίτερη αγάπη των Βρετανών προς τη χώρα μας, την προτιμούν κατά παράδοση όταν επιλέγουν προορισμό. Είμαι, λοιπόν, αισιόδοξος ότι ακόμα και μετά την έξοδο, η Ελλάδα θα παραμείνει αγαπημένος προορισμός. Σοβαρή πιθανότητα να επιβληθεί κάποιου είδους θεώρηση στους Βρετανούς, δεν νομίζω ότι υπάρχει. Δεν συμφέρει καμία από τις δύο πλευρές. Η Ε.Ε. έχει προχωρήσει σε συμφωνίες π.χ. με τις Βαλκανικές χώρες ώστε οι Βαλκάνιοι γείτονες να ταξιδεύουν χωρίς βίζα εντός Ε.Ε.. Θα απαιτήσει βίζα από τους Βρετανούς;
Δεν το βρίσκω πιθανόν.
Η διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος έβλαψε, σύμφωνα με κάποιες απόψεις, την εικόνα της χώρας μας στο εξωτερικό, επηρεάζοντας αρνητικά την πορεία των διεθνών τουριστικών αφίξεων, στην αρχή, τουλάχιστον, της φετινής τουριστικής περιόδου. Δυστυχώς υπάρχουν εκτιμήσεις ότι και το 2017 θα υπάρξουν προβλήματα στο θέμα αυτό.
Ποια είναι η εκτίμησή σας και τι κάνει το ΥΠ.ΕΞ. στην κατεύθυνση της διευθέτησης του θέματος;
Δεν θα έλεγα ότι η εικόνα της Ελλάδας πλήγηκε από τη διαχείριση του προσφυγικού. Εξάλλου, η διαχείριση του προσφυγικού δεν παρήγαγε μία και μοναδική εικόνα. Δεν υπήρξαν μόνο η Ειδομένη, που άλλωστε εκκενώθηκε ησύχως και τα hot spots. Υπήρξαν ακόμα οι τρεις ηλικιωμένες γυναίκες στη Λέσβο που ταΐζουν το μωρό, μια εμβληματική εικόνα, ο στρατιωτικός Αντώνης Δεληγιώργης που σώζει την ετοιμόγεννη γυναίκα, οι εικόνες των ανθρώπων των νησιών μας που συντρέχουν τους απελπισμένους, που τους τραβούν κυριολεκτικά μέσα από τα κύματα, οι εικόνες οδύνης των ντόπιων και των ανθρώπων της ακτοφυλακής για τις χαμένες ζωές. Μεσοπρόθεσμα η Ελλάδα κέρδισε ένα διπλωματικό κεφάλαιο από τη διαχείριση του προσφυγικού, χωρίς να το υπολογίσει ποτέ καιροσκοπικά. Ούτε προκαλέσαμε τον πόλεμο στη Συρία, ούτε όπλα πουλήσαμε ποτέ στην περιοχή, ούτε θελήσαμε να εκμεταλλευτούμε την κατάσταση με οποιοδήποτε τρόπο.
Από την άλλη, στα νησιά με μεγάλο αριθμό προσφύγων παρατηρήθηκε μείωση των επισκεπτών.
Είναι γεγονός.
Η κυβέρνηση θα εργαστεί ώστε τον χειμώνα να ομαλοποιηθεί η κατάσταση και η νέα τουριστική περίοδος να έρθει χωρίς τα ίδια προβλήματα. Η σωστή εφαρμογή της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτό. Πρέπει, βέβαια, να γίνει πολλή δουλειά, χρειάζεται ηρεμία ώστε να μην φτάνει στο εξωτερικό αρνητική δημοσιότητα, χρειάζεται η συνεργασία της τοπικής κοινωνίας και των φορέων της, πάνω από όλα χρειάζεται να εργαστεί η κυβέρνηση και οι θεσμοί της ώστε να έχουμε αποτέλεσμα.
Είστε Μυκονιάτης και ως εκ τούτου άνθρωπος του Τουρισμού. Υπερφορολόγηση, κατάργηση μειωμένων συντελεστών και μια σειρά ακόμη επιβαρύνσεων καθιστούν μη ανταγωνιστικό το ελληνικό, τουριστικό προϊόν, και δύσκολα βιώσιμες τις ελληνικές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, με πολλούς να μιλούν για αφελληνισμό των ξενοδοχείων. Τι θα λέγατε στους συμπατριώτες σας;
Στην υπερφορολόγηση δεν φτάσαμε από καπρίτσιο, αλλά ως αποτέλεσμα της χρεοκοπίας της χώρας και των μνημονίων. Κανείς δεν σκέφτεται ούτε για μια στιγμή ότι αυξημένοι συντελεστές φορολογίας σε μια κοινωνία που μαστίζεται από ύφεση, αποτελεί αναπτυξιακή πολιτική. Πρόκειται για μια πολιτική ανάγκης που πρέπει να αφήσουμε πίσω μας το ταχύτερο δυνατό. Τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης έχουν φανεί. Το 2017 προσδοκούμε, με τη συνδρομή και του τουρισμού, να δούμε ουσιαστική ανάκαμψη.
Μόνο με ηρεμία, αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, δυο-τρία καλά μηνύματα θα δούμε ξανά ρυθμούς ανάπτυξης και μείωση της ανεργίας που πλήττει την κοινωνία. Ευθύς ως η χώρα βρεθεί ξανά σε καλό δρόμο, είναι αυτονόητο ότι θα επαναξιολογηθούν οι φορολογικοί συντελεστές στον τουριστικό τομέα και ευρύτερα.
Ως τότε, από εθνική ανάγκη, με εθνική συνείδηση και φιλότιμο θα εργασθούμε από τη θέση του ο καθένας για να αμβλύνουμε τις αρνητικές πτυχές της κρίσης. Σε αυτή την πορεία, εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης μπορούν να στηρίξουν τους επιχειρηματίες. Για παράδειγμα το πρόγραμμα COSME, που αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ταιριάζει στο προφίλ των τουριστικών επιχειρήσεων ή το EFSI, το λεγόμενο πακέτο Γιούνκερ, που θα αυξηθεί χρηματοδοτικά και θα επεκταθεί χρονικά.
Θέλω να επισημάνω, επίσης, τις δυνατότητες που έχει ο τουρισμός να αποτελέσει ο ίδιος έναν από τους πόρους άντλησης χρηματοδοτήσεων για επενδύσεις. Ομόλογα ειδικού σκοπού ή νέων έργων υποδομής (project bonds, infrastructure bonds) σε τουριστικές περιοχές αποτελούν κάποια σύγχρονα εργαλεία, τα οποία υπό προϋποθέσεις ίσως μπορούμε να αξιοποιήσουμε στην Ελλάδα. Η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών στον ελληνικό τουρισμό θεωρώ ότι είναι δεδομένη. Η πιθανή χρήση του ως πόρου για χρηματοδότηση της ανάπτυξης, καταδεικνύει, για μια ακόμη φορά, την πολλαπλή σημασία και συνεισφορά του τουρισμού στη χώρα μας.
Δημοσιογράφος ή πολιτικός;
Η δημοσιογραφία ήταν για μένα η τέχνη και το επάγγελμα που άσκησα επί 30 χρόνια. Την αγαπώ. Η πολιτική από την άλλη δεν είναι επάγγελμα. Με έσπρωξε στην υποψηφιότητα στις εκλογές η κατάσταση ανάγκης της χώρας και η θέληση να συμμετάσχω σε μια αναγέννηση που τότε φάνταζε -και ακόμα φαντάζει- δύσκολη αλλά απολύτως επιτακτική. Η σημερινή μου θέση δεν έχει καμία μονιμότητα. Είμαι εκλεγμένος βουλευτής, εκπροσωπώ τους πολίτες της εκλογικής μου περιφέρειας και σε τρία χρόνια θα κριθώ για τη δουλειά μου, χωρίς κανείς να μπορεί να προδικάσει το αποτέλεσμα.
Φεύγοντας από το υπουργείο, τι θέλετε να αφήσετε πίσω σας ως παρακαταθήκη;
Η δουλειά που έκανα αυτό το διάστημα στο υπουργείο έχει πολλές όψεις. Όπως καταλαβαίνετε ένα μέρος της μόνο αφορούσε τη βελτίωση των προξενικών μας αρχών στις χώρες αιχμής. Λόγω του ρόλου μου, απαιτήθηκε να ταξιδέψω δεκάδες φορές στις Βρυξέλλες για να συμμετάσχω σε, δύσκολα πολλές φορές, Συμβούλια Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε.. Είναι αυτά που, ανάμεσα σε άλλα, προηγούνται και προετοιμάζουν τα Συμβούλια Κορυφής. Συνόδευσα τον Πρωθυπουργό σε περίπου δεκαπέντε Συνόδους Κορυφής, κανονικές και άτυπες.
Επίσης, τη δύσκολη περίοδο του χειμώνα 2015, έγινε μια οργανωμένη σειρά διμερών επαφών, σε υψηλό επίπεδο, στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, για τη συνδρομή τους στην αντιμετώπιση του προσφυγικού. Παράλληλα, ξεκίνησε και συνεχίζεται μια εκτενής και εν τω βάθει ενημέρωση του διεθνούς τύπου.
Καλλιεργήθηκε, επίσης, μια δημιουργική πολιτική σχέση με ιστορικά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη, τα οποία αποτελούν συμμάχους της χώρας.
Εφόσον, όμως, με ρωτάτε τι θα προτιμούσα να αφήσω ως παρακαταθήκη, ναι, συμβαίνει να είναι ακριβώς τα αντανακλαστικά που δείξαμε με τις θεωρήσεις. Η ανταπόκρισή μας στην ανάγκη μιας από τις πιο παραγωγικές βιομηχανίες της χώρας, της τουριστικής, και, μάλιστα, υπό «πολεμικές συνθήκες», όπως λέγαμε τότε, επειδή όλα έπρεπε να γίνουν ταχύτατα. Το Υπουργείο Εξωτερικών μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί σε σταθερό αρωγό της ανάπτυξης. Η οικονομική διπλωματία και η soft diplomacy είναι, ίσως, τα πιο σημαντικά εργαλεία της Ελλάδας και είναι τα πεδία που γνωρίζουν πρωτοφανή ανάπτυξη στη μεταψυχροπολεμική εποχή.
Ποιο είναι τα καλύτερο ταξίδι που έχετε κάνει μέχρι σήμερα και ποιο το ταξίδι που ελπίζετε να κάνετε κάποια στιγμή;
Αυτό το διάστημα, όπως αντιλαμβάνεστε, λόγω των καθηκόντων μου στο Υπουργείο, αναγκάστηκα να κάνω πολλά ταξίδια στην Ευρώπη, με απίστευτη ένταση. Ξέρετε, καμία φορά ο κόσμος μπορεί να φαντάζεται ότι τα ταξίδια είναι ευχάριστα, αλλά σας βεβαιώνω ότι όταν τα κάνεις ως Υπουργός Εξωτερικών η εικόνα αλλάζει. Δεν έχεις τη δυνατότητα να περπατήσεις έναν δρόμο της πόλης και να πιεις ένα καφέ. Αντίθετα, το τυπικό είναι να πηγαίνεις από το αυτοκίνητο σε μια σύσκεψη και από εκεί στη συνεδρίαση και πίσω στο ξενοδοχείο.
Παλιότερα, βέβαια, έκανα πολλά ταξίδια, ιδιωτικά ή δημοσιογραφικά, που θυμάμαι με αληθινή ευχαρίστηση. Ξεχωρίζω πρόχειρα το ταξίδι στην Αίγυπτο με τον Κωστή Μοσκώφ, στο Ισραήλ για την επίσκεψη στη Λαύρα του Αγίου Σάββα, στην έρημο της Ιουδαίας, τα δεκάδες ταξίδια στη Βενετία. Όλα κυρίως τη δεκαετία ‘90, όπως και τα ταξίδια σε Νέα Υόρκη και Ουάσιγκτον, όπου γνώρισα τον σπουδαίο ιστορικό Σπύρο Βρυώνη. Μου αρέσει πάντα η Ιταλία, σε κάθε της έκφανση. Και λαχταράω πάντα να χαθώ στα δάση και τα μοναστήρια, στον μακρύ χρόνο του Αγίου Όρους.
Πως βλέπετε από τη θέση του ΑΝ.ΥΠ.ΕΞ. τη θέση της Ελλάδας στην Ε.Ε. και στον κόσμο ευρύτερα;
Πολύ σοβαρή ερώτηση. Άπτεται των θεμάτων που συζητήσαμε και πολλών ακόμα. Συμβαίνει να ζούμε σε ένα ευλογημένο μέρος του πλανήτη, τη Μεσόγειο, κοιτίδα ιστορικών πολιτισμών. Σήμερα η Μεσόγειος έχει, δυστυχώς, μετατραπεί σε χώρο αστάθειας ή δυνητικής αστάθειας. Σε αυτό τον χώρο, η Ελλάδα είναι πυλώνας σταθερότητας, και δυνητικά πηγή ελπίδας και αισιοδοξίας, πώς μια κοιτίδα πολιτισμού πορεύεται στο μέλλον ανανεωμένη, μοντέρνα, στέρεη αλλά και ευέλικτη, με ιστορική επίγνωση. Αυτό πρέπει να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού, και να το κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας.
Περάσατε από το υπουργείο Πολιτισμού, όπου μεταξύ άλλων είχατε και τη ευθύνη των Μουσείων. Πως θα χαρακτηρίζατε την οργάνωση και την εικόνα των ελληνικών μουσείων;
Πιστεύω ακράδαντα ότι η πολιτιστική κληρονομιά και η πολιτιστική-δημιουργική βιομηχανία (orange industry) εν γένει μπορούν να είναι «ατμομηχανή» για την εθνική οικονομία, πηγή παραγωγής πλούτου και θέσεων ειδικευμένης εργασίας, μπορούν να προσφέρουν μοναδική προστιθέμενη αξία στον τουρισμό και σε πολλούς άλλους παραγωγικούς τομείς. Αυτονοήτως, επίσης, η ευφάνταστη αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος προσφέρει περηφάνια και αυτογνωσία στους πολίτες. Αυτό ήταν το πρόγραμμά μου που ανακοίνωσα στη Βουλή και αυτό προσπάθησα στον ελάχιστο χρόνο που παρέμεινα.
Όταν ανέλαβα η εικόνα ορισμένων, τουλάχιστον, μουσείων της χώρας ήταν απογοητευτική. Οι επενδύσεις της χώρας στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, τα τελευταία χρόνια ήταν μικρότερες των αναγκαίων και στηρίχθηκαν, σχεδόν, αποκλειστικά στο ΕΣΠΑ. Βεβαίως, οι απαιτούμενες επενδύσεις είναι μεγάλες και πάντα θα απαιτείται κάτι παραπάνω.
Λόγου χάριν, το εισιτήριο εισόδου σε χώρους μοναδικής αξίας ήταν δυσφημιστικά χαμηλό, συγκριτικά με ανάλογους στην Ευρώπη, ας πούμε την Πομπηία ή την Αγία Σοφία για να μην μιλήσω για υποδεέστερους. Η πρώτη κίνηση ήταν ο εξορθολογισμός των τιμών εισιτηρίων, που φέτος, ήδη, απέφερε αυξημένα έσοδα στο ελληνικό κράτος κατά 55% στο οκτάμηνο• στην Αθήνα τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 88%. Την αύξηση την αποφασίσαμε πέρυσι αρχές καλοκαιριού, κατόπιν μελέτης ευρωπαϊκών τιμών, αλλά δεν εφαρμόστηκε πέρυσι για να μην αιφνιδιαστεί η αγορά.
Στην ίδια κατεύθυνση ξεκινήσαμε τις διαδικασίες για εφαρμογή ηλεκτρονικού εισιτηρίου στους αρχαιολογικούς χώρους, μια μείζονα μεταρρύθμιση που δεν την προλάβαμε στην ολιγόμηνη θητεία μας, αλλά ελπίζω να ολοκληρωθεί. Και, βεβαίως, την ανακαίνιση και εκσυγχρονισμό των πωλητηρίων, που ήταν κατά το μάλλον ή ήττον αφρόντιστα, χωρίς φρεσκάδα και ποικιλία πωλουμένων, χωρίς στρατηγική. Και τα αναψυκτήρια. Ιδού πηγές εσόδων που δεν παράγουν παρά πολύ μικρό κλάσμα των δυνατοτήτων τους.
Και για να μην είναι 13 οι ερωτήσεις: Εάν σας ρωτήσουν οι γιοι σας ποια κατεύθυνση να ακολουθήσουν, τι θα τους πείτε; Φιλοδοξούν να ασχοληθούν με τον Τουρισμό;
Εγώ σπούδασα δουλεύοντας στον Τουρισμό της Μυκόνου, από δεκαπέντε έως είκοσι πέντε χρονών, έκανα τα πάντα: beach boy, κάμπινγκ, καφέ, εστιατόρια, μπαρ. Ο μικρός γιος σπουδάζει ξενοδοχειακό μάνατζμεντ και τον βλέπω να ακολουθεί αυτό τον δρόμο, του αρέσει. Ξεκίνησε στην ΑΣΤΕΡ, η οποία δυστυχώς παρακμάζει, και συνεχίζει στη Le Μonde. Ο μεγάλος τελειώνει Μαθηματικά και δεν ξέρω με τι θα ασχοληθεί επαγγελματικά στο μέλλον, έχει δουλέψει όμως κι αυτός barista. Σε κάθε περίπτωση η δική μου υποστήριξη ολοκληρώνεται στις σπουδές τους, είναι δικό τους θέμα τι πορεία θα ακολουθήσουν.
