του Δρ. Ιωάννη Γκιτσάκη (*)
Οι μεταφορικές υπηρεσίες που παρέχουν οι επιχειρήσεις εκμίσθωσης Ε.Ι.Χ. αυτοκινήτων με οδηγό αποτελούν έναν από τους τρεις βασικούς πυλώνες στους οποίους στηρίζεται ο ελληνικός (και ο παγκόσμιος) τουρισμός.
Πράγματι, ο πρώτος βασικός πυλώνας είναι η μετάβαση στον τουριστικό προορισμό (αεροπλάνα, πλοία κ.ά.), ο δεύτερος βασικός πυλώνας είναι η διαμονή (ξενοδοχεία, καταλύματα κ.ά.) και ο τρίτος βασικός πυλώνας είναι οι μετακινήσεις στον τουριστικό προορισμό, οι οποίες σήμερα παρέχονται σε μεγάλο βαθμό από τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα με οδηγό (τα γνωστά «βανάκια»).
Στο παρόν άρθρο εξετάζεται το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων εκμίσθωσης Ε.Ι.Χ. αυτοκινήτων με οδηγό και ιδίως των συνοδευτικών αιτιολογικών εκθέσεων, αναφορικά με το ρόλο και τη συμβολή των επιχειρήσεων αυτών στην προώθηση και ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού, στην προστασία και διατήρηση της καλής φήμης και της θέσης της Ελλάδας ως κορυφαίου τουριστικού προορισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και στην εξυπηρέτηση των εσωτερικών μετακινήσεων στα ελληνικά νησιά και την κάλυψη των μεταφορικών αναγκών του μεγάλου αριθμού τουριστών. Ειδικότερα:
Η έννοια του δημοσίου συμφέροντος και της προστασίας του συνιστά κεντρική και θεμελιώδη αρχή για τη λειτουργία του κράτους. Σύμφωνα με πάγια νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας, η προώθηση και ανάπτυξη του τουρισμού συνιστά δημόσιο σκοπό ή εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Γενικότερα γίνεται δεκτό, ότι η ανάπτυξη και προώθηση του τουρισμού και των τουριστικών δυνατοτήτων της χώρας, ως πηγής εθνικού πλούτου και μοχλού ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας, αποτελεί έναν από τους βασικούς σκοπούς του κράτους, δηλαδή συνιστά δημόσιο σκοπό ή σκοπό δημόσιας υπηρεσίας με την ουσιαστική έννοια του όρου (βλ. αναλυτικότερα Ι. Γκιτσάκη, Η παραχώρηση δημόσιας υπηρεσίας και δημοσίου έργου, 2006, σελ. 269 – 271, 410 – 411, 424, 494 και 501 – 503). Τούτο, διότι πρόκειται για μία οικονομική δραστηριότητα με τεράστια σημασία για την εθνική οικονομία, η οποία αντιπροσωπεύει πάνω από το 20% του ελληνικού ΑΕΠ.
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του ν. 4093/2012, με τον οποίο θεσμοθετήθηκε το κανονιστικό πλαίσιο για την εκμίσθωση Ε.Ι.Χ. αυτοκινήτων με οδηγό στην Ελλάδα, με τις διατάξεις αυτές «εισάγονται νέες ρυθμίσεις σχετικά με την ενοικίαση επιβατηγών αυτοκινήτων και τις προσφερόμενες από τα ξενοδοχεία υπηρεσίες. Στόχο αποτελεί η αναβάθμιση του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος, η κάλυψη νέων αναγκών που έχουν δημιουργηθεί στην τουριστική αγορά καθώς και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαιρουμένης της Ελλάδος επιτρέπεται χωρίς χρονικούς ή άλλους περιορισμούς η μίσθωση αυτοκινήτων με οδηγό από γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων. Αυτή η υπηρεσία παρέχεται επίσης και σε χώρες μη μέλη της ΕΕ, όπως Τουρκία και Σερβία, οι οποίες ανταγωνίζονται τη χώρα μας από πλευράς προσέλκυσης τουριστών».
Περαιτέρω, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση της διατάξεως του άρθρου 219Α του ν. 4512/2018, η οποία εισήχθη ως τροπολογία στο ν. 4549/2018, «Με την προτεινόμενη ρύθμιση, για τα νησιά, (πλην Κρήτης και Εύβοιας), τα οποία κατά την τουριστική περίοδο (μήνες από Μάιο έως και Αύγουστο) υποδέχονται το μεγαλύτερο μέρος των τουριστών, η ελάχιστη διάρκεια της σύμβασης ολικής εκμίσθωσης με οδηγό μέσω προκρατήσεως ορίζεται σε μισή ώρα. Λόγω του ανάγλυφου της περιοχής και των μικρών σχετικά αποστάσεων, της έλλειψης μέσων μαζικής μεταφοράς και της άφιξης και παραμονής τουριστών χωρίς δικό τους μεταφορικό μέσο, οι ανάγκες των συγκεκριμένων νησιών για εσωτερικές μετακινήσεις θα ικανοποιούνται καλύτερα με τον συγκεκριμένο τρόπο, χωρίς παράλληλα να δημιουργείται πρόβλημα στην ομαλή λειτουργία των λοιπών μέσων μεταφοράς και μετακίνησης, ήτοι τη δημοτική συγκοινωνία, τον κλάδο των ταξί, τον κλάδο των τουριστικών μεταφορικών μέσων (mini vans) κ.ο.κ.».
Ενώ στην έκθεση αξιολόγησης συνεπειών ρυθμίσεων, που συνοδεύει την ως άνω τροπολογία, αναφέρεται, επιπλέον, και ότι «οι ρυθμίσεις κρίνονται αναγκαίες προκειμένου να υπάρξει το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο για την παροχή της συγκεκριμένης υπηρεσίας ώστε να εξυπηρετείται ο μεγάλος αριθμός τουριστών και συγχρόνως να διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον».
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις αιτιολογικές εκθέσεις των νόμων που ρυθμίζουν το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων εκμίσθωσης Ε.Ι.Χ. αυτοκινήτων με οδηγό, οι υπηρεσίες που παρέχουν οι εν λόγω επιχειρήσεις και επαγγελματίες εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και συγκεκριμένα, την αναβάθμιση του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος της χώρας μας, την κάλυψη των νέων αναγκών που έχουν δημιουργηθεί στην τουριστική αγορά, καθώς και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ενώ ειδικά για τα νησιά, τα οποία κατά τη θερινή τουριστική περίοδο υποδέχονται το μεγαλύτερο μέρος των τουριστών, οι υπηρεσίες που παρέχουν οι επιχειρήσεις αυτές καλύπτουν, επιπλέον, την έλλειψη μέσων μαζικής μεταφοράς και τις ανάγκες των συγκεκριμένων νησιών για εσωτερικές μετακινήσεις, έτσι ώστε να εξυπηρετείται ο μεγάλος αριθμός τουριστών και συγχρόνως να διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον.
Αντίστοιχες είναι και οι αναφορές της Ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σχετικά με την εύρυθμη λειτουργία και τη βιωσιμότητα των τοπικών επιβατικών μεταφορών κατά παραγγελία (ταξί και οχήματα ιδιωτικής μίσθωσης), η οποία εκδόθηκε το έτος 2022 (2022/C 62/01). Πράγματι, σύμφωνα με την Ανακοίνωση αυτή, «οι οδηγοί οχημάτων ιδιωτικής μίσθωσης, οι φορείς εκμετάλλευσης και οι εταιρείες κλήσης οχημάτων βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με ανασφάλεια δικαίου, καθώς τα κράτη μέλη προσπαθούν να βρουν την κατάλληλη πολιτική και νομική προσέγγιση για τους εν λόγω νέους παράγοντες της αγοράς και τους νέους τρόπους δραστηριοποίησης. Αυτή η έλλειψη ασφάλειας δικαίου και προβλεψιμότητας αποθαρρύνει την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας και τις επενδύσεις, και προκαλεί σύγχυση στους πολίτες» (σελ. 3).
Κατόπιν τούτου, η Ανακοίνωση καλεί τα κράτη μέλη «να επανεκτιμήσουν τους υφιστάμενους κανόνες τους όσον αφορά τις τοπικές αγορές επιβατικών μεταφορών κατά παραγγελία, προκειμένου να διασφαλίσουν την παροχή διαθέσιμων, προσιτών, αξιόπιστων, ποιοτικών και ασφαλών υπηρεσιών μεταφορών για τους πολίτες» (σελ. 6). Και με δεδομένα «τους βασικούς στόχους για τη διασφάλιση βιώσιμων και έξυπνων μεταφορών για τους Ευρωπαίους πολίτες, τον μετριασμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των μεταφορών και τη διασφάλιση της ελευθερίας εγκατάστασης στον εν λόγω τομέα» (σελ. 6), η ως άνω Ανακοίνωση καταλήγει σε συγκεκριμένες συστάσεις, που περιγράφουν τα βασικά στοιχεία για τη σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο ρύθμιση από τα κράτη μέλη των επιβατικών μεταφορών κατά παραγγελία.
Κατά συνέπεια, η διατάραξη της ομαλής και απρόσκοπτης λειτουργίας των επιχειρήσεων εκμίσθωσης Ε.Ι.Χ. αυτοκινήτων με οδηγό, θα έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία εξυπηρέτησης της υψηλής τουριστικής κίνησης που καταγράφεται στη χώρα μας και ιδίως στα νησιά, την αδυναμία εξυπηρέτησης των λεγόμενων τουριστών «πολυτελείας», δηλαδή των τουριστών υψηλής οικονομικής δυνατότητας στους οποίους απευθύνεται σημαντικό μέρος των υπηρεσιών που παρέχουν οι επιχειρήσεις αυτές, την αδυναμία προσέλκυσης ποιοτικού τουρισμού, ο οποίος είναι απαραίτητος, όχι μόνο για οικονομικούς λόγους αλλά και για λόγους βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος (που πλήττεται από το μαζικό τουρισμό), την υποβάθμιση του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος της χώρας μας, την αδυναμία κάλυψης των νέων αναγκών που έχουν δημιουργηθεί στην τουριστική αγορά και παρέχονται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και σε τρίτες -ανταγωνιστικές τουριστικά- χώρες, όπως η Τουρκία, η Σερβία κ.ά., την αδυναμία κάλυψης της έλλειψης μέσων μαζικής μεταφοράς στα νησιά, καθώς και την απώλεια θέσεων εργασίας. Ενώ, επιπλέον, οδηγεί και σε αδυναμία επίτευξης του ενωσιακού στόχου για τη διασφάλιση της παροχής διαθέσιμων, προσιτών, αξιόπιστων, ποιοτικών και ασφαλών υπηρεσιών μεταφοράς για τους ευρωπαίους πολίτες και τους τουρίστες.
Όλα αυτά θα έχουν ως τελική και αναπόφευκτη συνέπεια να πληγεί καίρια και ανεπανόρθωτα ο ελληνικός τουρισμός και ιδίως η καλή φήμη και θέση της Ελλάδας ως κορυφαίου τουριστικού προορισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς η χώρα μας κατέχει το 5ο ισχυρότερο τουριστικό brand name παγκοσμίως και το 3ο ισχυρότερο brand name παγκοσμίως για το βασικό τουριστικό προϊόν «Ήλιος και θάλασσα». Κάτι το οποίο θα έχει, προφανώς, ιδιαίτερα δυσμενή αντίκτυπο και στην εθνική οικονομία, στην οποία ο τουρισμός διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο.
Το προϊόν «ελληνικός τουρισμός» και το τουριστικό brand name «Ελλάδα» καταξιώθηκαν μεταξύ των κορυφαίων και πλέον αναγνωρίσιμων brands παγκοσμίως, μετά από μεγάλη, συντονισμένη και μακροχρόνια προσπάθεια όλων των φορέων και «παικτών» του ελληνικού τουρισμού. Η προσέγγιση του ελληνικού τουριστικού φαινομένου με κοντόφθαλμες και «συντεχνιακές» αντιλήψεις, και μάλιστα με τη συνδρομή ή την ανοχή των αρμόδιων Υπουργείων, μπορεί πρόσκαιρα να ωφελεί ορισμένες επαγγελματικές ομάδες, πλην, όμως, σε βάθος χρόνου πλήττει τελικά το ελληνικό τουριστικό προϊόν προς όφελος των ανταγωνιστών μας. Και από αυτή την υποβάθμιση των προσφερόμενων τουριστικών υπηρεσιών της χώρας μας σε έναν εκ των τριών βασικών πυλώνων του ελληνικού τουρισμού, αλλά και από την επακόλουθη δυσφήμιση του ελληνικού τουρισμού στο εξωτερικό, χαμένοι τελικά θα είναι όλοι οι εμπλεκόμενοι «παίχτες» και κυρίως η χώρα και η εθνική οικονομία.
(*) Ο Δρ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω στη Θεσσαλονίκη, με ειδίκευση στις Δημόσιες Συμβάσεις και στις Συμβάσεις Παραχώρησης και ΣΔΙΤ, Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου και Σύμβουλος Επενδύσεων και Τουριστικών Επιχειρήσεων.