Η Ευρώπη, που συχνά αποκαλείται μουσείο του κόσμου, αντιμετωπίζει μια άνευ προηγουμένου αύξηση του τουρισμού, που μετατρέπει τους γραφικούς δρόμους της σε πολυσύχναστους και προκαλεί ευρείες ανησυχίες για τον “υπερτουρισμό”. Ο αριθμός των επισκεπτών της ηπείρου που καταγράφει ρεκόρ επιβαρύνει πλέον τους τοπικούς πόρους και προκαλεί αντιδράσεις από τους κατοίκους.
Μόνο πέρυσι, η Ευρώπη υποδέχτηκε τον εκπληκτικό αριθμό των 747 εκατομμυρίων διεθνών ταξιδιωτών, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Βαρόμετρο για τον Τουρισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UN Tourism). Ο αριθμός αυτός ξεπερνά κατά πολύ οποιαδήποτε άλλη παγκόσμια περιοχή, με περισσότερο από το 70% αυτών των επισκεπτών να συρρέουν στη Νότια και Δυτική Ευρώπη, καθιστώντας την το σημείο μηδέν για την εκκολαπτόμενη κρίση.
Ο τεράστιος όγκος των επισκεπτών ασκεί τεράστια πίεση στις τοπικές υποδομές, από τη στέγαση και τους υδάτινους πόρους, μέχρι τα ίδια τα “Instagrammable hotspots” που τους προσελκύουν.
Ως αποτέλεσμα, οι διαμαρτυρίες κατά της συντριπτικής εισροής τουριστών γίνονται όλο και πιο συχνές, ωθώντας τις αρχές σε ολόκληρη την Ευρώπη να εφαρμόσουν διάφορα μέτρα, που αποσκοπούν στον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων αυτής της αυξανόμενης ροής επισκεπτών.
Τι προκαλεί τον υπερτουρισμό
Μεταξύ των παραγόντων που οδηγούν στους αριθμούς-ρεκόρ είναι οι φθηνές πτήσεις, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η ευκολία στον προγραμματισμό ταξιδιών με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και αυτό που οι επικεφαλής του UN Tourism χαρακτηρίζουν ως ισχυρή οικονομική προοπτική για πολλές πλούσιες χώρες, που διοχετεύουν τουρίστες, παρά τις γεωπολιτικές και οικονομικές εντάσεις.
Οι πολίτες χωρών όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Κίνα και το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποιούν τα περισσότερα διεθνή ταξίδια, ιδίως σε δημοφιλείς προορισμούς, όπως η Βαρκελώνη στην Ισπανία και η Βενετία στην Ιταλία και το πρόβλημα είναι ότι, συρρέουν σε αυτούς τους προορισμούς εποχιακά, δημιουργώντας άνιση ζήτηση για στέγαση και φυσικούς πόρους, όπως το νερό.
Παρά τις αντιδράσεις του κόσμου κατά του συνωστισμού, ορισμένοι επικεφαλής του τουρισμού πιστεύουν ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη υποδομή.
Η υπουργός Τουρισμού της Ιταλίας, Daniela Santanchè, για παράδειγμα, δήλωσε ότι πιστεύει ότι οι τουριστικές ροές σε πολυσύχναστους χώρους όπως οι γκαλερί Ουφίτσι της Φλωρεντίας, που φιλοξενούν μερικά από τα πιο διάσημα έργα τέχνης στον κόσμο θα μπορούσαν να διαχειριστούν καλύτερα με την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης, με τους τουρίστες να μπορούν να αγοράζουν τα εισιτήριά τους όταν κλείνουν το ταξίδι τους, ακόμη και μήνες πριν, για να αποτρέψουν τις υπερβάσεις στον αριθμό των επισκεπτών.
Αντέκρουσε την ιδέα ότι η Ιταλία -η οποία, όπως και όλοι οι νότιοι Ευρωπαίοι γείτονές της, υποδέχτηκε το 2024 περισσότερους διεθνείς επισκέπτες από ό,τι το σύνολο του πληθυσμού της- έχει πρόβλημα με την υπερβολική προσέλευση τουριστών, προσθέτοντας ότι οι περισσότερες επισκέψεις πραγματοποιούνται σε ποσοστό μόλις 4% της επικράτειας της χώρας.
“Πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί απολύτως να αντιμετωπιστεί”, δήλωσε η κα. Santanchè στο Associated Press σε συνέντευξή της, την περασμένη Παρασκευή. Πρόσθεσε, βεβαίως, ότι ο τουρισμός πρέπει να αποτελεί ευκαιρία και όχι απειλή -ακόμη και για τις τοπικές κοινότητες, υποστηρίζοντας ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δίνεται έμφαση στην οργάνωση των ροών.
Πού είναι πιο έντονος ο υπερτουρισμός
Οι χώρες της Μεσογείου βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Η Γαλλία, που φιλοξένησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο μεγαλύτερος διεθνής προορισμός, δέχτηκε πέρυσι 100 εκατομμύρια διεθνείς επισκέπτες, ενώ η Ισπανία, που βρίσκεται στη δεύτερη θέση, υποδέχτηκε σχεδόν 94 εκατομμύρια -περίπου το διπλάσιο του πληθυσμού της.
Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν ξεσπάσει διαμαρτυρίες σε όλη την Ισπανία. Στη Βαρκελώνη, το νεροπίστολο έχει γίνει σύμβολο του αντιτουριστικού κινήματος της πόλης, αφού διαδηλωτές κατέβρεξαν ανυποψίαστους τουρίστες, κρατώντας πλακάτ που έγραφαν: “Ένας ακόμη τουρίστας, ένας λιγότερος κάτοικος!”.
Η πίεση στις υποδομές είναι ιδιαίτερα έντονη στις Κανάριες και Βαλεαρίδες Νήσους της Ισπανίας, οι οποίες έχουν συνολικό πληθυσμό μικρότερο από 5 εκατομμύρια κατοίκους, ενώ δέχθηκαν πέρυσι πάνω από 15 εκατομμύρια επισκέπτες κάθε σύμπλεγμα.
Σε άλλα μέρη στην Ευρώπη, ο συνωστισμός από τον τουρισμό έχει προκαλέσει προβλήματα στα πιο δημοφιλή αξιοθέατα της Ιταλίας, όπως η Βενετία, η Ρώμη, το Κάπρι και η Βερόνα. Στη δημοφιλή ακτή Αμάλφι, η εφαρμογή Uber προσφέρει ιδιωτικές βόλτες με ελικόπτερο και πλοίο το καλοκαίρι προκειμένου να αποφεύγεται ο συνωστισμός.
Και στην Ελλάδα, όμως, η οποία δέχθηκε τρεις και πλέον φορές περισσότερους τουρίστες από τον πληθυσμό της πέρυσι, προκύπτουν δυσκολίες όσον αφορά τις ανάγκες σε νερό, στέγαση και ενέργεια κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ιδίως σε δημοφιλή νησιά όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος.
Ο αντίκτυπος του υπερτουρισμού
Στην Ισπανία, ακτιβιστές κατά του τουρισμού, ακαδημαϊκοί και οι αρχές υποστηρίζουν ότι ο υπερτουρισμός ανεβάζει το κόστος στέγασης στα κέντρα των πόλεων και σε άλλες δημοφιλείς τοποθεσίες λόγω της εξάπλωσης των βραχυχρόνιων μισθώσεων που εξυπηρετούν τους επισκέπτες.
Στη Βαρκελώνη και αλλού, στις γειτονιές που είναι δημοφιλείς στους τουρίστες τα τοπικά καταστήματα έχουν αντικατασταθεί από πωλητές σουβενίρ, διεθνείς αλυσίδες και μοντέρνα εστιατόρια, αλλάζοντας τη φυσιογνωμία των γειτονιών κι επηρεάζοντας την καθημερινότητα των μόνιμων κατοίκων.
Στη Γαλλία, το Μουσείο του Λούβρου, το πιο επισκέψιμο μουσείο στον κόσμο, έκλεισε αυτή την εβδομάδα όταν το προσωπικό του προχώρησε σε απεργία, προειδοποιώντας ότι οι εγκαταστάσεις καταρρέουν υπό το βάρος του υπερτουρισμού, αφήνοντας χιλιάδες επισκέπτες με τα εισιτήρια στα χέρια…
Ο Άγγελος Βαρβαρούσης, ακαδημαϊκός και πολεοδόμος με έδρα τη Βαρκελώνη και την Αθήνα που μελετά τον κλάδο, δήλωσε στην εφημερίδα Independent ότι ο υπερτουρισμός κινδυνεύει να επιβάλει μια “μονοκαλλιέργεια” σε πολλούς από τους τουριστικούς προορισμούς της Ευρώπης.
“Συνδυάζεται με τη σταδιακή απώλεια και εκτόπιση άλλων κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων”, ανέφερε ο κ. Βαρβαρούσης.
Τι κάνουν οι αρχές
Η κυβέρνηση της Ισπανίας φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει αυτό που οι αρχές αποκαλούν ως τη μεγαλύτερη πρόκληση στη διακυβέρνηση της χώρας: το στεγαστικό πρόβλημα.
Τον περασμένο μήνα, η κυβέρνηση της Ισπανίας διέταξε την Airbnb να καταργήσει σχεδόν 66.000 καταλύματα που, όπως είπε, παραβίαζαν τους τοπικούς κανόνες, ενώ η Βαρκελώνη ανακοίνωσε πέρυσι ένα σχέδιο για τη σταδιακή κατάργηση 10.000 διαμερισμάτων που έχουν αδειοδοτηθεί στην πόλη ως βραχυπρόθεσμες μισθώσεις μέχρι το 2028. Ένα μέτρο, που αποσκοπεί στη διασφάλιση της προσφοράς κατοικιών για τους μόνιμους κατοίκους.
Αλλού στην Ευρώπη, οι αρμόδιες αρχές έχουν επιχειρήσει να ρυθμίσουν τις τουριστικές ροές με την πάταξη των διανυκτερεύσεων ή την επιβολή τελών για τους επισκέπτες μέσω κρουαζιέρας.
Η Βενετία επανέφερε φέτος το τέλος εισόδου που εφαρμόστηκε πέρυσι πιλοτικά στους ημερήσιους ταξιδιώτες, οι οποίοι θα πρέπει να πληρώνουν από 5 έως 10 ευρώ για να εισέλθουν στην πόλη κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής.
Στην Ελλάδα, από την 1η Ιουλίου, ο φόρος κρουαζιέρας θα επιβαρύνει τους επισκέπτες των νησιών με 20 ευρώ για δημοφιλείς προορισμούς όπως η Μύκονος και 5 ευρώ για λιγότερο δημοφιλή νησιά όπως η Σάμος.
