Αν ήθελε ένας γλωσσολόγος να βάλει τη φωτογραφία κάποιου δίπλα στο λήμμα «φαρμακοβιομήχανος» αυτή δεν θα ήταν άλλη από του Παύλου Γιαννακόπουλου. Ένα εξαιρετικά ανήσυχο πνεύμα, ένας γεννημένος επιχειρηματίες με ιδέες που δημιούργησαν από το μηδέν μια από τις σημαντικότερες ελληνικές βιομηχανίες με διεθνή εμβέλεια.
Ο Παύλος Γιαννακόπουλος που πέθανε τα ξημερώματα της Κυριακής σε ηλικία 89 ετών μπορεί για ορισμένους να έγινε γνωστός λόγω της εμπλοκής του στα διοικητικά του μπασκετικού Παναθηναϊκού, εκεί όπου αναδείχθηκε και μοναδικός ηγέτης του. Ομως, όσοι ξέρουν από το ελληνικό επιχειρείν έχουν να λένε για το «πατριάρχη» της φαρμοκοβιομηχανίας στη χώρα μας που συνέβαλε όσο λίγοι στο να αναπτυχθεί ο κλάδος και να αποκτήσει και εξαγωγικό προφίλ. Ενας άνθρωπος που είχε ως βασικό μότο ζωής «Για να φτάσεις στην κορυφή χρειάζεται να προσπαθήσεις. Να έχεις όραμα, αφοσίωση και πίστη», δεν μπορούσε παρά να πετύχει.
Ενας σπάνιος άνθρωπος, ευγενικός με όλους, ακόμη και με αυτούς που δεν γνώριζε. «Παιδάκι μου, παιδάκι μου, ό,τι θέλεις», έλεγε σε όσους του ζητούσαν κάτι, βοήθεια, δουλειά ή ακόμη και πληροφορίες για τις δραστηριότητές του στο φάρμακο ή για τον αγαπημένο του Παναθηναϊκό.
Η ιστορία
Η ιστορία της ΒΙΑΝΕΞ είναι αυτό που στις ΗΠΑ θα έλεγαν ορισμένοι «αμερικανικό όνειρο». Πώς δηλαδή κάποιος αυτοδημιούργητος μπορεί να γίνει κορυφαίος στον τομέα του μόνο με την σκληρή δουλειά και το επιχειρηματικό πνεύμα.
Τα τρία αδέρφια έχοντας φτάσει στην κορυφή.Όλα ξεκίνησαν το 1924 όταν ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος ανοίγει ένα μικρό φαρμακείο στην οδό Πειραιώς. Από τα πρώτα στην Αθήνα, ο πατέρας της οικογένειας αντιλήφθηκε ότι η Ελλάδα εισέρχεται σε μια νέα περίοδο εκσυγχρονισμού όπου τα φαρμακεία θα ήταν απαραίτητα για όλους. Ο κόσμος είχε ξεφύγει από την εποχή που τα… γιατροσόφια είχαν τον πρώτο λόγο και αναζητούσε πραγματικά φαρμακευτικά σκευάσματα.
Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος αποκτά φήμη εξαίρετου φαρμακοποιού και ξεκινά την ιστορία της οικογένειας. Αποκτά τρία αγόρια και μία κόρη, με τον πρωτότοκο να είναι ο Παύλος Γιαννακόπουλος το 1929.
Ο Παύλος, ο Θανάσης και ο πριν λίγες εβδομάδες αποθανών Κώστας δείχνουν από νωρίς ότι είναι ανήσυχα μυαλά κι ότι θα μπουν δυνατά στο επιχειρείν. Ο πατέρας τους ιδρύει μια μικρή για τα δεδομένα εισαγωγική εταιρεία και βάζει το θεμέλιο λίθο για την αυτοκρατορία. Δεν προλαβαίνει, όμως, να επεκτείνει το όραμά του, καθώς πεθαίνει ξαφνικά το 1950 και η εταιρεία παύει να υπάρχει.
Σε πολύ μικρή ηλικία ο Παύλος αντιλαμβάνεται ότι αυτός πρέπει να παίξει το ρόλο του «πάτερ φαμίλια», αφού πρώτα σπουδάζει στην Ανωτάτη Εμπορική, μαζί με τον Θανάση ενώ ο τρίτος αδερφός γίνεται μηχανολόγος.
Έρχεται το 1960, η Ελλάδα ζει κοσμοϊστορικές αλλαγές, έχει αφήσει πίσω της τον Εμφύλιο και ανασυγκροτείται. Έχει ανάγκη από επιχειρηματίες με σθένος και ο Παύλος Γιαννακόπουλος αποφασίζει με τα αδέρφια του πάντα μαζί, να ιδρύσει την εταιρεία ΦΑΡΜΑΓΙΑΝ, προπομπό της ΒΙΑΝΕΞ.
Η «Φάρμακα Γιαννακόπουλου» επεκτείνεται ταχύτατα σε όλη τη χώρα αλλά η επιτυχία της έρχεται όταν αναλαμβάνει εκπρόσωπος μεγάλων ξένων εταιρειών.
Η άνοδος
Χρειάστηκαν μόλις 11 χρόνια για να γίνει η εταιρεία ηγέτης στον κλάδο και το 1971 να μετονομαστεί σε ΒΙΑΝΕΞ.
Όπως αναφέρεται στο ιστορικό της εταιρείας, η ανάπτυξη και η καταξίωση έρχονται άμεσα, όταν φαρμακευτικές εταιρείες διεθνούς φήμης, όπως οι Merck & Co (ΗΠΑ), Takeda Chemical Industries (Ιαπωνία), Boots (Μ. Βρετανία), Sigma Tau Industries (Ιταλία) κ.ά. αναθέτουν στη ΒΙΑΝΕΞ την παραγωγή των προϊόντων τους στα εργοστάσιά της.
Επόμενος σταθμός το 1977, όταν η εταιρεία ξεκινάει τη βιομηχανική της δραστηριότητα με τη δημιουργία του Α΄ Εργοστασίου και η παραγωγή είναι τεράστια και καλύπτει πολλές χώρες του εξωτερικού. Είναι το γνωστό εργοστάσιο που αντικρίζει κανείς όταν κινείται στην Εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας.
1983 και η ΒΙΑΝΕΞ παίρνει το εργοστάσιο της Winthrop-Sterling, το εκσυγχρονίζει για να το μετατρέψει στο Β΄ Εργοστάσιο στην Παλλήνη. Δύο χρόνια αργότερα παίρνει και το εργοστάσιο της εταιρείας Upjohn. Το 1999 η μονάδα παραγωγής αντιβιοτικών του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Έρευνας & Τεχνολογίας στη Βιομηχανική Ζώνη Πατρών αναβαθμίζεται πλήρως, ώστε να γίνει το τέταρτο εργοστάσιο, ακολουθώντας πάντα τα αυστηρότερα πρότυπα παραγωγής.
Το 1993 ιδρύεται η θυγατρική εταιρεία ΒΙΑΝ Α.Ε. για τη διακίνηση γνωστών μη συνταγογραφούμενων φαρμακευτικών και παραφαρμακευτικών προϊόντων.
Το 1997, η ΒΙΑΝΕΞ εξαγοράζει τις εγκαταστάσεις της εταιρείας Hoechst στη Βαρυμπόμπη, για να στεγάσει τα γραφεία της Κεντρικής Διοίκησης και το Κέντρο Διανομής τελικών προϊόντων. Η συνολική επιφάνεια κτιριακών εγκαταστάσεων ανέρχεται σε 25 χιλ. τετραγωνικά μέτρα.
Το 2006 έρχεται η ίδρυση της ELDRUG S.A., μιας εταιρείας για την έρευνα και την ανάπτυξη ενώ το 2011 η ΒΙΑΝΕΞ λαμβάνει την έγκριση του Παγκόσμιου Οργανισμού Φαρμάκων (World Health Organization) ως προμηθευτή.
Το 2013 συνάπτεται συμφωνία με την εταιρεία Lilly για την παραγωγή 10.000.000 τεμαχίων βανκομυκίνης ετησίως και εξαγωγή του 100% στην Κίνα.
Η ΒΙΑΝΕΞ έχει φτάσει στον «Ολυμπο» της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας, αντέχει στην κρίση και καταφέρνει να ανταγωνιστεί μεγάλους ξένους κολοσσούς.
Επέκταση και συνέργειες
Η ΒΙΑΝΕΞ, που σήμερα απασχολεί συνολικά πάνω από 1.100 άτομα, εφαρμόζει ένα ευρύ επενδυτικό πρόγραμμα με νέες στρατηγικές επιχειρηματικές κινήσεις διεθνούς προσανατολισμού. Οι πωλήσεις του ομίλου το 2017 ξεπέρασαν τα 252 εκατ. ευρώ και ο Παύλος Γιαννακόπουλος με τα αδέρφια του αντιλαμβάνονται ότι αφήνουν στην επόμενη γενιά μια εύρωστη εταιρεία που τιμά και την Ελλάδα.
Ο αριθμός των φαρμάκων που παράγει ή εισάγει, συσκευάζει, προωθεί και διανέμει υπερβαίνει τα 200, καλύπτοντας όλες τις θεραπευτικές κατηγορίες. Παράλληλα, είναι παρούσα, έχοντας εγκεκριμένα και σε κυκλοφορία προϊόντα, σε 35 χώρες στην Ευρώπη (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, Δανία, Ολλανδία, Κύπρο), στη Μέση Ανατολή (Ιορδανία, Σ. Αραβία), στην Αφρική (Τυνησία, Σουδάν, Νότια Αφρική, Ακτή Ελεφαντοστού) και στην Ασία (Φιλιππίνες, Ιαπωνία, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, Ταϊβάν).
Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος παρέλαβε τα ηνία της εταιρείας από τον πατέρα του Παύλο και επισήμως τον Ιανουάριο του 2012, όταν ανέλαβε και καθήκοντα αναπληρωτή Διευθύνοντος Συμβούλου, εκτός από αυτά του Αντιπροέδρου Δ.Σ. της ΒΙΑΝΕΞ.
Στο χαρτοφυλάκιο των συμφωνιών με ξένες εταιρείες είναι η MSD, MENARINI GROUP, SANOFI, JANSSENB, ASTELLAS, BRISTOL-MYERS-SQUIBB, GLAXO SMITH KLINE, TEVA και πολλές άλλες. Η ετήσια παραγωγή εκτοξεύεται από το 2014 και μετά, φτάνοντας πέρσι τα 111 εκατ. τεμάχια (από 65 εκατ. το 2014).
Οι συμφωνίες που έχει κάνει η ΒΙΑΝΕΞ αφορούν:
Συμφωνίες παραγωγής και χρήσης σήματος κατόπιν αδείας (License Agreements), για προϊόντα που παρασκευάζει ή/και συσκευάζει και διαθέτει στην ελληνική αγορά.
Συμφωνίες συν-εμπορίας για διαφορετικά προϊόντα στην ελληνική αγορά.
Συμφωνίες αποκλειστικής διανομής εισαγόμενων προϊόντων (Distribution Agreements) στην ελληνική αγορά.
Συμφωνίες εξαγωγών.
Συμφωνίες παραγωγής προϊόντων τρίτων κατ’ αποκοπή (Facon, Contract Manufacturing).
Συμφωνίες φυσικής διανομής προϊόντων τρίτων κατ’ αποκοπή (Physical Distribution Agreements), που αφορούν μόνο στη διανομή προϊόντων.
Συμφωνίες ανά περιοχή/χώρα αποκλειστικότητας διάθεσης (Territory Exclusivity).
Σεβασμός
Ο Παύλος και τα αδέρφια του, τα παιδιά του φαρμακοποιού που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1920 από ένα μικρό φαρμακείο, δημιούργησαν μια εταιρεία – μύθο στο χώρο της φαρμακοβομηχανίας. Όλοι οι «αντίπαλοί» του, οι ανταγωνιστές του, Έλληνες και ξένοι, έβλεπαν στο πρόσωπο αυτών των τριών, και κυρίως του Παύλο, μια «φωτογραφία» από την Ελλάδα που μπορεί να κυριαρχεί όταν βάζει μπροστά το ελληνικό δαιμόνιο.
Ο Παύλος Γιαννακόπουλος διετέλεσε επί σειρά ετών πρόεδρος του Συλλόγου Αντιπροσώπων Φαρμακευτικών Ειδών και Ειδικοτήτων (ΣΑΦΕΕ), πρόεδρος του Συνδέσμου Εμπορικών Αντιπροσώπων Αθηνών, καθώς και αντιπρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ), ενώ έχει βραβευθεί πολλές φορές από οικονομικούς και επιχειρηματικούς φορείς.
Τον Απρίλιο του 2017 βραβεύτηκε από τον Φαρμακευτικό Σύλλογο Αττικής για τη συμβολή του στην ανάπτυξη και καθιέρωση της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας ως δύναμης με παγκόσμια εμβέλεια. Ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Αττικής συμπεριέλαβε, για πρώτη φορά, ειδική κατηγορία για τη βράβευση μιας προσωπικότητας, για τη συνολική προσφορά της στην ελληνική φαρμακευτική αγορά. Παραλαμβάνοντας το βραβείο (φωτογραφία), ο Παύλος Γιαννακόπουλος δήλωσε ότι το αφιερώνει στη σύζυγό του, τη Δέσποινα, που αποτέλεσε το στήριγμά του όλα αυτά τα χρόνια.
Οι εργαζόμενοι
Οι εργαζόμενοι στην ΒΙΑΝΕΞ, αλλά και όσοι τον γνώρισαν στον Παναθηναϊκό, έχουν να λένε για την οικογενειακή επιχείρηση που τους πρόσφερε δουλειά και ιδανικές συνθήκες εργασίες, ακόμη και σε δύσκολες εποχές. Οι εργαζόμενοι αποχαιρέτησαν τον Παύλο (όπως και τον αδερφό του πριν από μερικές εβδομάδες) με τον προσήκοντα σεβασμό.
«Με βαθιά θλίψη και ανείπωτο πόνο η οικογένεια της ΒΙΑΝΕΞ αποχαιρετά υποκλινόμενη τον Ιδρυτή και Πρόεδρό της. Ο Παύλος Γιαννακόπουλος μπορεί να μην είναι πια κοντά μας, όμως ό,τι μεγαλειώδες δημιούργησε και όλους όσους ευεργέτησε είναι εδώ για να τον θυμίζουν για πάντα”, αναφερόταν στην ανακοίνωση του ομίλου ΒΙΑΝΕΞ για την απώλεια του Παύλου Γιαννακόπουλου.
“Με πείσμα σπαρτιάτικο και οξύνοια χαρακτηριστική συστήνει αυτήν που έμελε να γίνει η μεγαλύτερη φαρμακοβιομηχανία της Ελλάδας και μια από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης. Στα 70 χρόνια ενεργής επαγγελματικής παρουσίας του Πατριάρχη της ελληνικής βιομηχανίας, μόνο επιτυχίες, επενδύσεις και χιλιάδες θέσεις εργασίας σημειώνονται. Όλες οι εταιρείες Κολοσσοί του φαρμάκου επιθυμούν να συνάψουν συνεργασία μαζί του, το όνομά του ταυτίζεται με το ήθος, την ακεραιότητα και την αποτελεσματικότητα, ενώ ο ίδιος ακούραστος δε σταματά να αναζητεί νέους δρόμους έρευνας και ανάπτυξης. Έχοντας πάντα τον Άνθρωπο ως βασική του αξιακή προτεραιότητα, δημιουργεί σχέσεις ζωής με τους εργαζομένους του και όποιον συναναστρέφεται”, συνέχιζε η ανακοίνωση.
Ο όμιλος αποφάσισε, τέλος, ως ελάχιστο φόρο τιμής, να κηρύξει τη 10η Ιουνίου ως επίσημη μέρα πένθους και αργίας.
Η ΚΑΕ Παναθηναϊκός Superfoods αναζητεί τις λέξεις, για να αποχαιρετήσει τον Παύλο Γιαννακόπουλο, τον άνθρωπο που άλλαξε τον ρου της ιστορίας της, το ελληνικό μπάσκετ, τον ελληνικό αθλητισμό”, σημειώνεται στην ανακοίνωση της ΚΑΕ.
H μεγάλη αγάπη για τον Παναθηναϊκό
Ασχολήθηκε με τα διοικητικά του Παναθηναϊκού από το 1971. Το 1973 εκλέχθηκε πρόεδρος του Παναθηναϊκού Συναγερμούδιεκδικώντας μαζί με άλλα στελέχη την ηγεσία του Παναθηναϊκού. Το 1979 τη χρονιά που η ποδοσφαιρική ομάδα του Παναθηναϊκούέγινε επαγγελματική και ανεξαρτοποιήθηκε διοικητικά από τον ερασιτεχνικό σώμα ο Παύλος Γιαννακόπουλος δεν κατάφερε να εισχωρήσει στη διοίκηση της ΠΑΕ καθώς ο Γιώργος Βαρδινογιάννης απέκτησε το μεγαλύτερο μέρος των μετοχών. Το 2008 εισχώρησε στο πολυμετοχικό διοικητικό σχήμα της ΠΑΕ Παναθηναϊκός.Από το 1987 έως το 1997 υπήρξε πρόεδρος όλων των ερασιτεχνικών τμημάτων του Παναθηναϊκού. Από το 1992 η ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού αυτονομήθηκε και αυτή ως επαγγελματική ανέλαβε τη διοίκησή της σε συνεργασία με τον αδερφό του Θανάση Γιαννακόπουλο.
Το 2012, ο Παύλος Γιαννακόπουλος παρέδωσε τη σκυτάλη στον γιο του, Δημήτρη, τόσο σε επιχειρηματικό (ΒΙΑΝΕΞ) όσο και σε αθλητικό επίπεδο, με την ανάληψη των τυχών της ΚΑΕ Παναθηναϊκός.Ως ελάχιστο δείγμα για την προσφορά του στον Παναθηναϊκό, ο Ερασιτέχνης αποφάσισε τη μετονομασία του κλειστού της Λεωφόρου σε «Παύλος Γιαννακόπουλος», εντός του οποίου, στις 8 Ιουνίου του 2018, ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος έλαβε μέσω εκλογών το χρίσμα για την ανάληψη των τυχών της «μάνας του Λόχου».
Η παρουσία του Παύλου στην ηγεσία της ΚΑΕ Παναθηναϊκός έφερε στον σύλλογο έναν ασύλληπτο αριθμό τροπαίων 13 πρωταθλήματα, 9 κύπελλα, 6 Euroleague και 1 Διηπειρωτικό και στιγμές δόξας.
Και μια μπασκετική μαρτυρία…
Δεν υπάρχει κάποιος που να τον γνώρισε και να μην έχει να πει μια ιστορία. Διαφορετική. Άσχετη από το μπάσκετ. Ιστορίες που δείχνουν ποιος είναι. Όχι ήταν… Είναι και θα παραμείνει στο μυαλό, στην καρδιά και σε αυτές ακριβώς τις διηγήσεις όσων είχαν την μεγάλη τύχη να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι μαζί του, να μιλήσουν μαζί τους, να τον μάθουν λίγο καλύτερα. Ο ΚΥΡΙΟΣ Παύλος είναι από τους τελευταίους κρίκους μιας αλυσίδας, που δυστυχώς έχει σπάσει, πιο αγνών, πιο ειλικρινών παραγόντων και κυρίως ξεχωριστών ανθρώπων.
Συγκροτημένο μυαλό, πανέξυπνος, απόλυτα επιτυχημένος επιχειρηματίας, γιγάντωσε την εταιρεία του βαδίζοντας προσεκτικά, κάνοντας ελιγμούς, παίρνοντας ρίσκα εκεί που έπρεπε, με την οικογένειά του πάντα σε πρώτο πλάνο. Στον Παναθηναϊκό ήταν αλλιώς. Το συναίσθημα κυριαρχούσε στη λογική τα περισσότερα χρόνια. Χρειάστηκε να γίνουν πολλά, να δει την ομάδα εκεί που ονειρευόταν και να καταλάβει για να ηρεμήσει… Λίγο, μην φανταστείτε… Όχι πολύ.
Ξυπνούσε πολύ νωρίς. Ήθελε να είναι από τους πρώτους στην ΒΙΑΝΕΞ. Θα έφευγε στις τρεις το μεσημέρι αν δεν είχε κάποιο ραντεβού. Φαγητό στο σπίτι, λίγη ξεκούραση και από τις έξι το απόγευμα υπήρχε (ξανά) ο Παναθηναϊκός. Τι έγραψαν, τι είπαν, ποιος τον έθιξε, ένα «γιατί» με παράπονο κάποιες στιγμές για κάποιους και ώρες ώρες «θυελλώδεις» αντιδράσεις. Και αν ο Γιάννης, ο Άρης, ή εγώ αργούσαμε να πάρουμε και λίγο, έπαιρνε αυτός: «Τι έγινε… μαφία; Δεν έχουμε τίποτα σήμερα; Μας ξεχάσατε;»
Μιλούσε με όλους, είχε άμεση επαφή, το τηλέφωνό του ήταν ανοιχτό για όλους. Αλλά κυρίως ήταν ο ίδιος. Με μια αφέλεια κάποιες στιγμές που σε έκανε να αναρωτιέσαι. Όπως όταν ήρθε στο ΟΑΚΑ με ένα καινούριο αυτοκίνητο που κλείδωνε μόνο του. «Ελάτε, ελάτε να δείτε…» Όλο χαρά σαν παιδί… Μέχρι βόλτα μας πήγε να μας το δείξει. Όχι με έπαρση, αλλά με χαρά… Ή όταν είχε έρθει στα γραφεία της «Αθλητικής Ηχούς», Κωνσταντινουπόλεως και Καβάλας, για μια συνάντηση με τον κ. Κλεομένη Γεωργαλά τότε, με το αυτοκίνητο αυτό. «Κύριε Παύλο, ήρθατε μόνος σας, χειμώνα, έχει βραδιάσει με τέτοιο αυτοκίνητο εδώ;»… «Ε, και; Πώς θα ερχόμουν αλλιώς;» Τι να απαντήσεις;
Τι έπαρση άλλωστε; Μια από τις πρώτες αναμνήσεις είναι από τη Λεωφόρο… Για τον Τύπο υπήρχαν δύο γραφειάκια στην εξέδρα πάνω, στο κέντρο. Έβρεχε έξω πολύ και κλασικά έσταζε μέσα στο γήπεδο. Και στο σημείο εκείνο. Το ξέραμε, πειραζόμασταν μεταξύ μας… Το είδε, ανέβηκε τα σκαλάκια και ήρθε και άνοιξε μια ομπρέλα από πάνω ο ίδιος για να μπορέσουμε να κάνουμε τη δουλειά μας, γιατί αισθανόταν άσχημα που αυτό γινόταν στο γήπεδο του Παναθηναϊκού.
Ήταν εκεί για όλους. Βοήθησε κόσμο, ακόμη κι αν δεν του το ζητούσε. Προσπαθούσε να κάνει το καλύτερο, μετάνιωνε για δικά του ξεσπάσματα, μάλωνε τον αδελφό του Θανάση για τα δικά του. Έκλεινε συμφωνίες εκατομμυρίων και την ίδια στιγμή σταματούσε στον καστανά κάτω από γραφεία της ΒΙΑΝΕΞ στην Σατωβριάνδου που είχαν γίνει και γραφεία του ΤΑΚ Παναθηναϊκός τότε, για να μας ρωτήσει αν θέλουμε «καστανάκια». Ή να στείλει τον καστανά σπίτι του για μια μέρα, αγοράζοντας… καστανάκια για όλους, θέλαμε δεν θέλαμε.
Εκεί στη Σατωβριάνδου έκανε και η παναθηναϊκή αυτοκρατορία του τα πρώτα βήματα. Χωρίς να ξεχνά την εταιρεία που τα έκανε όλα δυνατά. Μπαίνοντας είχε… ξεμείνει εκεί μια πλαστική γυάλα με λευκή βάση που είχε μέσα τα πρώτα φάρμακα που είχε κλείσει η ΒΙΑΝΕΞ. Κάποια στιγμή μεταξύ αστείου και σοβαρού του είχαμε πει «κ. Παύλο, μήπως να την βγάζαμε από εδώ, τώρα που είναι μόνο τα γραφεία του ΤΑΚ;» Γύρισε και χαμογέλασε. «Από αυτά, μπόρεσε να γίνει αυτό», είπε ήρεμα δείχνοντας με το χέρι όλο το χώρο, πριν μπει στο δικό του γραφείο.
Τον πίκραναν πολλοί άνθρωποι στην πορεία του. Περισσότεροι από όσοι θα ήθελε και πολύ περισσότεροι από όσους φαντάζεστε. Δεν ξεχνούσε τίποτα! Ούτε μισή λέξη… Αλλά περίμενε και συγχωρούσε. Το ίδιο έκανε με παίκτες που ήρθαν, που έφυγαν, με παράγοντες, με δημοσιογράφους. Ήξερε πως αυτός βάδιζε σωστά. Κι ας περίμενε χρόνια για εκείνη τη στιγμή στο Παρίσι, για το πρώτο πρωτάθλημα, για το πρώτο κύπελλο.
Η λαχτάρα του να πιάσει και να σηκώσει εκείνη την κούπα στο Παρίσι ήταν τόση που νόμιζες δεν θα το αποχωριστεί ποτέ. Η χαρά του όταν έκλεισε τον Ντομινίκ Ουίλκινς ήταν απτή… Σαν μικρό παιδί… «Έγινε, έγινε…» Και όταν είχε συμφωνήσει με τον Ντράζεν Πέτροβιτς, ο οποίος δεν έφτασε όμως ποτέ στην Αθήνα. «Θα λένε πως λέγαμε και ψέματα», μονολογούσε… Μέχρι που μας μάζεψε ο μάνατζέρ του στο Χίλτον για να μας πει πως όντως ήταν αλήθεια, ή να το επιβεβαιώσει η μητέρα του, Μπιζέρκα. Αλλά είχε και έτοιμη την ατάκα, όταν τον ρωτούσαμε για μια υποτιθέμενη μεταγραφή που είχε «κυκλοφορήσει»… «Ναι, ναι… Θα του δώσουμε τα κλειδιά της ΒΙΑΝΕΞ και μια μακαρονάδα!» Έδινε εκατομμύρια, ήταν εκεί σε πόσες προπονήσεις κάθε χρόνο και την πόρτα των αποδυτηρίων δεν την είχε περάσει παρά μόνο στο τέλος της χρονιάς για συγχαρητήρια και φωτογραφίες. «Άλλοι πάνε στο καφενείο, στα μπουζούκια, εγώ έρχομαι στις προπονήσεις… Η δική μου τρέλα είναι αυτή». Ήθελε να βλέπει τον Παναθηναϊκό μεγάλο, αλλά αυτό που τον ξεχωρίζει, είναι πως ήθελε και τον αντίπαλο μεγάλο “για να έχουν νόημα όλα αυτά”.
Έμαθε μέσα από λάθη βλέπετε… Κι έγινε καλύτερος σε όλα.. Πάντα είχε την ικανότητα να διαβάζει τους ανθρώπους. Να τους βλέπει και να καταλαβαίνει. Δεν χρειαζόταν και πολύ. Και σου έλεγε «άσε… ξέρω…» Άλλωστε η ατάκα του «θα συμμαχήσω και με τον διάβολο για το καλό του Παναθηναϊκού» έχει μείνει… ιστορική. Όπως και το μότο του αυτό το «ουδείς ασφαλέστερος εχθρός του ευεργετηθέντος». Ήξερε…
Η οικογένειά του, με τον Δημήτρη και την κυρία Δέσποινα στην κορυφή της δικής του λίστας, ο Παναθηναϊκός, η ΒΙΑΝΕΞ ήταν το τρίπτυχο της ζωής του. Το ένα τροφοδότησε και στήριξε το άλλο και αυτός ήταν εκεί για να στηρίξει και τα τρία αυτά κομμάτια. Δουλεύοντας και προσπαθώντας κάθε μέρα. Με εντάσεις, φωνές, αλλά και ατελείωτη αγάπη.
«Κορίτσι μου, τα νεκροταφεία είναι γεμάτα αναντικατάστατους»… Ήταν από τις ατάκες που επαναλάμβανε συχνά. Ακόμη και για τον ίδιο… Θα μας επιτρέψει να πούμε πως αυτή τη φορά έκανε λάθος…
