του Σωτήρη Μυλωνά
Ο νέος νόμος της ανακύκλωσης (ΝΟΜΟΣ 4819/23-7-2021, ΦΕΚ Α 129) έρχεται να βάλει μια νέα κατεύθυνση στη διαχείριση των αποβλήτων. Η λογική του pay as you throw που εισάγεται στο άρθρο 37 (σύστημα «πληρώνω όσο πετάω» για τα αστικά απόβλητα που παράγονται από τα ξενοδοχεία άνω των 100 κλινών με εφαρμογή από την 1/1/2023) όχι μόνο δε θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα νέο κόστος, αλλά ως μια ευκαιρία περιβαλλοντικής προστασίας.
Με τον τρόπο αυτό οι παραγωγοί αποβλήτων χρεώνονται με βάση την πραγματική ποσότητα των παραγόμενων από αυτούς αποβλήτων, ενώ θα έχουν την ευκαιρία να μειώσουν τα κόστη τους βάσει των περιβαλλοντικών τους επιδόσεων.
Αλλά ας βάλουμε τα πράγματα σε μια τάξη παρουσιάζοντας τη σημερινή κατάσταση.
- Η Ελλάδα έχει ρεκόρ ταφής αποβλήτων και αρνητικό ρεκόρ ανακύκλωσης (17%). Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή ανακυκλώνονται περί τους 500.000 τόνους υλικών το χρόνο. Η εποχή του Covid-19 έχει δημιουργήσει επιπλέον σημαντικό πρόβλημα πλαστικής ρύπανσης.
- Η διαχείριση των οργανικών αποβλήτων ακολουθεί έναν μη βιώσιμο τρόπο διαχείρισης, δηλαδή διαχείριση μέσω ΧΥΤΑ ή ΧΥΤΥ ή και ταφή σε παράνομες χωματερές.
- Η εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας τόσα χρόνια δεν έχει κανέναν ουσιαστικό έλεγχο. Μόλις πρόσφατα γίνεται προσπάθεια για την αναβάθμιση του θεσμού των περιβαλλοντικών επιθεωρητών.
- Οι καλές δράσεις και πρακτικές δεν επιβραβεύονται. Υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις που έχουν αξιόλογα περιβαλλοντικά προγράμματα και προγράμματα διαχείρισης αποβλήτων και δεν έχουν λάβει κάποια κρατική επιβράβευση ή δημοσιότητα.
- Σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες η ρύπανση πληρώνεται, πόσο μάλλον η διαχείριση των αποβλήτων. Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες και ΗΠΑ το πρόγραμμα “πληρώνω όσο πετάω” εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες (στο Σαν Φρανσίσκο από το 1932, στην Ισπανία από το 2003 κ.α.).
- Το σύστημα πληρωμής τελών καθαριότητας των ξενοδοχείων είναι εντελώς άδικο καθώς γίνεται βάσει των τετραγωνικών μέτρων και όχι βάσει του βαθμού παραγωγής των αποβλήτων τους.
Τα ξενοδοχεία μας λοιπόν σήμερα πληρώνουν τέλη καθαριότητας βάσει τετραγωνικών μέτρων, είτε αν παράγουν πολλά ή λίγα απόβλητα, είτε αν ανακυκλώνουν ή όχι. Η τιμολογιακή αυτή πολιτική κάνει το σημερινό σύστημα εξαιρετικά άδικο αλλά και χωρίς καμία περιβαλλοντική αξία. Έτσι το σύστημα «πληρώνω όσο πετάω» αναμένεται να αποτελέσει κίνητρο και όχι κόστος στις τουριστικές επιχειρήσεις.
Ακολουθεί ένα παράδειγμα με απλά νούμερα για να κατανοήσουμε τη συλλογιστική (τα στοιχεία τιμολόγησης είναι υποθετικά).
Ας υποθέσουμε ότι ένα ξενοδοχείο έχει ετησίως 50.000 διανυκτερεύσεις με μέση παραγωγή αποβλήτων 2 κιλά ανά ατομο-διανυκτέρευση και κόστος διαχείρισης αποβλήτων 100 ευρώ ανά τόνο. Το ξενοδοχείο αυτό θα πρέπει να πληρώσει 10.000 ευρώ για τη διαχείριση των αποβλήτων των 100 tn/έτος. Αν εφαρμόσει ένα πρόγραμμα ανακύκλωσης, μπορεί να μειώσει τα παραγόμενα απόβλητα του κατά 40%, δηλαδή μια μέση παραγωγή αποβλήτων στα 0,8 kg ανακύκλωσης και 1,2 kg οργανικών και λοιπών, δηλαδή συνολικά απόβλητα προς πληρωμή 60 tn/έτος και συνολικό κόστος 6.000 ευρώ. Έτσι, το ετήσιο συνολικό όφελος υπολογίζεται στα 4.000 ευρώ το χρόνο.
Με το παραπάνω παράδειγμα καταλαβαίνει κανείς το όφελος που μπορεί να έχει ένα ξενοδοχείο από την εφαρμογή του «πληρώνω όσο πετάω». Προκειμένου ένα ξενοδοχείο να σχεδιάσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαχείρισης αποβλήτων προτείνονται τα παρακάτω βήματα.
- Μέτρηση αποβλήτων
- Δημιουργία γραμμής βάσης με τη μέθοδο waste mapping
- Σχεδιασμό προγράμματος διαχείρισης αποβλήτων (διαχείριση οργανικών, ανακύκλωσης)
- Θέσπιση στόχων
- Εκπαίδευση προσωπικού
- Εκτέλεση προγράμματος
Από τη χωματερή λοιπόν στο pay as you throw, αρκεί η πολιτεία να προσδιορίσει άμεσα το οικονομικό μοντέλο, τον τρόπο καταγραφής, την τιμολογιακή διαδικασία και ό,τι άλλο απαιτείται για να οργανωθεί η τοπική αυτοδιοίκηση, γιατί πολύ φοβάμαι ότι από το pay as you throw θα ξαναπάμε στη χωματερή.
*Ο Σωτήρης Μυλωνάς είναι Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός, κάτοχος MBA και απόφοιτος του πανεπιστημίου Cambridge του ινστιτούτου αειφόρου ηγεσίας. Εργάζεται ως σύμβουλος σε θέματα αειφορίας, περιβάλλοντος, υγείας και ασφάλειας σε τουριστικές επιχειρήσεις με 20 έτη εμπειρίας και παρουσίας σε περισσότερες από 20 χώρες. 
