Τουριστικά vouchers για την ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού και των τουριστικών επιχειρήσεων

Του Ιωάννη Γκιτσάκη *

Στο τελευταίο άρθρο μου, με τίτλο «Κοινός Ευρωπαϊκός μηχανισμός ασφαλούς μετακίνησης τουριστών», ανέπτυξα την πρότασή μου για την έκδοση ενός Ευρωπαϊκού Κανονισμού, με τον οποίο θα καθοριστούν οι όροι και οι διαδικασίες λειτουργίας ενός κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού ασφαλούς μετακίνησης τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η λειτουργία του μηχανισμού αυτού θα καταλήγει στη χορήγηση μιας «υγειονομικής βίζας» για την ασφαλή μετακίνηση Ευρωπαίων τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και φυσικά και προς τη χώρα μας.

Σε προηγούμενο άρθρο μου, με τίτλο «Ο Γολγοθάς του τουρισμού – Μπορεί να σωθεί η φετινή τουριστική περίοδος;», ανέπτυξα ορισμένες προτάσεις για το πως θα μπορούσε να σωθεί η φετινή τουριστική περίοδος και πως και υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσε η Ελλάδα να προσελκύσει αλλά και να υποδεχθεί φέτος αλλοδαπούς τουρίστες από σχετικά ασφαλείς υγειονομικά χώρες, όπως η Ρωσία, η Κίνα, η Αυστραλία, ο Καναδάς κ.ά.

Στο ίδιο άρθρο αναφέρθηκα και στον εσωτερικό τουρισμό, ο οποίος θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο να κερδηθεί το στοίχημα της διάσωσης της φετινής τουριστικής περιόδου. Για την επίτευξη του στόχου αυτού θα πρέπει, αφενός οι τουριστικές επιχειρήσεις να εφαρμόσουν ένα γενναίο πρόγραμμα προσφορών προς τους Έλληνες τουρίστες, προσφέροντας πραγματικά χαμηλές και προσιτές τιμές, ώστε να καταφέρουν να προσελκύσουν το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό εγχώριων τουριστών. Και αφετέρου, τα αρμόδια Υπουργεία να σχεδιάσουν ένα ειδικό πρόγραμμα επιδοτούμενων διακοπών για τους Έλληνες πολίτες, αντίστοιχο με αυτό του κοινωνικού τουρισμού, μέσω της χορήγησης ειδικών τουριστικών vouchers, ούτως ώστε να ενισχυθούν, τόσο οι πληττόμενες τουριστικές επιχειρήσεις, όσο και οι δικαιούχοι του προγράμματος. Το Υπουργείο Τουρισμού φαίνεται πως κινείται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις του Υφυπουργού κ. Κόνσολα, ότι «Γίνονται … συζητήσεις για ένα voucher που θα αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο οικονομικό αντίτιμο, το οποίο θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι πολίτες για τις διακοπές τους» . Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι δηλώσεις του Υπουργού Οικονομικών κ. Σταϊκούρα, «…ότι η κυβέρνηση μελετά ένα πρόγραμμα κοινωνικού τουρισμού, προκειμένου να υπάρξει ώθηση στον τομέα αυτό που πλήττεται από τα μέτρα για τη μη εξάπλωση του κορονοϊού».

Στο παρόν άρθρο θα αναπτύξω με περισσότερες λεπτομέρειες το πως θα μπορούσε να σχεδιαστεί και να λειτουργήσει στην πράξη ένα τέτοιο πρόγραμμα τουριστικών vouchers, με σκοπό, αφενός την ενίσχυση των πληττόμενων τουριστικών επιχειρήσεων και των εργαζομένων τους και αφετέρου, την ενίσχυση των Ελλήνων πολιτών, προκειμένου να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν τις διακοπές τους εν μέσω μιας δύσκολης οικονομικής συγκυρίας.

Καταρχάς, το πρώτο ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί, είναι το αν υπάρχει πρόθεση εκ μέρους των Ελλήνων πολιτών για να πάνε διακοπές το φετινό καλοκαίρι. Σύμφωνα με πρόσφατη σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, οι μισοί Έλληνες δηλώνουν την πρόθεσή τους να πάνε διακοπές το φετινό καλοκαίρι και, μάλιστα, το 90% αυτών δηλώνουν ότι θα επιλέξουν την Ελλάδα για τις διακοπές τους. Σε αντίστοιχη έρευνα της MRB , στο ερώτημα για το τι επιθυμούν να κάνουν οι Έλληνες μετά την κρίση του κορονοϊού, το 60% αυτών απαντά ότι το πρώτο πράγμα που θέλουν να κάνουν είναι να πάνε ταξίδι ή διακοπές. Μάλιστα, το 60% αυτών δηλώνουν ότι επιθυμούν ταξίδι ή διακοπές στην Ελλάδα.

Κατά συνέπεια, το πρώτο συμπέρασμα είναι, πως η «αγορά» του εγχώριου τουρισμού παραμένει σε μεγάλο βαθμό ενεργή και για τη φετινή τουριστική περίοδο, παρά το φόβο του κορονοϊού και παρά τις οικονομικές δυσκολίες που αναμένεται να αντιμετωπίσουν οι Έλληνες πολίτες. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι, πως υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό Ελλήνων, που δηλώνουν την πρόθεσή τους να ταξιδέψουν εκτός Ελλάδας. Το μεγάλο στοίχημα, λοιπόν, τόσο των αρμόδιων φορέων, όσο και των τουριστικών επιχειρήσεων, θα είναι να καταφέρουν να στρέψουν και τους τουρίστες αυτούς προς τον εγχώριο τουρισμό. Εφόσον το στοίχημα αυτό κερδηθεί, τότε ο αντίκτυπος της πανδημίας του κορονοϊού στην ελληνική οικονομία θα είναι πιο περιορισμένος. Το προτεινόμενο πρόγραμμα των τουριστικών vouchers εκτιμώ πως θα συμβάλει αποφασιστικά στην επίτευξη του στόχου αυτού, καθώς συνιστά ένα σημαντικό οικονομικό κίνητρο που θα καταστήσει ελκυστικότερη την επιλογή του εσωτερικού τουρισμού. Ειδικά, μάλιστα, εάν η διανομή των vouchers αυτών συνδυαστεί και με μία επικοινωνιακή εκστρατεία με κεντρικό σύνθημα «Φέτος το καλοκαίρι, μένουμε Ελλάδα». Τέλος, το τρίτο συμπέρασμα είναι, πως το πρόγραμμα των τουριστικών vouchers θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο τον εσωτερικό τουρισμό, καθώς θα προσφέρει μία σημαντική ενίσχυση και προς αυτούς που δηλώνουν ότι δεν έχουν φέτος την οικονομική δυνατότητα για να πάνε διακοπές.

Το δεύτερο ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι η ενδεχόμενη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, λόγω της χρηματοδότησης ενός τέτοιου προγράμματος τουριστικών vouchers. Σίγουρα σε ένα φιλελεύθερο ακροατήριο, η έννοια του επιδοτούμενου τουρισμού ηχεί παράξενα. Πλην, όμως, είναι δεδομένο, ότι η ελληνική κυβέρνηση, αλλά και οι κυβερνήσεις των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, σκοπεύουν να ενισχύσουν σημαντικά τις τουριστικές επιχειρήσεις που πλήττονται από την πανδημία του κορονοϊού, ούτως ώστε να διασωθούν τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι θέσεις εργασίας σε αυτές. Επομένως, οι τουριστικές επιχειρήσεις, αλλά και οι εργαζόμενοί τους, ήδη ενισχύονται οικονομικά με διάφορους τρόπους και αναμένεται να ενισχυθούν ακόμα περισσότερο, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού στον τομέα του τουρισμού.

Κατά συνέπεια, η κυβέρνηση, αντί να χορηγεί απευθείας οικονομικές ενισχύσεις στις πληττόμενες τουριστικές επιχειρήσεις, καθώς και αντίστοιχα οικονομικά επιδόματα στους εργαζομένους τους ή επιδόματα ανεργίας στους ανέργους που θα προκύψουν λόγω της αναστολής λειτουργίας πολλών τουριστικών επιχειρήσεων, θα μπορούσε να χορηγήσει εμμέσως τις οικονομικές αυτές ενισχύσεις, μέσω του προτεινόμενου προγράμματος των τουριστικών vouchers. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθούν καταρχήν οι ωφελούμενες τουριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες θα μπορέσουν να λειτουργήσουν και να μην απολέσουν πλήρως τη φετινή τουριστική περίοδο. Κυρίως, όμως, με τη χορήγηση των τουριστικών vouchers θα διασωθεί ένας σημαντικός αριθμός θέσεων εργασίας στις παραπάνω τουριστικές επιχειρήσεις και το ελληνικό Δημόσιο θα εξοικονομήσει ένα σημαντικό μέρος των επιδομάτων ενίσχυσης εργαζομένων (αποζημιώσεις ειδικού σκοπού) ή ανεργίας, τα οποία θα αναγκαζόταν να χορηγήσει σε περίπτωση που οι ως άνω επιχειρήσεις παρέμεναν κλειστές κατά τη φετινή τουριστική περίοδο. Κατά συνέπεια, η τελική επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, λόγω της χρηματοδότησης του προτεινόμενου προγράμματος τουριστικών vouchers, δεν αναμένεται να είναι ιδιαίτερα μεγάλη.

Το επόμενο ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι το πως θα μπορούσε να σχεδιαστεί άμεσα ένα τέτοιο πρόγραμμα χορήγησης τουριστικών vouchers, καθώς και ο ειδικότερος τρόπος λειτουργίας του στην πράξη. Όσον αφορά στη δυνατότητα άμεσου σχεδιασμού του προγράμματος, εκτιμώ πως αυτό είναι εφικτό, καθώς ο ΟΑΕΔ διαθέτει ήδη σχετική τεχνογνωσία, μέσω του προγράμματος κοινωνικού τουρισμού (http://www.oaed.gr/koinonikos-tourismos). Συνεπώς, τόσο ο ΟΑΕΔ, όσο και το αρμόδιο Υπουργείο Εργασίας, θα μπορούσαν να συμβάλουν καθοριστικά στον άμεσο σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος. Οι ειδικότερες διαδικασίες λειτουργίας του προγράμματος κοινωνικού τουρισμού είναι γνωστές και, συνεπώς, παρέλκει η αναφορά τους. Θα πρέπει απλά να δημοσιευθεί μια νέα δημόσια πρόσκληση, η οποία θα καλύπτει ειδικά την τρέχουσα τουριστική περίοδο και θα προβλέπει διευρυμένο αριθμό δικαιούχων και παρόχων τουριστικών καταλυμάτων. Όσον αφορά στους δικαιούχους, επειδή ο σκοπός των προτεινόμενων τουριστικών vouchers είναι διαφορετικός από αυτόν του προγράμματος κοινωνικού τουρισμού, θεωρώ ότι δεν πρέπει να τεθούν αυστηρά περιοριστικά κριτήρια ως προς τους δικαιούχους των vouchers. Κάθε πολίτης, που θα εκλάβει τα τουριστικά vouchers ως ένα κίνητρο για να προγραμματίσει φέτος διακοπές στην Ελλάδα, θα πρέπει να ενταχθεί στους δικαιούχους του προγράμματος. Τούτο διότι, ο μέσος δικαιούχος θα διαθέσει τελικά, στις άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενες με τον τουρισμό επιχειρήσεις, ένα χρηματικό ποσό σημαντικά υψηλότερο από αυτό της ονομαστικής αξίας του τουριστικού voucher. Αυτό άλλωστε προκύπτει και από την υλοποίηση των προγραμμάτων κοινωνικού τουρισμού εδώ και πολλά χρόνια.

Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί, ότι τα υφιστάμενα προγράμματα κοινωνικού τουρισμού ενισχύουν άμεσα μόνο τα συμμετέχοντα τουριστικά καταλύματα. Οι υπόλοιπες τουριστικές επιχειρήσεις (μεταφορές, εστίαση, διασκέδαση, εκδρομές, δραστηριότητες κλπ.) επωφελούνται μόνο εμμέσως. Όπως, όμως, προαναφέρθηκε, ο στόχος των προτεινόμενων τουριστικών vouchers είναι διαφορετικός από αυτόν των προγραμμάτων κοινωνικού τουρισμού. Στόχος του προτεινόμενου προγράμματος είναι η ενίσχυση του συνόλου των τουριστικών επιχειρήσεων και όχι μόνο των τουριστικών καταλυμάτων. Για το σκοπό αυτό, προτείνω, πέρα από την ονομαστική αξία του τουριστικού voucher, η οποία διατίθεται απευθείας από τον ΟΑΕΔ προς το ωφελούμενο τουριστικό κατάλυμα, να διατεθεί και ένα επιπλέον χρηματικό ποσό απευθείας στους δικαιούχους του προγράμματος, το οποίο ουσιαστικά θα το διαθέσουν στις υπόλοιπες τοπικές τουριστικές επιχειρήσεις. Πρόκειται για ένα επιπλέον οικονομικό κίνητρο, το οποίο θα μπορούσε να ωθήσει περισσότερους πολίτες στο να προγραμματίσουν φέτος τις καλοκαιρινές διακοπές τους, ενισχύοντας έτσι όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις και όχι μόνο τα τουριστικά καταλύματα. Το επιπλέον αυτό χρηματικό ποσό θα μπορούσε να είναι της τάξεως των 200 ευρώ ανά δικαιούχο τουριστικού voucher ή των 400 ευρώ ανά οικογένεια και να προσαυξάνεται κατά 100 ευρώ για κάθε παιδί, ανάλογα με τον ειδικότερο σχεδιασμό του προγράμματος. Και θα μπορούσε να καταβάλλεται στους δικαιούχους, αμέσως μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος και τη σχετική αναγγελία του ωφελούμενου τουριστικού καταλύματος, με κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό του δικαιούχου, τον οποίο θα δηλώνει κατά την αίτηση συμμετοχής του στο πρόγραμμα.

Επιγραμματικά, λοιπόν, το προτεινόμενο πρόγραμμα τουριστικών vouchers θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ακολούθως:

(1) Δημόσια πρόσκληση για συμμετοχή των ωφελούμενων τουριστικών καταλυμάτων, για το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο (ή Ιούλιο) ως το Δεκέμβριο του 2020, με δυνατότητα επέκτασης έως και το Δεκέμβριο του 2021.

(2) Υποβολή αιτήσεως από τους ενδιαφερόμενους δικαιούχους του προγράμματος, προκειμένου να συμμετάσχουν σε αυτό.

(3) Πληρωμή των ωφελούμενων τουριστικών καταλυμάτων στις προθεσμίες που θα τεθούν στη δημόσια πρόσκληση του προγράμματος.

(4) Πληρωμή του επιπλέον χρηματικού ποσού στους δικαιούχους, αμέσως μετά τη σχετική αναγγελία των τουριστικών καταλυμάτων όπου διέμειναν.

Σύμφωνα με όλα όσα περιγράφηκαν παραπάνω, τα οφέλη του προτεινόμενου προγράμματος τουριστικών vouchers για τη φετινή τουριστική περίοδο είναι τα ακόλουθα:

(1) Παροχή οικονομικών κινήτρων σε Έλληνες πολίτες, προκειμένου να πραγματοποιήσουν διακοπές κατά τη φετινή, δύσκολη, τουριστική περίοδο.

(2) Παροχή κινήτρων σε Έλληνες πολίτες, προκειμένου να επιλέξουν την Ελλάδα, και όχι κάποια χώρα του εξωτερικού, για τις φετινές διακοπές τους, με προφανή οφέλη για το ΑΕΠ της χώρας.

(3) Οικονομική ενίσχυση των τουριστικών καταλυμάτων και ιδίως των μικρομεσαίων και οικογενειακών επιχειρήσεων, οι οποίες αναμένεται να αντιμετωπίσουν και το μεγαλύτερο οικονομικό πρόβλημα.

(4) Έμμεση οικονομική ενίσχυση και των υπόλοιπων τουριστικών επιχειρήσεων, μέσω του επιπλέον χρηματικού ποσού που θα δοθεί στους δικαιούχους του προγράμματος, καθώς ένα σημαντικό μέρος αυτού είναι βέβαιο ότι θα το ξοδέψουν στις τοπικές επιχειρήσεις του τουριστικού προορισμού που θα επιλέξουν.

(5) Μη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, καθώς ούτως ή άλλως η ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για την ενίσχυση όλων των πληττόμενων από τον κορονοϊό τουριστικών επιχειρήσεων.

(6) Δυνατότητα να ανοίξουν και να λειτουργήσουν φέτος οι περισσότερες τουριστικές επιχειρήσεις, καθώς θα μπορέσουν να επωφεληθούν του προγράμματος, άμεσα ή έμμεσα.

(7) Μικρότερη απώλεια θέσεων εργασίας, λόγω του ανοίγματος και της λειτουργίας των περισσότερων τουριστικών επιχειρήσεων.

(8) Μη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, λόγω της μη καταβολής αποζημιώσεων ειδικού σκοπού σε εργαζομένους ή επιδομάτων ανεργίας σε ανέργους του τουριστικού κλάδου.

(9) Αποφυγή ενός κύματος πτωχεύσεων τουριστικών επιχειρήσεων, με δυσμενείς επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας της χώρας.

(10) Ενίσχυση του τουριστικού brand name της Ελλάδας, μέσω της μετάδοσης του μηνύματος, αλλά και της εικόνας, ότι ο ελληνικός τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει πλήρως, ακόμα και κάτω από ιδιαίτερα δυσμενείς περιστάσεις, οι οποίες είναι ικανές να οδηγήσουν ακόμα και σε καθολικό shutdown του τουρισμού άλλων διάσημων και ανταγωνιστικών προς τη χώρα μας τουριστικών προορισμών, όπως λ.χ. η Ιταλία, η Ισπανία και η Τουρκία.

Με το παρόν άρθρο κλείνει μία «τριλογία» προτάσεων για το πως μπορεί να σωθεί η φετινή τουριστική περίοδος. Διατυπώθηκαν προτάσεις για το πως η χώρα μας θα μπορέσει να προσελκύσει φέτος τουρίστες από υγειονομικά ασφαλείς -σε μεγάλο βαθμό- χώρες, όπως λ.χ. η Ρωσία, η Κίνα, η Αυστραλία, ο Καναδάς κ.ά.. Προτάσεις για την ασφαλή προσέλκυση Ευρωπαίων τουριστών, μέσω της δημιουργίας ενός κοινού Ευρωπαϊκού μηχανισμού ασφαλούς μετακίνησης τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και, τέλος, προτάσεις για την ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού και των τουριστικών επιχειρήσεων, μέσω ενός ειδικού προγράμματος χορήγησης τουριστικών vouchers σε Έλληνες πολίτες.

Είμαι σίγουρος, πως όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, η ελληνική κυβέρνηση, τα αρμόδια Υπουργεία, οι θεσμικοί φορείς του τουρισμού, οι επαγγελματίες του τουριστικού τομέα, αλλά και κάθε Έλληνας πολίτης, θα συμβάλλουν αποφασιστικά στην επίτευξη του εθνικού στόχου: Να μην χαθεί η φετινή τουριστική περίοδος και να περιοριστούν οι απώλειες του ΑΕΠ της χώρας στο ελάχιστο δυνατό. Ας περάσουμε όλοι μαζί από κοινού το μήνυμα, ότι η φετινή τουριστική περίοδος ΔΕΝ έχει χαθεί. Είμαι βέβαιος πως η Ελλάδα και ο ελληνικός τουρισμός θα βγουν ενισχυμένοι από αυτή την περιπέτεια. Καλή δύναμη και καλή επιτυχία σε όλους μας.

* Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου.