Η απόκλιση της πορείας των αφίξεων και των εσόδων, βάσει της Έρευνας Συνόρων της Τράπεζας της Ελλάδος, ανακόπηκε τον Σεπτέμβριο, αν και η Μέση κατά Κεφαλήν Δαπάνη παρέμεινε σημαντικά μειωμένη σε σχέση με πέρυσι.
Αυτό προκύπτει από το Μηνιαίο Στατιστικό Δελτίο Νοεμβρίου 2016 του SETE Intelligence για τον Ελληνικό Τουρισμό, στο οποίο περιλαμβάνεται και μια ενότητα που πραγματεύεται τους λόγους για τους οποίους την σεζόν που πέρασε παρατηρήθηκε αύξηση αφίξεων με ταυτόχρονη μείωση εσόδων.
Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο οι αφίξεις αυξήθηκαν κατά 13,7% ενώ οι εισπράξεις κατά μόλις 2,3%. Στο Δελτίο δίνονται αναλυτικά στοιχεία για την απόκλιση της πορείας αφίξεων και εσόδων τους προηγούμενους μήνες και την συνεχιζόμενη μείωση της ΜΚΔ από τα οποία προκύπτει ότι:
α) παρόμοια φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί και προηγούμενες χρονιές,
β) η μείωση της ΜΚΔ είναι διαχρονική και οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην μείωση της μέσης διάρκειας παραμονής
γ) η μείωση της ΜΚΔ δεν είναι μόνον ελληνικό φαινόμενο αλλά παρατηρείται και στους ανταγωνιστικούς προορισμούς αν και
δ) η μείωση της ΜΚΔ στην Ελλάδα τους μήνες αιχμής υπήρξε αισθητά υψηλότερη, πιθανόν λόγω προσφορών last minute.
Αναφορικά με τα διοικητικά στοιχεία, οι αεροπορικές αφίξεις Οκτωβρίου από το εξωτερικό στα κυριότερα αεροδρόμια κατέγραψαν αύξηση +30,8% (!) στα Περιφερειακά Αεροδρόμια και +13,5% στην Αθήνα ενώ για το διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου οι αντίστοιχες μεταβολές είναι +9,0% και +8,3%. Οι σημαντικά υψηλότερες αφίξεις Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου υποδηλώνουν και μια μείωση της εποχικότητας. Επίσης, οι οδικές αφίξεις κατέγραψαν αύξηση +12,5% έναντι του περσινού Οκτωβρίου, περιορίζοντας την συνολική μείωση για το διάστημα Ιανουαρίου – Οκτωβρίου στο οριακό -0,3%.
Με το κλείσιμο της σεζόν, μπορεί πλέον να αποτιμηθεί και το πλήγμα στα νησιά του Αιγαίου από το «Προσφυγικό», αφού παρά την γενική αύξηση, η Κως, η Σάμος και η Μυτιλήνη σημείωσαν σημαντική μείωση στις αεροπορικές αφίξεις από το εξωτερικό στο δεκάμηνο (-11,2% ή -110 χιλιάδες επισκέπτες, – 23% ή -17 χιλιάδες και -57,3% ή -43 χιλιάδες αντίστοιχα).
Στις θετικές εξελίξεις για τον τουρισμό είναι και η αποτίμηση της World Travel Market (WTM 2016) που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο στο Λονδίνο, κατά την διάρκεια της οποίας τα μηνύματα ήταν θετικά για την Ελλάδα με εκτιμήσεις για αύξηση των προκρατήσεων για το 2017 άνω του 20%. Παρ΄ όλ’ αυτά, σειρά αστάθμητων παραγόντων, όπως η εξέλιξη της ισοτιμίας της στερλίνας, η ισοτιμία δολαρίου σε σχέση με το ευρώ και οι απρόβλεπτες εξελίξεις στη Βρετανική και παγκόσμια οικονομία, κάνουν ιδιαίτερα επισφαλή την τελική εκτίμηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς των Βρετανών τουριστών για το 2017.
Επίσης η TUI ανακοίνωσε σημαντική αύξηση των ξενοδοχείων με τα οποία θα συνεργαστεί στην Ελλάδα στην επόμενη σεζόν. Ιδιαίτερα θετική εξέλιξη αποτελούν οι νέες σχεδιαζόμενες αεροπορικές συνδέσεις της Κω με Ανόβερο, Νυρεμβέργη, Στουτγάρδη και Βασιλεία που αναμένεται να αντισταθμίσουν σε μεγάλο βαθμό την μείωση δρομολογίων προς το νησί που ανακοίνωσε η Ryanair το περασμένο καλοκαίρι.
Η ανάλυση
Πιο αναλυτικά, αναφέρει το Sete Intelligence, τους τελευταίους μήνες, με αφορμή την απόκλιση τάσεων ταξιδιωτικών εσόδων (που μειώθηκαν) και αφίξεων από το εξωτερικό (που αυξήθηκαν), υπήρξαν εκτενείς αναφορές και δηλώσεις στον Τύπο και τα ηλεκτρονικά Μέσα, κατά πόσον αυτό μπορεί να ευσταθεί ή να οφείλεται σε σφάλμα στην μέτρηση ή σε κάποια άλλη αιτία.
Μάλιστα, συχνά – ακόμα και από κατά τα άλλα έγκριτους αναλυτές και σχολιαστές – αναφέρθηκε ως πιθανή αιτία η φοροδιαφυγή από πλευράς των τουριστικών επιχειρήσεων. Ξεκινώντας από το τελευταίο, το επιχείρημα αυτό είναι απολύτως έωλο αφού η Έρευνα Συνόρων της Τράπεζας της Ελλάδος από την οποία προκύπτουν οι εκτιμήσεις ταξιδιωτικών εσόδων και αφίξεων βασίζεται αποκλειστικά σε ερωτηματολόγια σε επισκέπτες της χώρας (δείτε εδώ μια σύντομη παρουσίαση της μεθοδολογίας της Έρευνας Συνόρων). Οι επισκέπτες αυτοί δηλώνουν τί ξόδεψαν χωρίς να γνωρίζουν αν κάποιο μέρος της δαπάνης τους δεν δηλώθηκε από τις επιχειρήσεις στην εφορία. Άρα είναι παντελώς άτοπο να εξάγει κανείς με βάση τα αποτελέσματα της Έρευνας Συνόρων της ΤτΕ το συμπέρασμα ότι τα έσοδα από τον τουρισμό μειώθηκαν λόγω φοροδιαφυγής.
Επιπλέον, σε τεχνικό επίπεδο και σύμφωνα με τις πληροφορίες που λάβαμε από τους υπεύθυνους μελετητές της Έρευνας Συνόρων, η μεθοδολογία της δεν έχει αλλάξει από τότε που ξεκίνησε και συνεπώς δεν υπάρχει λόγος να υποθέσει κανείς ότι η απόκλιση τάσεων Εσόδων και Αφίξεων μπορεί να οφείλεται σε σφάλμα ή αλλαγή στον τρόπο μέτρησης.
Τα αίτια συνεπώς της παρατηρούμενης απόκλισης θα πρέπει να αναζητηθούν αλλού και στις σελίδες που ακολουθούν καταγράφουμε διάφορα στοιχεία που εξηγούν σε μεγάλο βαθμό την απόκλιση αυτή.
Κατ’ αρχήν παραθέτουμε τα στοιχεία αφίξεων, εσόδων και διανυκτερεύσεων της Έρευνας Συνόρων από το 2005 έως και το 2015.
Παρατηρούμε δηλαδή ότι, εκτός από φέτος, απόκλιση εσόδων και αφίξεων έχει παρατηρηθεί και το 2007, το 2010 και το 2012, δηλαδή σε 4 από τις 12 χρονιές από το 2005. Τις ίδιες χρονιές υπήρξε επίσης απόκλιση των αφίξεων και των διανυκτερεύσεων. Αντίθετα, δεν υπάρχει ούτε μια χρονιά που να παρατηρείται απόκλιση εσόδων και διανυκτερεύσεων.
Τα στοιχεία του προηγούμενου πίνακα αποτυπώνονται και στο ακόλουθο γράφημα με σημείο αναφοράς όλων των μεγεθών το έτος 2005, αναδεικνύοντας ανάγλυφα την άμεση σχέση Εσόδων και Διανυκτερεύσεων και σε την σε πολύ μικρότερο βαθμό σχέση Εσόδων και Αφίξεων.
Μείωση ΜΚΔ
Κύριος παράγοντας συνεπώς του καθορισμού των εσόδων αποτελούν οι διανυκτερεύσεις και όχι οι αφίξεις. Όπως φαίνεται και στο ακόλουθο γράφημα η μέση ημερήσια δαπάνη έχει μείνει εντυπωσιακά σταθερή (€ 70 – 75) τα 10 τελευταία χρόνια ενώ η μέση διάρκεια παραμονής έχει μειωθεί κατά -26% (από 10,7 σε 7,8 ημέρες), με την ΜΚΔ (Μέση κατά Κεφαλήν Δαπάνη) να ακολουθεί κατά πόδας με -22% (από 746€ σε 580€).
Μείωση ΜΚΔ στην Ελλάδα και στις ανταγωνίστριες χώρες
Στον ακόλουθο πίνακα αποτυπώνονται οι ποσοστιαίες μεταβολές της ΜΚΔ της Ελλάδας και ανταγωνιστριών χωρών για την περίοδο Ιανουάριου – Ιουνίου 2016, καθώς και τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο 2016 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2015. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει γενικευμένη μείωση της ΜΚΔ την οποία ακολουθεί και η Ελλάδα έως και τον Ιούνιο, ενώ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο φαίνεται πως η μείωση στις άλλες χώρες περιορίζεται ενώ στην Ελλάδα αυξάνεται. Η αύξηση αυτή πιθανώς οφείλεται και στις προσφορές Last Minute, αν και για τελικό συμπέρασμα είναι απαραίτητο να συνυπολογίσουμε και τα στοιχεία των διανυκτερεύσεων όταν αυτά καταστούν διαθέσιμα από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Αξίζει να σημειωθεί πως αν η μείωση της ΜΚΔ στην Ελλάδα τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο είχε περιοριστεί στα επίπεδα του ανταγωνισμού, τα έσοδα των μηνών αυτών θα ήταν αυξημένα κατά € 500 έως 550 εκ., δηλαδή δεν θα είχε υπάρξει μείωση εσόδων σε σχέση με πέρυσι.
Μείωση ταξιδιών εξωτερικού και δαπάνης από κύριες αγορές μας
Τέλος, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Phocuswright2, η συνολική δαπάνη ανά άτομο από τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Βρετανία εμφανίζει σημαντική μείωση δαπάνης κατ’ άτομο σε Ευρώ, για τη χρονική περίοδο 2014-2016. Η θετική μεταβολή της ΜΚΔ (σε €) από τη Βρετανία μπορεί να αποδοθεί σε μεγάλο βαθμό στην ανατίμηση της λίρας μεταξύ 2014 και 2016.
Ακόμα, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία φαίνεται ότι οι κάτοικοι των σημαντικών αυτών αγορών μας έστρεψαν την δαπάνη τους από τα ταξίδια εξωτερικού στα ταξίδια εσωτερικού.
Η Οικονομία
Ευρύτερα, τα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας παρουσιάζουν αξιοσημείωτη περαιτέρω βελτίωση. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, με βάση τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία, το 3ο 3μηνο το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές ήταν αυξημένο κατά 1,84% σε σχέση με το αντίστοιχο 3μηνο πέρυσι. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σε θετική μεταβολή 0,16% για τα 3 πρώτα 3μηνα του 2016, καθιστώντας απολύτως εφικτή την αύξηση του ΑΕΠ για το σύνολο του έτους όπως το SETE Intelligence είχε ήδη προβλέψει από τον Ιούλιο στο 1ο τεύχος της περιοδικής έκθεσης Ελληνικός Τουρισμός – Εξελίξεις και Προοπτικές. Τα αντίστοιχα μεγέθη για την ονομαστική μεταβολή του ΑΕΠ είναι 1,31% (Q3) και 0,11% (Q1-Q3). Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της εξέλιξης αυτής αφού η αύξηση του ΑΕΠ το Q3 υπερκάλυψε την μείωση του ΑΕΠ το 2015Q3, δηλαδή δεν μπορεί να αποδοθεί στο base effect της μείωσης του ΑΕΠ λόγω capital controls τον Ιούλιο του 2015. Επίσης, η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης σε σταθερές τιμές το Q3 ήταν 5,1% με βάση τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία ή 5,7% με βάση τα μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία, επιβεβαιώνοντας τις εκτιμήσεις της προαναφερθείσας έκθεσης για ταχεία αποκατάσταση της ομαλότητας στην ελληνική οικονομία μετά την 1η αξιολόγηση, στοιχείο που προκύπτει και από την έρευνα οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ του Οκτωβρίου 2016.
Η εκτέλεση του Προϋπολογισμού εξακολουθεί να είναι πολύ καλύτερη των προβλέψεων με εκτιμώμενο πλέον Πρωτογενές Πλεόνασμα για το 2016 στο 2% του ΑΕΠ, έναντι αρχικού στόχου 0,5%. Μάλιστα, από τα στοιχεία εκτέλεσης του Προϋπολογισμού προκύπτει ότι το Πλεόνασμα θα ήταν της τάξης του 1,6% χωρίς τα μέτρα € 5,4 δις που επιβλήθηκαν τον Ιούνιο για να κλείσει η 1η αξιολόγηση και τα οποία έπληξαν αφενός την ανταγωνιστικότητα, ιδιαίτερα του τουριστικού τομέα, και αφετέρου την κατανάλωση. Και οι δύο αυτοί παράγοντες επιδρούν έντονα αρνητικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας επιβαρύνοντας εντέλει τους δείκτες βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους.
Τέλος, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΡΓΑΝΗ, παρά την σημαντική μείωση της απασχόλησης τον Οκτώβριο, που προφανώς οφείλεται στην λήξη των συμβάσεων των εποχικά απασχολούμενων τους καλοκαιρινούς μήνες, το ισοζύγιο ροών μισθωτής απασχόλησης την περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου είναι θετικό κατά 163 χιλιάδες θέσεις εργασίας περίπου.
