Τις θέσεις του σε δύο σημαντικά νομοσχέδια για την Ανακύκλωση και την Επαγγελματική Εκπαίδευση κατέθεσε στην δημόσια διαβούλευση και έδωσε στην δημοσιότητα ο ΣΕΤΕ.
Πιο αναλυτικά, ο ΣΕΤΕ διατύπωσε τις θέσεις του:
- στο Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο «Προώθηση της Ανακύκλωσης – Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα (EE L 150/109) και 2018/852 της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας (EE L 150/141)»
- στο Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων με τίτλο «Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Διά Βίου Μάθησης και άλλες διατάξεις»
Ανακύκλωση
Οι θέσεις του ΣΕΤΕ για το σχέδιο νόμου για την Ανακύκλωση, έχουν ως εξής:
“ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Είναι γεγονός ότι η εφαρμογή ειδικότερου σχεδίου για τη διαχείριση απορριμμάτων και αποβλήτων στην Ελλάδα είναι πλέον επιτακτική ανάγκη. Η χώρα μας βρίσκεται στη τρίτη χειρότερη θέση στην ΕΕ, μπροστά μόνον από την Μάλτα και την Κύπρο, με το 80,1% των αποβλήτων καταλήγουν σε εδαφική διάθεση, ενώ την ίδια στιγμή το πρόγραμμα ανακύκλωσης παρουσιάζει προβλήματα και το πρόγραμμα βιοαπόβλητων βρίσκεται σε θεωρητικό και πιλοτικό επίπεδο σε ορισμένες περιοχές. Τα παραπάνω βάζουν σε κίνδυνο τη χώρα, καθώς δε μπορεί να επιτύχει τους Κοινοτικούς στόχους με τα περιβαλλοντικά πρόστιμα να έπονται, ενώ το θέμα της διαχείρισης αποβλήτων αποτελεί θέμα ποιότητας ζωής.
Ειδικά για τον τουριστικό τομέα, η μετάβαση σε πιο «καθαρές» λύσεις είναι κεντρικό ζητούμενο και ο κλάδος είναι έτοιμος και μπορεί να συνδράμει ουσιαστικά στη λύση του προβλήματος στο μερίδιο που του αναλογεί. Ειδικά στην μετά – COVID εποχή το κριτήριο της αειφορίας θα παίξει πρωταρχικό ρόλο στην επιλογή των προορισμό των ταξιδιωτών.
Κοινός στόχος είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου επιχειρηματικού περιβάλλοντος στο οποίο οι Ελληνικές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως κλάδου θα μπορούν να αναπτύσσονται βιώσιμα, να εξελίσσονται δυναμικά μαζί με την κοινωνία, να καινοτομούν, να προσφέρουν και να δημιουργούν προστιθέμενη αξία.
Με βάση, λοιπόν, τα ελληνικά δεδομένα το σχέδιο νόμου κινείται στη σωστή κατεύθυνση σε ό,τι αφορά στη διαχείριση αποβλήτων.
Ανάμεσα στα θετικά σημεία κρίνονται:
- Ο συνολικός στόχος για την αύξηση της ανακύκλωσης
- Το «πληρώνω όσο πετάω» που μπορεί να αποτελέσει σημαντικό κίνητρο και αντικίνητρο εφόσον οργανωθεί και εφαρμοστεί στοχεύοντας στη μείωση των αποβλήτων
- Η διαχείριση των οργανικών αποβλήτων με καλύτερους δυνατούς τρόπους – φιλικότερους προς το περιβάλλον (βιοαέριο, compost κλπ)
- Τα κίνητρα για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων και η μείωση ΦΠΑ στις δωρεές
- Η πρόβλεψη χώρου στις νέες οικοδομές για τη συλλογή και αποθήκευση των αστικών αποβλήτων
Ωστόσο, υπάρχουν και σημεία προς πρόβλεψη ή/και άμεση επίλυση:
- Πρέπει να καταγραφούν και οι τρόποι/μέσα που θα επιτευχθούν όλοι αυτοί οι στόχοι και με πιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
- Οι διαθέσιμες δημόσιες υποδομές και η συνεργασία των ΟΤΑ ειδικά ως προς τη διαχείριση αποβλήτων και απορριμμάτων είναι αλληλένδετη για την επιτυχία της όποιας ενέργειας.
- Το σύστημα «πληρώνω όσο πετάω» – που εφόσον λειτουργήσει σωστά μπορεί να δημιουργήσει ουσιαστικά περιβαλλοντικά αποτελέσματα αλλά και μείωση κόστους λειτουργία στις επιχειρήσεις – πρέπει να εφαρμοστεί χωρίς δεύτερες σκέψεις δίνοντας στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα επιλογής του.
- Το θέμα της ενεργειακής αξιοποίησης απαιτεί περαιτέρω συζήτηση.
- Επιτάχυνση κατασκευής των πράσινων σημείων.
- Όλες οι σχετικές ρυθμίσεις να γίνουν με γρήγορους ρυθμούς ώστε να προβλεφθούν οι αλλαγές σε μελλοντικές επενδύσεις.
Η τελική μορφή του νομοσχεδίου – που θα πρέπει να κωδικοποιηθεί – μπορεί να δώσει τη δυνατότητα και την ευκαιρία να υπάρξει επιτέλους ένα ολοκληρωμένο και εφαρμόσιμο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων και στη χώρα μας, απαιτείται όμως η δημιουργία ενός οδικού χάρτη εφαρμογής του, δείκτες παρακολούθησης και αρκετή δουλειά από όλους.
Ακολουθούν συγκεκριμένα σχόλια επί της διαβούλευσης:
Άρθρο 1
Σκοπός – Πεδίο εφαρμογής – Τροποποίηση του άρθρου 1 του ν. 4042/2012
(παρ. 1 άρθρου 1 της Οδηγίας (EΕ) 2018/851)
Το σχέδιο νόμου κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως πρέπει να γίνουν πολλά και σταθερά βήματα προκειμένου να επιτευχθούν οι Ευρωπαϊκοί στόχοι. Η εφαρμογή του πλαισίου θα πρέπει να γίνει συντεταγμένα χωρίς καθυστερήσεις ενώ παράλληλα θα πρέπει να γίνει διασύνδεση με τον οδικό χάρτη εφαρμογής της νομοθεσίας παράλληλα με τον οδικό χάρτη της κυκλικής οικονομίας. Για την ορθή παρακολούθηση της εφαρμογής της νομοθεσίας, συστηματικές αναφορές θα πρέπει να δημοσιεύονται, ώστε να φαίνεται η πρόοδος που γίνεται ανά περιοχή, αλλά και σχετικά με τα θέματα που αναπτύσσονται στο σχέδιο νόμου
Τέλος, απαιτούνται αντικειμενικοί δείκτες παρακολούθησης και διαχειριστικοί κανόνες που να ενθαρρύνουν την διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση τω στερεών αποβλήτων. Κοινός στόχος είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου επιχειρηματικού περιβάλλοντος στο οποίο οι ελληνικές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως κλάδου θα μπορούν να αναπτύσσονται βιώσιμα, να εξελίσσονται δυναμικά μαζί με την κοινωνία, να καινοτομούν, να προσφέρουν και να δημιουργούν προστιθέμενη αξία. Σε αυτό ο τουριστικός κλάδος θέλει και επιδιώκει να είναι πρωτοπόρος και επιζητά κατάλληλα εργαλεία και κίνητρα.
Για την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας, είναι βασικό η ανάπτυξη δευτερογενούς αγοράς υλικών αποβλήτων. Στο πλαίσιο αυτό και εκτός από τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις, προτείνεται η παροχή κινήτρων (φορολογικών/ φοροελαφρύνσεων, πολεοδομικών/ αυξημένων Σ.Δ., πριμοδότηση σε κατηγορίες αστεριών) για επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν/ επιλέγουν τέτοια υλικά/ πρώτες ύλες, πχ ως δάπεδο, οδόστρωμα (για μεγάλες αναπτύξεις), μόνωση, κλπ., ακόμα και ως κινητό εξοπλισμό, π.χ. έπιπλα.
Άρθρο 2
Εξαιρέσεις από το πεδίο εφαρμογής – Τροποποίηση του άρθρου 10 του ν. 4042/2012
(παρ. 2 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Διεθνώς, προβλέπεται η ανάπτυξη τουριστικών επενδύσεων αλλά και ευρύτερων προορισμών επί τέτοιου είδους εδαφών προς αποκατάσταση/ εξυγίανση (brownfield developments). Σε αυτή τη φάση δεν είναι προτεραιότητα αλλά θα ήταν ενδιαφέρον σημείο επαφής μεταξύ τουρισμού και βιομηχανίας/λατομικής δραστηριότητας. Στο πλαίσιο της επιτροπής Χωροταξίας έχουμε αναγνωρίσει αντίστοιχες καλές πρακτικές όπως http://www.oakquarry.com/ και σε επίπεδο προορισμού: https://www.visitzuidlimburg.com/wttc-award-en/#. Σε αυτή τη φάση δεν είναι προτεραιότητα, αλλά θα ήταν ενδιαφέρον σημείο επαφής μεταξύ τουρισμού και βιομηχανίας/ λατομικής δραστηριότητας είτε σε χωροταξικό επίπεδο είτε στη λογική της κυκλικής οικονομίας.
Άρθρο 5
Θέσπιση συστήματος «πληρώνω όσο πετάω»
(παρ. 4 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Τα ξενοδοχεία πληρώνουν σήμερα υψηλά πόσα δημοτικών τελών ανά τετραγωνικό μέτρο. Στα ποσά αυτά περιλαμβάνονται και τα τέλη καθαριότητας ενώ σε πολλές περιπτώσεις εποχικών καταλυμάτων δε λαμβάνεται υπόψη η εποχική λειτουργία τους. Η πλειοψηφία του κλάδου θεωρεί δίκαιο το «πληρώνω όσο πετάω» καθώς η χρέωση ανά τ.μ. σε πολλές περιπτώσεις δεν ανταποκρίνεται στο τρόπο λειτουργίας μιας τουριστικής επιχείρησης. Καθώς θεωρούμε ότι η εφαρμογή του συστήματος είναι σκόπιμη και δίκαιη, τότε θα έπρεπε να θεσμοθετηθεί μία χρονική προθεσμία/υποχρέωση στους ΟΤΑ προκειμένου να δημιουργήσουν τις υποδομές και τις διαδικασίες για την εφαρμογή του συστήματος από τους παραγωγούς, κυρίως με οικονομικά κίνητρα/ αντικίνητρα. Το ΣΧΈΔΙΟ ΝΌΜΟΥ σε αυτό το σημείο είναι γενικά γραμμένο και δεν θέτει τους ΟΤΑ προ των ευθυνών τους ενώ αφήνει και «παράθυρο» για τη μη εφαρμογή του.
Κατά την άποψη μας, θα ήταν σημαντικό να υπάρχει αυστηρό χρονοδιάγραμμα (όχι πάνω από ένα χρόνο) για την εφαρμογή του «πληρώνω όσο πετάω» υποχρεωτικά από όλους του ΟΤΑ, ξεκάθαρη ανταγωνιστική χρέωση προς τις τουριστικές επιχειρήσεις και υποστήριξη από τη μεριά της πολιτείας προς του ΟΤΑ. Σχετικά με τις χρεώσεις αυτές θα πρέπει να είναι διαφορετικές για τα οργανικά και λοιπά απόβλητα ενώ η ανακύκλωση προφανώς δε πρέπει να χρεώνεται (προφανώς μιλάμε για απορριπτόμενα απόβλητα). Με τον τρόπο αυτόν θα δημιουργηθούν ουσιαστικά κίνητρα για τη μείωση της παραγωγής των αποβλήτων και της αύξησης της ανακύκλωσης. Παράλληλα, θα πρέπει να αξιοποιηθεί το ΗΜΑ όπου ήδη οι επιχειρήσεις δηλώνουν την ανακύκλωση που έχουν διακινήσει και να δημιουργηθούν περαιτέρω με βάση την επίδοση των επιχειρήσεων. Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι οι περισσότερες χώρες του πλανήτη (προηγμένες και μη) έχουν αναπτύξει συστήματα πληρώνω όσο πετάω (λ.χ. η Αυστρία το έχει υιοθετήσει από το 1945). Η μεθοδολογία και ο τρόπος λειτουργίας ενός αποτελεσματικού πλαισίου λειτουργίας ενός μοντέλου «πληρώνω όσο πετάω» θα πρέπει να συζητηθεί εκ νέου.
Τέλος, αναφορικά με τις μετρήσεις αυτές να γίνονται είτε από τον ΟΤΑ, είτε από την εγκατάσταση εφόσον διαθέτει σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης ISO 14001 ή άλλο όπου θα πιστοποιείται η διαδικασία μέτρησης.
Άρθρο 6
Υποπροϊόντα – Τροποποίηση του άρθρου 12 του ν. 4042/2012
(παρ. 5 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Προτείνεται να δοθεί υπό μορφή παραρτήματος ή δενδροειδούς διαγράμματος στο τέλος του παρόντος σχεδίου νόμου κατάλογος ουσιών ή διαδικασία παραγωγής κατά οποίο το αντικείμενο θεωρείται ότι δεν συνιστά απόβλητο αλλά υποπροϊόν και να μην επαφίεται σε αξιολόγηση κατά περίπτωση γνωμοδοτικών επιτροπών σύμφωνα με τις παρ.3 & 4.
Ειδικότερα για την παρ. 3: να προβλέπονται συγκεκριμένες προθεσμίες σε ότι αφορά στις γνωμοδοτήσεις της.
Άρθρο 9
Γενικές ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά τα Προγράμματα Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού (ΠΔΕΠ) – Προσθήκη νέου άρθρου 25α στο ν. 4042/2012
(παρ. 9 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Η ενίσχυση της διαφάνειας λειτουργίας των ΣΣΕΔ τόσο σε επίπεδο reporting και με βάση τις αρχές της εταιρικής διακυβέρνησης (πχ. εκπροσώπηση συλλογικών φορέων/ κοινωνικών εταίρων σε ΔΣ, κλπ.) κρίνεται επιτακτική στην εφαρμογή της νομοθεσίας.
Άρθρο 13
Απόβλητα τροφίμων – Προσθήκη νέου άρθρου 44β στο ν. 4042/2012
(παρ. 10 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Παρ. 4: Θα πρέπει να εκδοθούν κατευθυντήριες για τον τρόπο καταγραφής των τροφίμων αποβλήτων όπως και τον τρόπο καταγραφής τους στο ΗΜΑ (Παράγραφος 5α) – Θα πρέπει να αναφερθεί το είδος του πλεονάσματος τροφίμων που μπορεί να αναδιανέμεται (νωπά / προεπεξεργασμένα ή ακόμα και σε τελική μορφή (μαγειρεμένο) ) εκτός της αναφοράς περί συμμόρφωσης με την ασφάλεια τροφίμων και την κείμενη νομοθεσία.
Παρ. 5β: θα πρέπει να διασφαλιστεί η ασφάλεια τροφίμων και η ευθύνη να μεταφερθεί στον παραλήπτη ο οποίος κάνει και τη τελική διακίνηση ή διασφάλιση ότι ο δωρητής δεν θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.
Άρθρο 15
Μείωση φόρου για δωρεές – Τροποποίηση άρθρου 19 του ν. 4172/2013
(παρ. 10 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Η μείωση φόρου για δωρεές τροφίμων να περιλαμβάνει και φυσικά πρόσωπα.
Άρθρο 23
(παρ. 12 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση – Αντικατάσταση του άρθρου 27 του ν. 4042/2012
Η οργάνωση των ΟΤΑ και συστημάτων είναι κλειδί στη χωριστή συλλογή των αποβλήτων. Αναμένεται η εφαρμογή στην πράξη.
Άρθρο 26
Πράσινα Σημεία – Τροποποίηση του άρθρου 44α του ν. 4042/2012
(παρ. 11 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για την έκδοση των προδιαγραφών. Η δαπάνη των κάδων διαφορετικών χρωμάτων δε θα πρέπει να μετακυληθεί στην επιχείρηση. Επίσης, προτείνεται στα πλαίσια της κυκλικής οικονομίας και οι υποδομές των ΠΣ να κατασκευάζονται από δευτερογενή υλικά.
Άρθρο 28
Απαγόρευση καταστροφής προϊόντων
(παρ. 11 και 12 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Αυτό προϋποθέτει ότι το σύνολο των κινήτρων για την εφαρμογή της παρ. 1 θα έχουν θεσμοθετηθεί, αλλά και θα έχουν τεθεί σε εφαρμογή.
Άρθρο 29
Πρόβλεψη χώρου στις νέες οικοδομές για τη συλλογή και αποθήκευση των αστικών αποβλήτων
(παρ. 12 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Παρ. 1: Ο καταλαμβανόμενος χώρος αποθήκευσης αποβλήτων να εξαιρεθεί από την συνολική δόμηση και κάλυψη σε περίπτωση εγκατάστασης συλλογής εντός κτιρίου.
Άρθρο 30
Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) – Αντικατάσταση του άρθρου 40 του ν. 4042/2012
(παρ. 10 και 12 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Για την περίπτωση της ανάπτυξης τουριστικών έργων, να προβλέπεται είτε η χρήση εντός εργοταξίου, είτε η μεταφορά/ εναπόθεση/ χρήση σε διαφορετικό γήπεδο/ οικόπεδο ιδιοκτησίας (ή μίσθωσης) εντός της ίδιας Π.Ε., αλλά του ίδιου φορέα επένδυσης (ή κοινών μετόχων) όπως προβλέπεται συνήθως από της ΜΠΕ με τη χρήση δανειοθαλάμων/ αποθεσιοθαλάμων.
Άρθρο 32
Τέλος ταφής – Αντικατάσταση του άρθρου 43 του ν. 4042/2012
(παρ. 4 και 14 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Προς διευκρίνιση: Τα προβλεπόμενα τέλη στο συγκεκριμένο άρθρο βαρύνουν τον παραγωγό ή συμπεριλαμβάνονται ήδη στο ενιαίο τέλος του άρθρου 5;
Άρθρο 36
(Άρθρο 1 παρ. 17 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Επικίνδυνα απόβλητα παραγόμενα από νοικοκυριά – Τροποποίηση άρθρου 18 του ν. 4042/2012
Ενημέρωση – εκπαίδευση – ευαισθητοποίηση πολιτών με ευθύνη των ΟΤΑ για τα επικίνδυνα απόβλητα νοικοκυριών και τη διαχείρισή τους
Άρθρο 43
(παρ. 21 άρθρου 1 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851)
Σχέδια διαχείρισης αποβλήτων – Τροποποίηση άρθρου 22 του ν. 4042/2012
Στα πλαίσια λειτουργίας του ΗΜΑ θα μπορούσαν να γίνουν αρκετές λειτουργικές βελτιώσεις όπως για παράδειγμα η πλατφόρμα να είναι συνεχώς ανοικτή και η καταχώρηση να γίνεται σε οποιοδήποτε χρόνο επιθυμεί η εγκατάσταση. Ιδανικά η καταχώρηση θα πρέπει να γίνει εντός εύλογου χρονικού διαστήματος από τη λήψη του Δ.Α (δελτίο αποστολής). ενώ στην περίοδο υποβολών να γίνεται ο τελικός έλεγχος. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί η πλήρης καταχώρηση όλων των δεδομένων. Παράλληλα, με δεδομένο ότι στο ΗΜΑ θα καταχωρούνται και τα οργανικά απόβλητα (και σε συνδυασμό με το «πληρώνω όσο πετάω») η πλατφόρμα θα πρέπει να αναμορφωθεί κατάλληλα.
Άρθρο 63
Κανόνες σχετικά με τον υπολογισμό της επίτευξης των στόχων – Προσθήκη άρθρου 10Α στο ν. 2939/2001
(Άρθρο 1 παρ. 6α της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/852)
Παρ. 2: Το βάρος των ανακυκλωμένων αποβλήτων μετριέται επί ξηράς βάσης.
Άρθρο 64
Συστήματα επιστροφής, συλλογής και ανάκτησης – Προσθήκη άρθρου 10Β στο ν. 2939/2001
(Άρθρο 1 παρ. 8 της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/852)
Θέσπιση κινήτρων (όχι απαραίτητα οικονομικά) προς τους ιδιωτικούς φορείς και τις επιχειρήσεις, ώστε να διασφαλίζεται η χωριστή συλλογή αποβλήτων συσκευασιών. Επίσης, το όριο των 200 κλινών θα μπορούσε να περιοριστεί περαιτέρω.
Επαγγελματική Εκπαίδευση
Οι θέσεις του ΣΕΤΕ για το σχέδιο νόμου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, έχουν ως εξής:
Το νομοσχέδιο του Yπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για τη μεταρρύθμιση του Εθνικού Συστήματος Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης, κινείται σε θετική κατεύθυνση. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο γεγονός ότι, για πρώτη φορά, η Επαγγελματική Εκπαίδευση, η Επαγγελματική Κατάρτιση και η Δια Βίου Μάθηση, αντιμετωπίζονται ως ένα ενιαίο σύστημα, με ενιαίες οργανωτικές αρχές και θεσμικά όργανα συντονισμού. Εξαιρετικά σημαντική είναι η εφαρμογή της αρχής της διαπερατότητας σε όλα τα επίπεδα, δηλαδή της πρόσβασης σε επόμενο ανώτερο επίπεδο σπουδών, όπως και η πρόβλεψη για την πρόσβαση των αποφοίτων ΙΕΚ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και η ενίσχυση των συστημάτων μαθητείας. Θετικά κρίνεται και η συμμετοχή των Κοινωνικών Εταίρων στη διακυβέρνηση του συστήματος και στα κλαδικά συμβούλια.
Είναι απαραίτητο, ωστόσο, να αποσαφηνιστούν ορισμένα ζητήματα, νομικής, τεχνικής και λειτουργικής φύσεως, καθώς το συγκεκριμένο ΣΝ εφάπτεται σε πολλά σημεία με τη γενικότερη αρχιτεκτονική του συστήματος διά βίου μάθησης και ιδιαίτερα τον ν. 3879/2010 («Ανάπτυξη της Διά Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις») με πολλαπλές επικαλύψεις που χρήζουν διευκρίνησης.
Κεφάλαιο 1: Γενικές Διατάξεις
Άρθρο 1
Πολύ σημαντικό ότι υπογραμμίζεται η ανάγκη για ύπαρξη σαφών εναλλακτικών διαδρομών και για τους αποφοίτους του ΕΣΕΕΚ. Η εφαρμογή της αρχής της διαπερατότητας και η ύπαρξη εναλλακτικών διαδρομών αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση τόσο για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος δια βίου μάθησης όσο και για την αναβάθμιση της τυπικής επαγγελματικής εκπαίδευσης.
‘Άρθρο 2
Δεν υπάρχει ορισμός του Επαγγελματικού Περιγράμματος, και γενικότερα στο ΣΝ απουσιάζει η διασύνδεση με την εθνική πολιτική επαγγελματικών περιγραμμάτων.
Στον ορισμό 7 (Μαθητεία) στο σημείο «συνδυάζουν μάθηση σε ιδρύματα εκπαίδευσης ή κατάρτισης με ουσιαστική μάθηση βασισμένη στην εργασία σε χώρους εργασίας», προτείνεται να απαλειφθεί η λέξη «ουσιαστική» γιατί είναι αόριστη και γενική, εκτός αν ορισθούν ρητά τα συγκεκριμένα κριτήρια και οι προϋποθέσεις της «ουσιαστικής» μαθητείας.
Κεφάλαιο 2: Δομές διακυβέρνησης της επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης
Άρθρο 4
Η ανάθεση του σχεδιασμού και του συντονισμού των πολιτικών για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση σε μια Γενική Γραμματεία κρίνεται ως θετική, υπό την προϋπόθεση ότι υποστηρίζεται από κατάλληλες και επαρκείς υπηρεσιακές δομές. Το πεδίο, ωστόσο, είναι αφενός ιδιαίτερα εκτεταμένο και αφετέρου ιδιαίτερα κρίσιμο, ώστε θα μπορούσε να αποτελέσει και αποκλειστικό πεδίο αρμοδιότητας σε επίπεδο υφυπουργού. . Η ανάγκη ενός συντονιστικού οργάνου το οποίο θα μπορέσει να διαχωρίσει με σαφήνεια το πλαίσιο δραστηριοποίησης των επιμέρους δομών και φορέων είναι διαχρονική.
Άρθρο 5
Ως θετική χαρακτηρίζεται η εξέλιξη της χάραξης εθνικής στρατηγικής για την επαγγελματική εκπαίδευση με τη συμμετοχή εκπροσώπων από κάθε επαγγελματική ομάδα. Το προτεινόμενο Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης έχει θετικά στοιχεία με την εκπροσώπηση εργοδοτών και εργαζομένων.
Τα Κλαδικά Συμβούλια Δεξιοτήτων είναι μια θετική πρόβλεψη. Η οργάνωση και η δραστηριοποίησή τους θα μπορούσε να αναληφθεί, κατά τα επιτυχημένα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, από τα Ινστιτούτα των θεσμικών κοινωνικών εταίρων, τα οποία έχουν ήδη αποκτήσει μια συσσωρευμένη εμπειρία στο πεδίο αυτό.
Άρθρο 6
Τα ΣΣΠΑΕ θα μπορούσαν – υπό προϋποθέσεις – να αποτελέσουν παραγωγικά στοιχεία του Συστήματος. Στο παρελθόν έχουν υπάρξει αντίστοιχες ρυθμίσεις – για παράδειγμα, με τον ν. 3879/2010 προβλεπόταν η σύσταση ΠΕΕΚ (Περιφερειακές Επιτροπές Επαγγελματικής Κατάρτισης) – αλλά είτε δεν λειτούργησαν είτε δεν έχουν αποφέρει ουσιώδες αποτέλεσμα. Προκειμένου να λειτουργήσουν αποτελεσματικά αυτές είναι απαραίτητο:
- η δραστηριότητά τους να εντάσσεται σε ένα συνεπές, συστηματικό και συγκροτημένο εθνικό πρόγραμμα για την επαγγελματική κατάρτιση – που να προκύπτει από ένα αντίστοιχο πρόγραμμα οικονομικής και περιφερειακής ανάπτυξης – με τα ΣΣΠΑΕ να έχουν την αρμοδιότητα εξειδίκευσης και προσαρμογής του προγράμματος αυτού σε περιφερειακό επίπεδο,
- να διαθέτουν την απαραίτητη επιστημονική, τεχνική και λειτουργική υποστήριξη σε επίπεδο υπηρεσιακών δομών και κυρίως συνεργασιών σε περιφερειακό επίπεδο, με την απαραίτητη κανονιστική πρόνοια για οργανωτικές δομές συνεργασίας του δημόσιου τομέα με τους κοινωνικούς εταίρους.
Άρθρο 7
Με δεδομένο ότι το συγκεκριμένο όργανο έχει επιστημονικό χαρακτήρα, μπορεί να προβλεφθεί και η συμμετοχή και εκπροσώπων από τα ερευνητικά ινστιτούτα των κοινωνικών εταίρων.
Κεφάλαιο 3: Μεταγυμνασιακή Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση
Σχετικά με τις Σχολές Μαθητείας του ΟΑΕΔ, είναι απαραίτητο να τονίσουμε με έμφαση ότι το αίτημα αναβάθμισης των ΕΠΑΣ Μαθητείας αποτελεί κοινή βάση των απόψεων του συνόλου των θεσμικών Κοινωνικών Εταίρων. Αποτελεί κοινό τόπο, άλλωστε, ότι λόγω του δυικού συστήματος εκπαίδευσης, οι ΕΠΑΣ Μαθητείας έχουν τις πλέον ουσιαστικές και αποτελεσματικές διασυνδέσεις με την αγορά εργασίας σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες βαθμίδες επαγγελματικής εκπαίδευσης. Στο χαρακτηριστικό αυτό οφείλεται, άλλωστε, και τα υψηλά ποσοστά απορρόφησης των αποφοίτων από την αγορά εργασίας. Το γεγονός, επίσης, ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος των σπουδαστών είναι ήδη απόφοιτοι Λυκείου – ένδειξη της αποτυχίας άλλων βαθμίδων επαγγελματικής εκπαίδευσης – κατατείνει ακριβώς στην αναγκαιότητα αναβάθμισης των ΕΠΑΣ Μαθητείας και του δυικού συστήματος. Σύμφωνα με πρόσφατες αξιολογήσεις διεθνών οργανισμών υψηλού κύρους, όπως είναι το CEDEFOP, η Μαθητεία του Ο.Α.Ε.Δ αποτελεί οδηγό για το σχεδιασμό και εφαρμογή προγραμμάτων Μαθητείας στην Ελλάδα και το μοντέλο μαθητείας που εφαρμόζουν εδώ και σχεδόν 70 χρόνια, έχει αναδειχθεί στον πλέον αξιόπιστο σύστημα δυικής επαγγελματικής εκπαίδευσης στη χώρα μας. Παράλληλα, είναι πλέον κοινό τόπος ότι, λόγω και της ψηφιακής «επανάστασης», οι τεχνίτες και οι τεχνικοί στην εποχή μας και ακόμη περισσότερο στα επόμενα χρόνια είναι απαραίτητο να διαθέτουν γερές γνώσεις γενικής παιδείας και υψηλού επιπέδου δεξιότητες, πέραν των καθαρά τεχνικών. Ο στόχος των νομοθετικών παρεμβάσεων, συνεπώς, θα έπρεπε να είναι η ουσιαστική αναβάθμιση των ΕΠΑΣ Μαθητείας του ΟΑΕΔ, ο σχεδιασμός καινοτόμων και σύγχρονων εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα με τον οποίο οι Σχολές αυτές από τη φύση τους συνδέονται ουσιωδώς και διαχρονικά, η συνεχής επιμόρφωση και αναβάθμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων του εκπαιδευτικού προσωπικού και η κατοχύρωση της θέσης τους στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Άρθρο 10
Στην παρ. 1 αναφέρεται ότι «Οι δημόσιες Ε.Σ.Κ. δύνανται να διαθέτουν οργανωμένα εργαστήρια για την παροχή εργαστηριακής κατάρτισης». Στις ειδικότητες τουρισμού και φιλοξενίας είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ο τύπος των εργαστηρίων που θα διαθέτουν (η λέξη “δύνανται” δίνει μια προαιρετική διάσταση στην ενέργεια αυτή). Για παράδειγμα οι ειδικότητες τουρισμού και φιλοξενίας όπου οι καταρτιζόμενοι οφείλουν να εκπαιδευτούν στην εστιατορική τέχνη, στην έκδοση αεροπορικών εισιτηρίων ή στην πραγματοποίηση ξενοδοχειακών κρατήσεων, η ύπαρξη σύγχρονων εργαστηριακών δομών και συστημάτων είναι απολύτως αναγκαία.
Άρθρο 11
Η ανάγκη εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών είναι υψίστης σημασίας. Το σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον και η online εκπαίδευση αποτελούν πλέον μέρος της εκπαιδευτικής καθημερινότητας και δεν μπορεί η επαγγελματική εκπαίδευση να μην προσαρμοστεί. Στο παρόν άρθρο, αναφέρεται ότι μπορεί η εκπαίδευση των ΕΠΑΣ να παρέχεται εκτός από δια ζώσης και με άλλες μεθόδους το οποίο επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα σχετικής εκπαίδευσης των καθηγητών στις νέες τεχνολογίες και παιδαγωγικές μεθόδους. Ειδικά σε ότι αφορά στον τουρισμό, οι νέες τεχνολογίες έχουν αλλάξει το επαγγελματικό περιβάλλον με επαγγελματίες και καταναλωτές να λειτουργούν ήδη εντός αυτού. Επιπρόσθετα, δεδομένης της αντιστοίχισης των πτυχίων των ΙΕΚ σε όλη την Ευρώπη, οι απόφοιτοι των εγχώριων δομών θα πρέπει να λαμβάνουν σύγχρονη γνώση με σύγχρονη μεθοδολογία όπως στις λοιπές ευρωπαϊκές δομές
Κεφάλαιο 4: Πρότυπα Επαγγελματικά Λύκεια (Π.ΕΠΑ.Λ.)
Άρθρο 16
Εξαιρετικά σημαντική η πρωτοβουλία της ίδρυσης πρότυπων ΕΠΑΛ και ο προσανατολισμός τους στην έρευνα, που θα μπορούσε να συνεισφέρει στην αναβάθμιση της τυπικής επαγγελματικής εκπαίδευση. Η διάσταση αυτή μπορεί να συντελέσει στην ενίσχυση του εκπαιδευτικού προσωπικού και στην ενθάρρυνση των καταρτιζόμενων να προχωρήσουν στην ανώτατη εκπαίδευση. Παράλληλα η προαγωγή της έρευνας σε σύγχρονα πεδία μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης στην ενίσχυση των εργαζομένων με άρτιες δεξιότητες, γνώσεις και ικανότητες. Ιδιαιτέρως σημαντικά στοιχεία η ίδρυση και λειτουργία Κέντρου Επιμόρφωσης και η σύνδεση με ΑΕΙ και επιχειρήσεις Σημαντικό επίσης να συμπεριληφθούν οι ειδικότητες του τουρισμού στα Π.ΕΠΑ.Λ.
Είναι σημαντικό να ενισχυθεί και επιμορφωθεί το εκπαιδευτικό προσωπικό των Πρότυπων ΕΠΑΛ ώστε με τα κατάλληλα εφόδια και εργαλεία να επιτελεί το έργο του με σύγχρονες μεθόδους. Πολύ ορθή επίσης η προσέγγιση της επιμόρφωσης του προσωπικού και στα αντικείμενα διδασκαλίας τους καθώς πρόκειται για θεματικά πεδία τα οποία εξελίσσονται συνεχώς σε διεθνές επίπεδο. Όμοια ουσιώδης και αναγκαία θεωρείται η συνδρομή των ΑΕΙ και των ερευνητικών φορέων στην προσπάθεια αυτή δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια συνεργατική κοινωνία με ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας.
Με αφορμή το γεγονός ότι το άρθρο 21 αναφέρεται στο εκπαιδευτικό προσωπικό, ένα εξαιρετικά κρίσιμο πεδίο που αφορά όλες τις βαθμίδες και τα επιμέρους στοιχεία του συστήματος αφορά στην συνεχή εκπαίδευση και επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων, την αύξηση της αποτελεσματικότητας και τη διασφάλιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης.
Κεφάλαιο 5: Μεταδευτεροβάθμια Επαγγελματική Κατάρτιση
Τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης θεσμοθετήθηκαν με τον ν. 2009/1992 ο οποίος επέτρεψε στους οργανισμούς αυτούς να έχουν μια συνεχή παρουσία για περίπου τριάντα χρόνια. Το παρόν κεφάλαιο ουσιαστικά αντικαθιστά τον ν. 2009/1992, εισάγοντας ρυθμίσεις που θεωρούνται απαραίτητες λόγω των κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων καθώς και λόγω των θεσμικών μεταβολών, όπως είναι π.χ. η κατάργηση ΟΕΕΚ. Οι βασικές ρυθμίσεις που εισάγονται κινούνται προς την θετική κατεύθυνση και συμβάλλουν στην ανάπτυξη των επιλογών σπουδών στο Επίπεδο 5.
Άρθρο 24
Εξίσου σημαντική με το άρθρο 16 παραπάνω, κρίνεται και η πρωτοβουλία της ίδρυσης πειραματικών και θεματικών Ι.Ε.Κ. Στον τομέα του Τουρισμού θα ήταν χρήσιμη, ταχέως εφαρμόσιμη και μπορεί να αποφέρει άμεσα οφέλη με την υιοθέτηση και εφαρμογή καλών διεθνών πρακτικών.
Άρθρο 25
Η δυνατότητα για παροχή εκπαίδευσης εξ αποστάσεως πρέπει – εκτός εξαιρετικών περιστάσεων όπως η τωρινή πανδημία – να αφορά περιορισμένο αριθμό ωρών (ενδεχομένως με μέγιστο ποσοστό), ακριβώς γιατί τα ΙΕΚ είναι οργανισμοί με ένταση εργαστηριακών μαθημάτων, ενώ η φοίτηση σε αυτά είναι συνήθως πλήρους ωραρίου. Σε αντίθετη περίπτωση ελλοχεύει ο κίνδυνος καταχρηστικής εφαρμογής αυτής της δυνατότητας για λόγους κόστους ή προσέλκυσης εκπαιδευομένων. Για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι απαραίτητο να τεθούν συγκεκριμένες και αυστηρές προδιαγραφές. Θα ήταν σκόπιμο, επίσης, να εξεταστεί η πιστοποίηση εκπαιδευτικής επάρκειας για την πρόσληψη εκπαιδευτών στα ΙΕΚ.
Άρθρο 36
Σε ότι αφορά στα προγράμματα μαθητείας του μεταλυκειακού έτους απαιτείται ειδική ρύθμιση για τις ειδικότητες του τουρισμού, ενδεχομένως και άλλων ειδικοτήτων τα επαγγέλματα των οποίων διακρίνονται από υψηλή εποχικότητα. Η εποχική φύση των τουριστικών επαγγελμάτων δεν συμβάλουν στη δυνατότητα απασχόλησης της πλειοψηφίας των σπουδαστών των ειδικοτήτων τουρισμού στα προγράμματα μαθητείας καθόλη τη διάρκεια του έτους.
Άρθρο 37
Η πρωτοβουλία παροχής προπαρασκευαστικού προγράμματος πιστοποίησης στους αποφοίτους είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για τους σπουδαστές ενισχύοντας ταυτόχρονα την ανταγωνιστική θέση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην εγχώρια αγορά. Σε συνέχεια αυτής της πρωτοβουλίας προτείνεται και η διερεύνηση της δυνατότητας συγγραφής και έκδοσης σχετικού προπαρασκευαστικού υλικού για τους αποφοίτους.
Άρθρο 42
Προτείνεται να οριοθετηθούν τα διαστήματα που θα διενεργούνται οι εξετάσεις πιστοποίησης ώστε να μπορούν να προγραμματίζουν τη συμμετοχή τους οι ενδιαφερόμενοι. Επίσης στη λογική της online εκπαίδευσης καλό είναι να διερευνηθεί – όπου είναι δυνατόν – η δυνατότητα συμμετοχής στις εξετάσεις εξ αποστάσεως. Ειδικά για τις ειδικότητες τουρισμού, οι εξετάσεις εξ αποστάσεως θα διευκολύνουν τους απόφοιτους ενώ ιδανικό θα ήταν να διεξάγονται σε περίοδο εκτός της τουριστικής σαιζόν.
Άρθρο 43
Πρόκειται για μια από τις πλέον σημαντικές ρυθμίσεις, αφού η αρχή της διαπερατότητας, δηλαδή η δυνατότητα πρόσβασης σε ανώτερο επίπεδο σπουδών συνιστά τη βασικότερη προϋπόθεση για την πραγμάτωση του συνεχούς της διά βίου μάθησης και την επίτευξη των στόχων των σχετικών εκπαιδευτικών πολιτικών. Η συγκεκριμένη ρύθμιση αναμένεται ότι θα αυξήσει το κύρος και την ελκυστικότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Στα πλαίσια της αυτονομίας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, θεωρούνται προς τη σωστή κατεύθυνση και οι προβλέψεις του άρθρου αναφορικά με τις διαδικασίες πρόσβασης. Για την καλύτερη προετοιμασία των υποψηφίων θα μπορούσε να προβλεφθεί η δημιουργία ενός αντίστοιχου με το άρθρο 37 προπαρασκευαστικού προγράμματος το οποίο θα ενισχύει και ενθαρρύνει τους ενδιαφερόμενους να συνεχίσουν τη φοίτησή τους. Ακόμη καλό είναι να υπάρξει ποσοτικός προσδιορισμός των υποψηφίων που μπορούν να εισαχθούν στις διάφορες ειδικότητες αλλά και σαφής αντιστοίχιση των συναφών τμημάτων. Τέλος θα ήταν ενδεχομένως χρήσιμο να οριστεί ο αριθμός των προσπαθειών που ένας εκπαιδευόμενος μπορεί να έχει για την είσοδό του σε ΑΕΙ”.
