Του Δρ. Ιωάννη Γκιτσάκη *
Ο εφιάλτης της ενεργειακής κρίσης πλανάται ήδη πάνω από τη γηραιά ήπειρο. Η απειλή της Ρωσίας για διακοπή της τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο, μέσω του αγωγού Nord Stream 1, έχει σημάνει συναγερμό στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη και ιδίως στη Γερμανία, η οποία εξαρτάται σχεδόν κατά το ήμισυ από το ρωσικό φυσικό αέριο. Δεν είναι όμως μόνο η Γερμανία. Η Ιταλία επίσης εξαρτάται ενεργειακά από το ρωσικό φυσικό αέριο κατά 46%, η Αυστρία κατά 52%, η Πολωνία κατά 40%, η Φινλανδία κατά 94%, η Λετονία κατά 93%, η Τσεχία κατά 80%, η Σλοβακία κατά 70%, ενώ πολύ υψηλά είναι τα ποσοστά εξάρτησης και των βαλκανικών χωρών.
Όλα αυτά προμηνύουν έναν ιδιαίτερα δύσκολο και πρωτόγνωρο χειμώνα για τις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης αλλά και για τις βαλκανικές χώρες. Με χαμηλές θερμοκρασίες στα σπίτια και στους χώρους εργασίας, δελτίο στο φυσικό αέριο, μεγάλη αύξηση του κόστους ενέργειας για τους οικιακούς καταναλωτές, υψηλό πληθωρισμό και ακρίβεια. Για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδίασε ένα έκτακτο πακέτο μέτρων που στοχεύει κυρίως στον περιορισμό της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15%. Η Γερμανία επίσης προετοιμάζει ένα έκτακτο σχέδιο για την επερχόμενη ενεργειακή κρίση, το οποίο περιλαμβάνει δελτίο στο φυσικό αέριο και στο ζεστό νερό, απαγόρευση του νυκτερινού φωτισμού όλων των κτιρίων και αυστηρά μέτρα στα δημόσια κτίρια (ανώτατη θερμοκρασία 19οC στα γραφεία και 12οC σε χώρους με έντονη χειρονακτική εργασία, κλειστή θέρμανση στους διαδρόμους και στους λοιπούς κοινόχρηστους χώρους και χωρίς ζεστό νερό). Παράλληλα, γίνονται προτροπές στους πολίτες να μαζέψουν ξύλα για το χειμώνα, καθώς εκφράζονται φόβοι ακόμα και για τριπλασιασμό του κόστους του φυσικού αερίου και πενταπλασιασμό του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας για τους οικιακούς καταναλωτές. Και οι Γερμανοί ανταποκρίνονται φτιάχνοντας τζάκια, αγοράζοντας σόμπες και γεμίζοντας τις αποθήκες τους με καυσόξυλα και πέλετ. Αντίστοιχοι σχεδιασμοί γίνονται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενώ και στη Βρετανία, ο επικεφαλής των υγειονομικών οργανώσεων του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS) προειδοποιεί για ανθρωπιστική κρίση και για χιλιάδες νεκρούς σε κρύα σπίτια.
Μέσα σε όλο αυτό το εφιαλτικό σκηνικό όμως φαίνεται πως υπάρχουν και ορισμένοι «προνομιούχοι»: Οι εύποροι συνταξιούχοι των χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης και γενικότερα όσοι δεν έχουν επαγγελματικές ή άλλες υποχρεώσεις στη χώρα τους και έχουν ταυτόχρονα την οικονομική άνεση που θα τους επιτρέψει να ταξιδέψουν στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Όλοι αυτοί, οι οποίοι δεν έχουν κανέναν απολύτως λόγο να παραμείνουν στις χώρες τους το χειμώνα και να βιώσουν την επερχόμενη ενεργειακή καταιγίδα και το συνοδευτικό κύμα ακρίβειας, αναμένεται να αποτελέσουν το μήλον της έριδος για τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου και της Μεσογείου.
Πράγματι, έχουν ήδη διατυπωθεί προτάσεις για την «ενεργειακή μετανάστευση» των εύπορων ευρωπαίων συνταξιούχων και ιδίως των Γερμανών, προς την Ελλάδα και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης και της Μεσογείου. Έτσι λ.χ. ο διευθύνων σύμβουλος του FTI Group, ενός από τους μεγαλύτερους tour operators στην Ευρώπη, διατύπωσε την πρόταση οι Γερμανοί συνταξιούχοι ή πολίτες που δεν έχουν υποχρεώσεις ώστε να παραμείνουν στη Γερμανία, να μετακομίσουν το χειμώνα στις θερμές μεσογειακές χώρες, όπως η Ελλάδα, η Τουρκία και η Τυνησία, ώστε να αντιμετωπίσουν το ραγδαία αυξανόμενο ενεργειακό κόστος, που αυξάνει το συνολικό κόστος διαβίωσης. Αναφέρει δε χαρακτηριστικά, ότι το μηνιαίο κόστος διαμονής σε ένα all inclusive ξενοδοχείο για το χειμώνα ανέρχεται σε 800€ το άτομο στην Τουρκία και σε 600€ στην Τυνησία.
Στην ίδια κατεύθυνση και ο τουριστικός όμιλος Anex Group, που προσφέρει ειδικά τουριστικά πακέτα για χειμερινές διακοπές σε Ισπανία (Κανάρια νησιά), Αίγυπτο και Τουρκία. Ειδικά για την Τουρκία, ο όμιλος Anex διαφημίζει ότι η διαμονή σε ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων με ημιδιατροφή κοστίζει μόνο 22 ευρώ την ημέρα, έχοντας προφανώς ως στόχο τους Γερμανούς τουρίστες για τους λόγους που προαναφέρθηκαν.
Την ίδια πρόταση διατύπωσε τον Ιούλιο, μέσω της γερμανικής εφημερίδας Bild, και ο Έλληνας Υπουργός Τουρισμού Βασίλης Κικίλιας, ο οποίος απηύθυνε κάλεσμα στους Γερμανούς να «ξεχειμωνιάσουν» στην Ελλάδα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της ενεργειακής κρίσης. Η δε εφημερίδα σημειώνει χαρακτηριστικά, ότι «η Ελλάδα προσφέρει άσυλο στους Γερμανούς που υποφέρουν από το σοκ των τιμών και τον φόβο για την ενέργεια». Ενώ φιλοξενεί και δηλώσεις του Δημάρχου Χανίων, ο οποίος επίσης προσκαλεί τους Γερμανούς πολίτες στην Κρήτη για το χειμώνα, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι στα Χανιά «δεν χρειαζόμαστε καν θέρμανση στο σπίτι».
Την πρόταση αυτή επανέλαβε και σε πρόσφατες συναντήσεις του με τους πρέσβεις της Σουηδίας, της Νορβηγίας και της Αυστρίας στην Ελλάδα, καλώντας τους σκανδιναβούς και βορειοευρωπαίους συνταξιούχους να επισκεφτούν την Ελλάδα το φθινόπωρο και το χειμώνα, συνδυάζοντας το ωφέλιμο (καθώς τα ποσά που θα δαπανήσουν για θέρμανση στις χώρες τους θα είναι περισσότερα από τα έξοδα διαμονής τους στην Ελλάδα), με το τερπνό, δηλαδή την ευκαιρία να γνωρίσουν πανέμορφες περιοχές της χώρας μας και να απολαύσουν την ελληνική φιλοξενία και γαστρονομία. Μάλιστα ο Σουηδός πρέσβης υπερθεμάτισε, επισημαίνοντας ότι στη χώρα του ο λογαριασμός ηλεκτρικής ενέργειας που πληρώνει μια μέση οικογένεια το Δεκέμβριο ανέρχεται σε περίπου 1900 ευρώ.
Εδώ λοιπόν υπάρχει μια μοναδική ευκαιρία για την Ελλάδα και τον ελληνικό τουρισμό. Μια ευκαιρία, η οποία αν αξιοποιηθεί κατάλληλα, τότε δεν θα έχει μόνο βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη (για το φετινό χειμώνα), αλλά μπορεί να αποτελέσει και εφαλτήριο για την ανάπτυξη της silver economy στην Ελλάδα, την προώθηση του ορεινού και του χειμερινού τουρισμού και την επίτευξη του πολυπόθητου στόχου του τουρισμού τεσσάρων εποχών στη χώρα μας. Μπορεί ακόμα να παίξει καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας, να δώσει ζωή στην επαρχία και στα χωριά της ηπειρωτικής Ελλάδας, να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να οδηγήσει πολλούς νέους στην απόφαση να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στα χωριά τους και στις επαρχιακές κωμοπόλεις. Μπορεί, τέλος, να συμβάλει και στην επίλυση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας, η οποία κατά τη γνώμη μου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας, όπου οι συνθήκες είναι ιδανικότερες για να κάνεις οικογένεια και να μεγαλώσεις παιδιά, σε σύγκριση με τις απρόσωπες μεγαλουπόλεις και ιδίως την Αθήνα.
Για να συμβούν όμως όλα αυτά δεν αρκεί μία απλή πρόσκληση και μια σειρά δηλώσεων ετοιμότητας. Δεν αρκεί η Ελλάδα να δηλώσει απλώς «παρούσα» και έτοιμη να υποδεχθεί πολίτες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης για να «ξεχειμωνιάσουν» πιο οικονομικά. Δεν αρκούν οι συσκέψεις, οι συναντήσεις, οι επιστολές και οι δηλώσεις. Απαιτείται επιπλέον κεντρικός σχεδιασμός, οργανωμένη δράση και «καταδρομικές» κινήσεις, προκειμένου να κατευθυνθεί στη χώρα μας ένας σημαντικός αριθμός από τους εν δυνάμει «ενεργειακούς μετανάστες» των χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Ένας σχεδιασμός, που δεν θα είναι μόνο βραχυπρόθεσμος (για το φετινό χειμώνα), αλλά θα επιχειρήσει να κεφαλαιοποιήσει την ενεργειακή κρίση και να τη μετατρέψει σε ευκαιρία για την ανάπτυξη της silver economy στην Ελλάδα, την προώθηση του χειμερινού τουρισμού και την επίτευξη του στόχου του τουρισμού τεσσάρων εποχών.
Ο σχεδιασμός αυτός θα μπορούσε να στηριχθεί σε τρεις βασικούς πυλώνες: Τα ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα, το ειδικό πρόγραμμα «Snowbird» και την ανάπτυξη της silver economy.
Ειδικότερα:
- Ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα. Προσφορά ελκυστικών μηνιαίων πακέτων διαμονής για το χειμώνα. Τα ελληνικά ξενοδοχεία και τα τουριστικά καταλύματα που λειτουργούν εποχιακά τη θερινή περίοδο, έχουν φέτος μια μοναδική ευκαιρία να επεκτείνουν τη λειτουργία τους ολόκληρο το χρόνο. Ομοίως, τα ξενοδοχεία και τα τουριστικά καταλύματα της ορεινής και της ηπειρωτικής Ελλάδας, που λειτουργούν εποχιακά κυρίως τη χειμερινή περίοδο, έχουν επίσης την ευκαιρία να δουλέψουν φέτος με υψηλές πληρότητες ολόκληρη τη χειμερινή σεζόν (φθινόπωρο, χειμώνα και άνοιξη) και όχι μόνο την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.
Τα ξενοδοχεία και τα τουριστικά καταλύματα της χώρας μας δεν θα πρέπει να αντιμετωπίσουν «κοντόφθαλμα» αυτή την ευκαιρία, ζητώντας ουσιαστικά από το κράτος να αναλάβει ένα σημαντικό μέρος του σχετικού επιχειρηματικού κινδύνου, μέσω της ad hoc μειώσεως φόρων και ασφαλιστικών εισφορών και της παροχής επιδοτήσεων. Ούτε και θα πρέπει απλώς να περιμένουν τα τουριστικά πακέτα χειμερινών διακοπών που θα προσφέρουν οι μεγάλοι tour operators της Ευρώπης. Διότι στην περίπτωση αυτή ελλοχεύει ο κίνδυνος να χάσουν σημαντικό μερίδιο της συγκεκριμένης «αγοράς» από άλλες ανταγωνίστριες χώρες, όπως η Τυνησία, η Αίγυπτος και η Τουρκία, οι οποίες θα προσφέρουν χαμηλότερες τιμές. Θα πρέπει λοιπόν να αναλάβουν πρωτοβουλία και να σχεδιάσουν ελκυστικά μηνιαία πακέτα διαμονής, που θα απευθύνονται στους πολίτες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, αλλά και των βαλκανικών χωρών, οι οποίοι σκέφτονται να περάσουν το χειμώνα σε κάποια χώρα της Νότιας Ευρώπης ή της Μεσογείου. Συν TUI και χείρα κίνει, όπως έγραψα σε παλαιότερο άρθρο μου.
Επιπλέον, θα πρέπει να είναι σε ετοιμότητα και για το ενδεχόμενο να χρειαστεί να υποδεχθούν ένα σημαντικό αριθμό Ελλήνων και ξένων τουριστών, οι οποίοι δεν θα μπορέσουν να κατευθυνθούν φέτος το χειμώνα (και ιδίως την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς) στους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, διότι ενδεχομένως το κόστος λειτουργίας των ξενοδοχείων στις χώρες αυτές να είναι ασύμφορο ή οι τιμές (μετάβασης και διαμονής) ιδιαίτερα υψηλές λόγω του αυξημένου ενεργειακού κόστους.
Τα οφέλη για τον ελληνικό τουρισμό θα είναι τεράστια.
Πέρα από τα προφανή βραχυπρόθεσμα οικονομικά οφέλη (για τη φετινή χειμερινή περίοδο), η χώρα μας θα καταφέρει να προβληθεί διεθνώς και ως χειμερινός τουριστικός προορισμός, κάτι που μπορεί να έχει σημαντικά μακροπρόθεσμα οφέλη. Πράγματι, έστω και εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης, η Ελλάδα θα μπορέσει να επιτύχει ένα διαχρονικό στόχο του ελληνικού τουρισμού: Να προσελκύσει ξένους τουρίστες και την περίοδο του χειμώνα. Οι οποίοι θα διαπιστώσουν (επιτέλους) αυτό που λίγοι Ευρωπαίοι τουρίστες γνωρίζουν. Ότι η Ελλάδα αποτελεί ελκυστικό τουριστικό προορισμό και το χειμώνα. Ότι τα ελληνικά νησιά είναι εξίσου όμορφα όλες τις εποχές του χρόνου. Αλλά και ότι πολλοί χειμερινοί τουριστικοί προορισμοί της ορεινής και της ηπειρωτικής Ελλάδας μπορούν να ανταγωνιστούν επάξια τους δημοφιλείς χειμερινούς προορισμούς της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης.
Απαιτείται λοιπόν να εκμεταλλευτούμε την παρούσα συγκυρία και την επερχόμενη ενεργειακή και οικονομική κρίση του φετινού χειμώνα και να τη μετατρέψουμε σε ευκαιρία για την ανάπτυξη του χειμερινού τουρισμού στη χώρα μας και την προώθηση του στόχου του τουρισμού τεσσάρων εποχών. Δεν πρόκειται να παρουσιαστεί ποτέ ξανά τέτοια ευκαιρία για την επίτευξη του πολυπόθητου αυτού στόχου του ελληνικού τουρισμού.
- Πρόγραμμα «Snowbird». Ένα ειδικό πρόγραμμα «Airbnb» για μισθώσεις διαθέσιμων σπιτιών σε χωριά και κωμοπόλεις της ελληνικής περιφέρειας. Πέρα από τα ξενοδοχεία, τα τουριστικά καταλύματα και τα διαμερίσματα που διατίθενται για βραχυχρόνιες μισθώσεις μέσω των γνωστών πλατφορμών, υπάρχουν και χιλιάδες σπίτια σε χωριά και κωμοπόλεις της ελληνικής επαρχίας, τα οποία παραμένουν ανεκμετάλλευτα κατά τη μεγαλύτερη περίοδο του έτους ή και ολόκληρο το χρόνο, είτε διότι οι ιδιοκτήτες τους δεν έχουν εμπειρία από βραχυχρόνιες μισθώσεις (κυρίως οι ηλικιωμένοι) είτε διότι βρίσκονται σε περιοχές χωρίς τουριστικό ενδιαφέρον, οπότε δεν υπάρχει σχετική ζήτηση για βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Τα σπίτια αυτά όμως αποτελούν ίσως το πιο ιδανικό και σίγουρα το πιο οικονομικό μέσο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού: Τη φιλοξενία πολιτών από χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, αλλά και από βαλκανικές χώρες, που επιθυμούν να περάσουν το φετινό χειμώνα (ή και το φθινόπωρο και την άνοιξη) σε κάποια χώρα του ευρωπαϊκού νότου. Πράγματι, τι πιο ιδανικό για έναν Γερμανό συνταξιούχο μεσαίου εισοδήματος, που ζει σε μια μικρή γερμανική επαρχιακή πόλη, από το να έρθει στην Ελλάδα και να μισθώσει κατοικία σε ένα χωριό ή μια μικρή επαρχιακή πόλη της χώρας μας; Μια αυθεντική και οικονομική εμπειρία, η οποία δεν θα διαφέρει πολύ από αυτό που έχει συνηθίσει στη χώρα του.
Τα σπίτια αυτά θα μπορούσαν πραγματικά να γίνουν ανάρπαστα. Με μία όμως βασική προϋπόθεση: Να καταστούν προσβάσιμα και διαθέσιμα στους ενδιαφερόμενους μισθωτές. Πώς μπορεί όμως να γίνει αυτό; Το να «εκπαιδευτούν» στις βραχυχρόνιες μισθώσεις οι ιδιοκτήτες χιλιάδων ακινήτων στην ελληνική περιφέρεια είναι μάλλον αδύνατο. Δεν επαρκεί άλλωστε και ο διαθέσιμος χρόνος. Θα μπορούσε όμως το κράτος να δημιουργήσει μία σχετική ψηφιακή πλατφόρμα ειδικού σκοπού και περιορισμένης χρονικής διάρκειας, ένα μικρό «Airbnb», στην οποία καταρχήν ο κάθε ενδιαφερόμενος ιδιοκτήτης θα μπαίνει με τους κωδικούς taxinet που διαθέτει και θα δηλώνει το ακίνητο ή τα ακίνητα που θέλει να εκμεταλλευτεί μέσω του προγράμματος «Snowbird», συμπληρώνοντας τις απαιτούμενες πληροφορίες για τα στοιχεία του ακινήτου (δωμάτια, παροχές κλπ.) και ανεβάζοντας και σχετικές φωτογραφίες. Ακολούθως, μέσω της ίδιας πλατφόρμας, και αφού αυτή διαφημιστεί κατάλληλα στις χώρες – στόχους της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης και των Βαλκανίων, οι ενδιαφερόμενοι πολίτες των χωρών αυτών θα μπορούν να έρχονται σε επαφή με τους ιδιοκτήτες των ακινήτων και να κανονίζουν τις λεπτομέρειες της μίσθωσης.
Η πρόταση αυτή ενδεχομένως να ακούγεται ουτοπική. Ίσως κάποιοι αναρωτηθούν αν το ελληνικό κράτος μπορεί να αναλάβει κάτι τέτοιο ή αν ο χρόνος που απομένει ως το χειμώνα είναι αρκετός για να υλοποιηθεί ένα τέτοιο εγχείρημα. Η απάντηση πιστεύω πως είναι θετική. Η εμπειρία από τις ψηφιακές πλατφόρμες και υπηρεσίες του gov.gr αλλά και από τα δεκάδες «pass» των τελευταίων μηνών (fuel pass, power pass κλπ.) αποδεικνύει ότι τεχνικά είναι καταρχήν εφικτό. Η δε εμπειρία από την ταχεία προσαρμογή του ελληνικού τουρισμού το καλοκαίρι του 2020 στα δεδομένα του κορονοϊού (υγειονομικά πρωτόκολλα, διαδικασίες ελέγχου κλπ.), αποδεικνύει ότι είναι και χρονικά εφικτό. Με λίγη δε βοήθεια και υποστήριξη σε τοπικό επίπεδο από τους δήμους και τα ΚΕΠ ή σε κεντρικό επίπεδο από το διαχειριστή της πλατφόρμας (για την ένταξη των ακινήτων στο πρόγραμμα και την επικοινωνία με τους ενδιαφερόμενους αλλοδαπούς μισθωτές), πιστεύω ότι το πρόγραμμα θα μπορούσε να υλοποιηθεί γρήγορα και χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα μπορούσε έστω να υπάρξει μία τεχνική υποστήριξη σε κεντρικό ή τοπικό επίπεδο, προκειμένου τα ακίνητα αυτά να μπορέσουν να ενταχθούν άμεσα στις υπάρχουσες δημοφιλείς πλατφόρμες βραχυχρόνιων μισθώσεων, όπως η Airbnb.
Και εδώ τα οφέλη θα είναι τεράστια και μάλιστα όχι μόνο βραχυπρόθεσμα (για τη φετινή περίοδο). Καταρχάς, οι ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών θα αποκτήσουν μία σχετική τεχνογνωσία, την οποία θα μπορέσουν να εκμεταλλευτούν και στο μέλλον. Αξιοποιώντας ακίνητα που παραμένουν σήμερα ανεκμετάλλευτα και προσελκύοντας τουρίστες σε περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας που δεν έχουν σήμερα τουρισμό ή έχουν ελάχιστους τουρίστες, όπως π.χ. το Μοναστηράκι Βόνιτσας στην Αιτωλοακαρνανία, για να θυμηθώ και ένα φίλο που κατάγεται από εκεί και μου «παραπονιέται» συνεχώς για αυτό το ζήτημα.
Επιπλέον, οι φιλοξενούμενοι αλλοδαποί πολίτες μπορεί να επιστρέψουν στα ίδια χωριά, στις ίδιες κωμοπόλεις ή και στα ίδια σπίτια, ως τουρίστες πλέον. Οι ίδιοι, τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους, οι συγγενείς τους, οι φίλοι τους. Δημιουργώντας έτσι νέες τουριστικές ροές σε περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας που σήμερα δεν έχουν τουρισμό. Μπορεί ακόμα και να αποφασίσουν να αγοράσουν τα συγκεκριμένα ή άλλα ακίνητα για μόνιμη εγκατάσταση ή μακρά διαμονή στη χώρα μας. Με τον τρόπο αυτό, πολλά «ξεχασμένα» χωριά της ελληνικής περιφέρειας μπορούν να αποκτήσουν και πάλι ζωή. Και αν συμβεί αυτό, τότε θα είναι ευκολότερο και για τους νέους να παραμείνουν στα χωριά τους και στις επαρχιακές πόλεις και κωμοπόλεις ή να επιστρέψουν εκεί από την Αθήνα ή άλλα μεγάλα αστικά κέντρα όπου πήγαν για να αναζητήσουν δουλειές ή ένα καλύτερο μέλλον. Είναι μία μοναδική ευκαιρία για την ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας, η οποία δεν θα πρέπει να χαθεί σε καμία περίπτωση.
- Ανάπτυξη της silver economy. Για το ζήτημα αυτό έχω γράψει ένα ειδικό άρθρο, με τίτλο «Δρόμοι ανάπτυξης – Silver economy – Προσέλκυση εύπορων αλλοδαπών συνταξιούχων» και είναι μία πρόταση την οποία επαναλαμβάνω συνεχώς στα άρθρα μου για την ανάπτυξη συγκεκριμένων Περιφερειών ή περιοχών της χώρας, όπως η Κρήτη, η Πελοπόννησος, η Θράκη , η Εύβοια, και η Θεσσαλονίκη. Και θα συνεχίσω να την επαναλαμβάνω, καθώς πρόκειται για μία αγορά, η οποία σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης προσεγγίζει τα 5 τρισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με σχετική έρευνα της διαΝΕΟσις.
Η βασική πρόταση που διατυπώνεται στα άρθρα αυτά είναι η κατασκευή νέων πρότυπων οικισμών, στα πρότυπα του Ολυμπιακού χωριού, με σκοπό την προσέλκυση εύπορων αλλοδαπών συνταξιούχων για μακρά διαμονή ή μόνιμη εγκατάσταση στη χώρα μας. Η χωροθέτηση των προτεινόμενων οικισμών θα πρέπει να γίνει βάσει κεντρικού ή περιφερειακού σχεδιασμού, προκειμένου να επιλεγούν οι περιοχές που προσφέρονται για μια τέτοια οργανωμένη οικιστική ανάπτυξη. Οι πρότυποι αυτοί οικισμοί, πέρα από χώρους κατοικίας, θα περιλαμβάνουν και όλα όσα επιζητεί ένας συνταξιούχος για την εγκατάστασή του, όπως λ.χ. σύγχρονες μονάδες υγείας και νοσοκομειακής περίθαλψης, υπηρεσίες ψυχαγωγίας, μετακίνησης, καταστήματα με καταναλωτικά είδη που απευθύνονται στη συγκεκριμένη ομάδα κλπ. Η δε κατασκευή τους μπορεί να γίνει είτε με αμιγώς ιδιωτική χρηματοδότηση (σε ιδιωτικές εκτάσεις), είτε μέσω συμβάσεων παραχώρησης με βάση το νόμο 4413/2016 ή συμβάσεων ΣΔΙΤ με βάση το νόμο 3389/2005 (σε εκτάσεις που ανήκουν στο Δημόσιο, σε ΟΤΑ ή σε ΝΠΔΔ).
Στην ανάπτυξη της silver economy στην Ελλάδα αναφέρθηκε ο Πρωθυπουργός στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης τον Ιούλιο του 2019. Έκτοτε όμως ελάχιστα έχουν γίνει προς την κατεύθυνση αυτή. Η ενεργειακή κρίση λοιπόν αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για την ανάπτυξη της silver economy στη χώρα μας και δεν θα πρέπει να την αφήσουμε ανεκμετάλλευτη. Πράγματι, η ήδη υπάρχουσα παγκόσμια τάση για μακρά διαμονή ή μόνιμη εγκατάσταση εύπορων συνταξιούχων από εύρωστες οικονομικά χώρες με ψυχρό κλίμα, σε χώρες με ήπιο και θερμότερο κλίμα, όπως οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, η οποία είναι διεθνώς γνωστή με τον όρο «snowbird tourism», αναμένεται να επιταθεί τα επόμενα χρόνια εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης. Το σημερινό ποσοστό του 7,3% των ενηλίκων πολιτών της Ευρώπης που δηλώνει ότι επιθυμεί την εγκατάστασή του στη Νότια Ευρώπη κατά τη συνταξιοδότησή του, θα μπορούσε ακόμα και να διπλασιαστεί λόγω της ενεργειακής κρίσης που θα χτυπήσει τη Γερμανία και άλλες χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Η χώρα μας λοιπόν θα πρέπει να εκμεταλλευτεί την παρούσα ενεργειακή και οικονομική συγκυρία προκειμένου να εισέλθει δυναμικά στην παγκόσμια αγορά της silver economy.
Και βεβαίως, πέραν του σχεδιασμού, απαιτείται και η κατάλληλη επικοινωνιακή εκστρατεία και διαφημιστική προβολή. Δεν αρκεί η Ελλάδα και οι Έλληνες ξενοδόχοι να δηλώνουν έτοιμοι για να υποδεχθούν το χειμώνα Γερμανούς τουρίστες ή πολίτες από άλλες χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Η χώρα μας θα πρέπει να εκπέμψει και το μήνυμα ότι έχει συγκεκριμένο σχέδιο για τη φιλοξενία πολιτών από τις παραπάνω χώρες το χειμώνα, αλλά και να προβάλει τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της έναντι των ανταγωνιστών της. Διότι βεβαίως σε αυτό το γήπεδο δεν παίζουμε μόνοι μας. Μερίδιο από τη συγκεκριμένη αγορά διεκδικούν οι περισσότερες μεσογειακές χώρες, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Μάλτα, η Κύπρος, η Τουρκία, η Τυνησία, η Αίγυπτος, αλλά και αρκετοί εξωτικοί προορισμοί με χαμηλό κόστος διαβίωσης, όπως η Ταϊλάνδη, η Καμπότζη, το Βιετνάμ, η Μαλαισία, η Δομινικανή Δημοκρατία, το Μεξικό κ.ά.
Η επερχόμενη ενεργειακή και οικονομική κρίση που αναμένεται να πλήξει την Ευρώπη το φετινό χειμώνα είναι μία κρίση που ήρθε για να μείνει. Μία κρίση που μπορεί να διαρκέσει ακόμα και μία δεκαετία και της οποίας οι οικονομικές συνέπειες στην Ευρώπη μπορούν να ξεπεράσουν ακόμα και αυτές της πανδημίας του κορονοϊού. Μία κρίση που αναμένεται να επιταχύνει τις εξελίξεις σε ορισμένους τομείς, όπως η silver economy, ή να επιφέρει τεκτονικές αλλαγές σε άλλους τομείς, όπως ο χειμερινός τουρισμός.
Για την Ελλάδα όμως η ενεργειακή κρίση αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για να ενισχύσει το τουριστικό της brand name και να διευρύνει το μερίδιο της στην παγκόσμια τουριστική αγορά. Για να αναδειχθεί σε κορυφαίο προορισμό μακράς διαμονής ή μόνιμης εγκατάστασης εύπορων αλλοδαπών συνταξιούχων, λαμβάνοντας σημαντικό μερίδιο από την παγκόσμια αγορά της silver economy. Για να αναδείξει τους τουριστικούς προορισμούς της ορεινής και της ηπειρωτικής Ελλάδας και να προωθήσει με αξιώσεις το χειμερινό τουρισμό. Για να δώσει πνοή και να ενισχύσει οικονομικά τα μικρά χωριά και τις «ξεχασμένες» κωμοπόλεις της ελληνικής περιφέρειας, αντιστρέφοντας τη σημερινή εικόνα της εγκατάλειψης και της ερήμωσής τους.
Είναι μία μοναδική ευκαιρία, την οποία η χώρα μας δεν θα πρέπει να αφήσει να περάσει ανεκμετάλλευτη.
* Ο Δρ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω στη Θεσσαλονίκη, με ειδίκευση στις Δημόσιες Συμβάσεις και στις Συμβάσεις Παραχώρησης και ΣΔΙΤ, Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου και Σύμβουλος Επενδύσεων και Τουριστικών Επιχειρήσεων.
