Σε συμφωνία για την επικαιροποίηση των κανονισμών για τους συντελεστές ΦΠΑ για αγαθά και υπηρεσίες, κατέληξε πριν από λίγο το Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECOFIN), που συνεδρίασε στις Βρυξέλλες.
Οι νέοι κανόνες, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, αντικατοπτρίζουν τις τρέχουσες ανάγκες των κρατών μελών και τους σημερινούς στόχους πολιτικής της ΕΕ, οι οποίοι έχουν αλλάξει σημαντικά από τότε που τέθηκαν σε ισχύ οι παλιοί κανόνες. Οι ενημερώσεις διασφαλίζουν ότι τα κράτη μέλη αντιμετωπίζονται ισότιμα και τους δίνουν μεγαλύτερη ευελιξία να εφαρμόζουν μειωμένους και μηδενικούς συντελεστές ΦΠΑ. Οι κανόνες θα καταργήσουν επίσης σταδιακά τις προνομιακές ρυθμίσεις για περιβαλλοντικά επιβλαβή αγαθά.
Όπως δήλωσε ο Andrej Šircelj, υπουργός Οικονομικών της Σλοβενίας, “Σήμερα, συμφωνήσαμε στην πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου σχετικά με τους συντελεστές φόρου προστιθέμενης αξίας. Αυτός ο φάκελος συζητείται στο Συμβούλιο εδώ και πολύ καιρό και χαίρομαι που βρήκαμε έναν τρόπο να τον ολοκληρώσουμε. Το Συμβούλιο συμφώνησε και ανανέωσε τον κατάλογο των αγαθών και των υπηρεσιών για τις οποίες επιτρέπονται μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ (Παράρτημα III της οδηγίας ΦΠΑ), λαμβάνοντας υπόψη τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας. Η ενημέρωση του καταλόγου βασίστηκε σε μια σειρά από αρχές, όπως το όφελος του τελικού καταναλωτή και το γενικό συμφέρον. Ωστόσο, για να αποφευχθεί η διάδοση των μειωμένων συντελεστών, το Συμβούλιο αποφάσισε να περιορίσει τον αριθμό των ειδών στα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν μειωμένοι συντελεστές”.
Ακόμη, υιοθετήθηκε μια νέα διάταξη στην οδηγία για τον ΦΠΑ για την αντιμετώπιση πιθανών μελλοντικών κρίσεων και για να επιτρέψει στα κράτη μέλη να ανταποκριθούν γρήγορα σε εξαιρετικές περιστάσεις, όπως πανδημίες, ανθρωπιστικές κρίσεις ή φυσικές καταστροφές.
Το Συμβούλιο συμφώνησε να καταργήσει σταδιακά τους μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ ή τις απαλλαγές στα ορυκτά καύσιμα και άλλα αγαθά με παρόμοιο αντίκτυπο στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, έως την 1η Ιανουαρίου 2030. Οι μειωμένοι συντελεστές και οι εξαιρέσεις για τα χημικά λιπάσματα και τα χημικά φυτοφάρμακα θα λήξουν έως την 1η Ιανουαρίου 2032. Επιπλέον, το Συμβούλιο εισήγαγε στον κατάλογο αγαθά και υπηρεσίες φιλικά προς το περιβάλλον για τα οποία επιτρέπονται μειωμένοι συντελεστές, όπως ηλιακοί συλλέκτες, ηλεκτρικά ποδήλατα και υπηρεσίες ανακύκλωσης απορριμμάτων.
Πιο αναλυτικά, η σημερινή συμφωνία, θα προχωρήσει:
- Επικαιροποιώντας τον κατάλογο αγαθών και υπηρεσιών (παράρτημα III της οδηγίας ΦΠΑ) επί των οποίων όλα τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ. Στα νέα προϊόντα και υπηρεσίες που προστίθενται στον κατάλογο περιλαμβάνονται εκείνα που προστατεύουν τη δημόσια υγεία, είναι επωφελή για το περιβάλλον και στηρίζουν την ψηφιακή μετάβαση. Μόλις τεθούν σε ισχύ οι κανόνες, τα κράτη μέλη θα μπορούν επίσης για πρώτη φορά να απαλλάσσουν από τον ΦΠΑ ορισμένα απαριθμούμενα αγαθά και υπηρεσίες που θεωρείται ότι καλύπτουν βασικές ανάγκες.
- Καταργώντας έως το 2030 τη δυνατότητα των κρατών μελών να εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές και απαλλαγές σε αγαθά και υπηρεσίες που θεωρούνται επιζήμια για το περιβάλλον και τους στόχους της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή.
- Καθιστώντας διαθέσιμες σε όλες τις χώρες παρεκκλίσεις και απαλλαγές για συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες, οι οποίες ισχύουν επί του παρόντος για ιστορικούς λόγους σε ορισμένα κράτη μέλη, προκειμένου να διασφαλιστεί η ίση μεταχείριση και να αποφευχθούν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Ωστόσο, οι υφιστάμενες παρεκκλίσεις που δεν δικαιολογούνται από στόχους δημόσιας πολιτικής εκτός από αυτούς που υποστηρίζουν τη δράση της ΕΕ για το κλίμα θα πρέπει να καταργηθούν έως το 2032.
Μειωμένοι συντελεστές στα νησιά
Από την πλευρά του το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών προχώρησε στην ακόλουθη ανακοίνωση, δίνοντας έμφαση στην δυνατότητα μειωμένων συντελεστών στα νησιά.
Η ανακοίνωση έχει ως εξής:
“Σήμερα, 7 Δεκεμβρίου 2021, επετεύχθη, με ομοφωνία, Πολιτική Συμφωνία των κρατών-μελών στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών Ecofin, ως προς την Πρόταση Οδηγίας για τους συντελεστές ΦΠΑ στην Ε.Ε.
Η Συμφωνία, η οποία θα υλοποιηθεί σε όλα τα κράτη-μέλη από το 2025, είναι το αποτέλεσμα συμβιβασμού και επιτυχούς διαπραγμάτευσης σε επίπεδο Ε.Ε. τα τελευταία 2,5 έτη.
Κατά τη διάρκεια των τεχνικών διαπραγματεύσεων σε επίπεδο Συμβουλίου Ε.Ε., αποτέλεσε πολιτική επιλογή η εκπροσώπηση της χώρας μας σε υψηλό Κυβερνητικό επίπεδο, προκειμένου να εκφράζονται διαρκώς οι πολιτικές θέσεις και επιλογές της Ελλάδας για τη διασφάλιση των εθνικών συμφερόντων και την επαναφορά φορολογικών δικαιωμάτων, τα οποία από δεκαετίες είχε κατοχυρώσει η χώρα, όσον αφορά, κατά βάση, στην εφαρμογή μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ.
Επιλογή που απεδείχθη ορθή και αποτελεσματική, καθώς η πρόταση Οδηγίας όπως υιοθετήθηκε, κατοχυρώνει σε μόνιμη βάση τη δυνατότητα της Ελλάδας για εφαρμογή ειδικών, μειωμένων κατά έως 30% συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου.
Δυνατότητα η οποία είχε απαλειφθεί από την Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2018, η οποία αντιμετώπισε τη σχετική ειδική διάταξη της Οδηγίας για την Ελλάδα (άρθρο 120 Οδηγίας 2006/112/ΕΚ για τα νησιά του Αιγαίου) ως μεταβατική και προς κατάργηση στα πλαίσια του οριστικού καθεστώτος ΦΠΑ.
Συγκεκριμένα, το Υπουργείο Οικονομικών, δια της Γενικής Γραμματέως Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσίας κυρίας Αθηνάς Καλύβα, που παρευρέθη σε όλες τις τεχνικές συσκέψεις σε επίπεδο Συμβουλίου Ε.Ε., και του Υπουργού Οικονομικών κ. Χρήστου Σταϊκούρα σε επίπεδο Συμβουλίου Ecofin, ανέδειξε το ζήτημα διατήρησης ειδικών συντελεστών σε νησιά του Αιγαίου, συνδέοντας το ελληνικό αίτημα με την τελική της συμφωνία επί του συνόλου των ρυθμίσεων της πρότασης και αναδεικνύοντας ιδιαιτερότητες ελληνικής νησιωτικότητας, αλλά και νομικά επιχειρήματα υπέρ της ελληνικής θέσης.
Σε κάθε περίπτωση, η Πρόταση Οδηγίας για τους συντελεστές ΦΠΑ, όπως υιοθετήθηκε, έχει σαφή περιβαλλοντική χροιά, καθώς είναι προσαρμοσμένη στους ευρωπαϊκούς στόχους της Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal), τους οποίους υποστήριξε σθεναρά η χώρα μας, προτείνοντας και συμβάλλοντας παράλληλα στην υιοθέτηση των αναγκαίων συμπληρωματικών παρεμβάσεων για την ομαλή προσαρμογή των ομάδων που πλήττονται (αγρότες).
Ειδικότερα, το Υπουργείο Οικονομικών εστίασε σταθερά στην ανάγκη στήριξης των μικρών αγροτών επαναφέροντας το πάγιο ελληνικό αίτημα για την παροχή δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα αγροτικά μηχανήματα καθώς και στο βαμβάκι, ως προϋπόθεση συμφωνίας επί της πρότασης, και εισάγοντας ρήτρα διασφάλισης της δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα φυτοφάρμακα – λιπάσματα μέχρι και μετά το 2030. Η Ελλάδα, επαναφέροντας σταθερά την πολιτική της επιφύλαξη προκειμένου για τη στήριξη των μικρών αγροτών, πέτυχε την ομόφωνη συμφωνία όλων των κρατών-μελών για τη στήριξη του κλάδου σε όλα τα κράτη-μέλη, με την παροχή δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε βαμβάκι, αγροτικά μηχανήματα και λοιπά βασικά αγροτικά είδη, όταν οι δημοσιονομικές συνθήκες το επιτρέψουν.
Περαιτέρω, στόχος της Κυβέρνησης ήταν και είναι, επίσης, η στήριξη της αγοράς ακινήτων. Σε αυτό το πλαίσιο, το Υπουργείο Οικονομικών υποστήριξε σταθερά και πέτυχε τη διεύρυνση της εφαρμογής των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε συναφή αγαθά και υπηρεσίες, μέσω και της παροχής δυνατότητας αξιοποίησης παρεκκλίσεων που εφαρμόζουν για την εφαρμογή μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ άλλα κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης και της αγοράς ακινήτων.
Επιπρόσθετα, το Υπουργείο Οικονομικών κατά τη διάρκεια των συζητήσεων υπέβαλε επιπλέον αιτήματα για παροχή δυνατότητας εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε επιμέρους αγαθά και υπηρεσίες, προκειμένου, εφόσον γίνουν αποδεκτά από τα κράτη-μέλη, να μπορούν να αξιοποιηθούν από τη χώρα μας, με βάση τις κοινωνικές ανάγκες και τους δημοσιονομικούς περιορισμούς.
Ενδεικτικά, η Ελλάδα υποστήριξε και πέτυχε εμπλουτισμό του Καταλόγου μειωμένων συντελεστών με παροχή δυνατότητας, ενδεικτικά:
- Εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε ηλιακά πάνελ, βρεφικές πάνες, μάσκες χειρουργικές, υπηρεσίες live streaming θεαμάτων
- Απαλλαγής ΦΠΑ σε βασικά είδη και υπηρεσίες πρώτης ανάγκης, καθώς και ιατρικό εξοπλισμό και αναπηρικά είδη
- Εφαρμογής απαλλαγής ΦΠΑ σε περιπτώσεις κρίσεων, καταστροφών, πανδημιών.
Συνοψίζοντας, η συμφωνία επί της πρότασης Οδηγίας για τους συντελεστές ΦΠΑ αποτελεί ουσιαστική επιτυχία για τη χώρα μας, καθώς περιλαμβάνει ειδικά μέτρα που αφορούν κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, όπως η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, η ενίσχυση των αγροτών και της αγοράς ακινήτων, η στήριξη των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων της χώρας, μέσω της στήριξης των νησιών του Αιγαίου, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, μέσω των ειδικών ρυθμίσεων για την αντιμετώπιση κρίσεων και καταστροφών. Παράλληλα, διασφαλίζει κεκτημένα ελληνικά δικαιώματα, ενώ διευρύνει τη δυνατότητα εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε κρίσιμους τομείς στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού συστήματος ΦΠΑ, με παράλληλη ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού φορολογικού συστήματος και της οικονομίας.
Η Κυβέρνηση και το Υπουργείο Οικονομικών επιβεβαιώνουν την επιμονή και την προσήλωση στις προεκλογικές δεσμεύσεις για στήριξη της κοινωνίας και της οικονομίας, με σαφή στόχο τη συνολική ανάπτυξη και πρόοδο, μέσα και από τον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο του ευρωπαϊκού συστήματος ΦΠΑ”.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Η Επιτροπή χαιρετίζει τη συμφωνία που επιτεύχθηκε σήμερα από τους υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ για την επικαιροποίηση των ισχυόντων κανόνων που διέπουν τους συντελεστές φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) για αγαθά και υπηρεσίες. Οι νέοι αυτοί κανόνες θα παρέχουν στις κυβερνήσεις μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τους συντελεστές που μπορούν να εφαρμόζουν και θα διασφαλίζουν την ίση μεταχείριση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η επικαιροποιημένη νομοθεσία θα ευθυγραμμίσει τους κανόνες για τον ΦΠΑ με τις κοινές προτεραιότητες της ΕΕ, όπως η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η υποστήριξη της ψηφιοποίησης και η προστασία της δημόσιας υγείας. Πρέπει τώρα να ζητηθεί η γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με το εν λόγω τελικό κείμενο.
Ο Πάολο Τζεντιλόνι, επίτροπος Οικονομίας, δήλωσε: «Η σημερινή ομόφωνη συμφωνία για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων που διέπουν τους συντελεστές ΦΠΑ αποτελεί εξαιρετική είδηση. Το αποτέλεσμα των μαραθώνιων διαπραγματεύσεων δείχνει ότι όταν υπάρχει βούληση, βρίσκεται και ο τρόπος — μια ευρωπαϊκή πορεία προς τα εμπρός. Τα κράτη μέλη θα έχουν μεγαλύτερη ευελιξία ώστε τα συστήματά τους ΦΠΑ να αντικατοπτρίζουν τις εθνικές επιλογές πολιτικής, διασφαλίζοντας παράλληλα τη συνοχή με τις κοινές ευρωπαϊκές προτεραιότητες: την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και, φυσικά, την προστασία της δημόσιας υγείας.»
Αναλυτικά
Οι ισχύοντες κανόνες της ΕΕ για τους συντελεστές ΦΠΑ είναι σχεδόν τριάντα ετών και χρειάζονται επειγόντως εκσυγχρονισμό δεδομένης της εξέλιξης των γενικών κανόνων ΦΠΑ με την πάροδο των ετών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή πρότεινε το 2018 τη μεταρρύθμιση των συντελεστών ΦΠΑ.
Η σημερινή συμφωνία θα διασφαλίσει ότι οι κανόνες της ΕΕ για τον ΦΠΑ ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις κοινές προτεραιότητες της ΕΕ.
Η σημερινή ανακοίνωση θα αντιμετωπίσει τα ζητήματα αυτά:
- Επικαιροποιώντας τον κατάλογο αγαθών και υπηρεσιών (παράρτημα III της οδηγίας ΦΠΑ) επί των οποίων όλα τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ. Στα νέα προϊόντα και υπηρεσίες που προστίθενται στον κατάλογο περιλαμβάνονται εκείνα που προστατεύουν τη δημόσια υγεία, είναι επωφελή για το περιβάλλον και στηρίζουν την ψηφιακή μετάβαση. Μόλις τεθούν σε ισχύ οι κανόνες, τα κράτη μέλη θα μπορούν επίσης για πρώτη φορά να απαλλάσσουν από τον ΦΠΑ ορισμένα απαριθμούμενα αγαθά και υπηρεσίες που θεωρείται ότι καλύπτουν βασικές ανάγκες.
- Καταργώντας έως το 2030 τη δυνατότητα των κρατών μελών να εφαρμόζουν μειωμένους συντελεστές και απαλλαγές σε αγαθά και υπηρεσίες που θεωρούνται επιζήμια για το περιβάλλον και τους στόχους της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή.
- Καθιστώντας διαθέσιμες σε όλες τις χώρες παρεκκλίσεις και απαλλαγές για συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες, οι οποίες ισχύουν επί του παρόντος για ιστορικούς λόγους σε ορισμένα κράτη μέλη, προκειμένου να διασφαλιστεί η ίση μεταχείριση και να αποφευχθούν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Ωστόσο, οι υφιστάμενες παρεκκλίσεις που δεν δικαιολογούνται από στόχους δημόσιας πολιτικής εκτός από αυτούς που υποστηρίζουν τη δράση της ΕΕ για το κλίμα θα πρέπει να καταργηθούν έως το 2032.
Οι σημερινοί νέοι κανόνες στηρίζονται από προηγούμενη συμφωνία για μετατροπή του συστήματος ΦΠΑ της ΕΕ σε σύστημα στο οποίο ο ΦΠΑ καταβάλλεται στο κράτος μέλος του καταναλωτή και όχι στο κράτος μέλος του προμηθευτή. Έτσι διασφαλίζεται ότι με μια μεγαλύτερη διαφοροποίηση των συντελεστών (όπως συμφωνήθηκε σήμερα) θα είναι λιγότερο πιθανό να διαταραχθεί η λειτουργία της ενιαίας αγοράς ή να προκληθούν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού. Ταυτόχρονα, αποτρέπεται ο πολλαπλασιασμός των μειωμένων συντελεστών, γεγονός που θα έθετε σε κίνδυνο την ικανότητα των κρατών μελών να εισπράττουν έσοδα κατά την περίοδο μετά την πανδημία COVID-19.
Κατά τα επόμενα έτη, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για να διασφαλίσουν μια βιώσιμη ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19 και να επενδύσουν σε μεγάλο βαθμό στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Η προστασία των δημόσιων εσόδων είναι ιδιαίτερα σημαντική στο πλαίσιο αυτό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η επικαιροποιημένη νομοθεσία καθορίζει επίσης το ελάχιστο επίπεδο των μειωμένων συντελεστών, καθώς και τον μέγιστο αριθμό αγαθών και υπηρεσιών στο παράρτημα III, επί των οποίων τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν τους εν λόγω συντελεστές (για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. ερωτήσεις και απαντήσεις). Ωστόσο, για πρώτη φορά, τα κράτη μέλη θα μπορούν επίσης να εφαρμόζουν μειωμένο συντελεστή χαμηλότερο του 5 % ή να απαλλάσσουν από τον ΦΠΑ μικρό αριθμό ειδών του καταλόγου.
Επόμενα βήματα
Οι επικαιροποιημένοι κανόνες θα αποσταλούν επί του παρόντος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για διαβούλευση επί του τελικού κειμένου έως τον Μάρτιο του 2022. Μόλις εγκριθεί επίσημα από τα κράτη μέλη, η νομοθεσία θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρέχοντας τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να εφαρμόσουν το νέο σύστημα από την ημερομηνία αυτή. 
