Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΠΟΤ, το 2015 οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις αυξήθηκαν για τρίτη συνεχόμενη χρονιά με ποσοστό πάνω από 4% (4,4%) και για το 2016 εκτιμάται ότι η αύξηση θα κυμανθεί από 3,5%-4,5%.
Από τα στοιχεία των αφίξεων για το 2014, πρώτη στην παγκόσμια κατάταξη βρίσκεται η Γαλλία με δεύτερη τις ΗΠΑ.
Η Ελλάδα το 2014 ανέβηκε στη 15η θέση παγκοσμίως, από τη 16η που ήταν το 2013.
Οι διεθνείς τουριστικές εισπράξεις το 2014, αυξήθηκαν σε σχέση με το 2013, με ρυθμό περίπου ίσο με την αύξηση των αφίξεων (4,0%). Την 1η θέση στην παγκόσμια κατάταξη το 2014 κατέχουν οι ΗΠΑ, ενώ η Γαλλία βρίσκεται στην 3η θέση μετά την Ισπανία. Η Ελλάδα τόσο το 2014 όσο και το 2013 βρισκόταν στη 19η θέση. Η Κίνα και το 2014 εξακολουθεί να αποτελεί την 1η χώρα με τις υψηλότερες τουριστικές πληρωμές, όμως με σημαντικά επιβραδυνόμενο ρυθμό (2014: +28%, 2013: +67%).
Θετικά έκλεισε το 2015, και για τον ελληνικό τουρισμό, ενώ τα μέχρι τώρα στοιχεία και προβλέψεις για το 2016 δείχνουν ότι η πορεία του κλάδου θα είναι θετική και την τρέχουσα χρονιά, έστω και με κάποια επιβράδυνση. Από την άλλη, συνεχίζει να μειώνεται, για την χώρα μας, η μέση διάρκεια παραμονής των ταξιδιωτών από χώρες του εξωτερικού, γεγονός που έχει αρνητικές συνέπειες στη δαπάνη ανά επίσκεψη των επισκεπτών. Το 2015 η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των αφίξεων ήταν μεγαλύτερη από την αντίστοιχη για τις τουριστικές εισπράξεις με αποτέλεσμα να κλείσει και η ψαλίδα ανάμεσα στην αύξηση των αφίξεων και την αύξηση των εισπράξεων που είχε παρατηρηθεί το 2014, με το ποσοστό αύξησης των εισπράξεων να εξακολουθεί να υπολείπεται του αντίστοιχου των αφίξεων.
Σε αντίθεση με τον εισερχόμενο τουρισμό στη χώρα μας, ο εγχώριος τουρισμός συνεχίζει να συρρικνώνεται με δυσμενείς συνέπειες στις επιδόσεις των ξενοδοχείων που βασίζονται κατά κύριο λόγο σε Έλληνες πελάτες. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., κατά την περίοδο 2008-2014 τα ταξίδια με περισσότερες από 4 διανυκτερεύσεις που πραγματοποίησαν οι Έλληνες στο εξωτερικό μειώθηκαν κατά 52% περίπου. Το 2014 όμως σε σχέση με το 2013 σημειώθηκε αύξηση 11%. Πάνω από το 40% των Ελλήνων που ταξίδεψαν στο εξωτερικό το 2014 έμειναν σε συγγενείς και φίλους, όταν το αντίστοιχο ποσοστό του 2008 ήταν περίπου 26%.
Το 2015 σημαδεύθηκε από ρυθμίσεις με έντονο οικονομικό αντίκτυπο στον κλάδο του τουρισμού, όπως ο διπλασιασμός των συντελεστών του ΦΠΑ στη διαμονή και η κατάργηση του χρονικού προσδιορισμού της τουριστικής μίσθωσης. Οι νέες κυβερνήσεις που προέκυψαν από τις διπλές εκλογές του 2015 επέφεραν δομικές αλλαγές στην πολιτική ηγεσία που είναι αρμόδια για τον τουρισμό, εντάσσοντάς την σε ένα διευρυμένο υπουργικό σχήμα.
Το πρώην Υπουργείο Τουρισμού αποτελεί σήμερα πυλώνα του κεντρικού υπουργείου με τίτλο “Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού” με επικεφαλής Αναπληρωτή Υπουργό. Μετά από μια σειρά από νομοθετικές ρυθμίσεις που ολοκληρώθηκαν το 2014, ο υπουργικός τομέας του τουρισμού από αποκλειστικά επιτελικό όργανο τουριστικής πολιτικής κατά το παρελθόν, κατέστη πολυεργαλείο σχεδιασμού και εφαρμογής της κυβερνητικής τουριστικής πολιτικής, ελέγχου του τουριστικού προϊόντος, διαμόρφωσης και υλοποίησης δράσεων εκπαίδευσης και κατάρτισης για την τουριστική αγορά εργασίας.
Από το 2015 ισχύει νέο σύστημα κατάταξης των ξενοδοχείων, των ενοικιαζομένων δωματίων-διαμερισμάτων (ΕΕΔΔ) και των οργανωμένων τουριστικών κατασκηνώσεων (camping). Το Ξ.Ε.Ε. ορίστηκε εκ του νόμου αρμόδιος φορέας για την κατάταξη τόσο των κύριων ξενοδοχειακών καταλυμάτων όσο και των ενοικιαζομένων δωματίων-διαμερισμάτων. Εκδίδει τα πιστοποιητικά κατάταξης των καταλυμάτων 5ετούς διάρκειας με διαδικασίες που υλοποιούνται αποκλειστικά ηλεκτρονικά μέσω ειδικού διαδικτυακού τόπου του Ξ.Ε.Ε., ενώ οι αρμόδιες υπηρεσίες τουρισμού εξακολουθούν να χορηγούν το Ειδικό Σήμα Λειτουργίας των καταλυμάτων.
Τέλος, το 2015 σφραγίστηκε με μια ριζική ανατροπή στο καθεστώς των τουριστικών μισθώσεων με την κατάργηση του ελάχιστου χρονικού ορίου των 30 ημερών για τη διάκριση της τουριστικής μίσθωσης από την αστική. Η κατάργηση αυτή οδήγησε σε διόγκωση της αρρύθμιστης αγοράς κατοικιών προς τουριστική διαμονή σε βάρος των αδειοδοτημένων καταλυμάτων, προκαλώντας βαρύτατες επιπτώσεις στην τουριστική και στην εθνική οικονομία.
Όσον αφορά στην εποχικότητα του ελληνικού τουρισμού, το 2015 σημειώθηκε μείωση της εποχικότητας, κυρίως των αφίξεων και δευτερευόντως των δαπανών. Ωστόσο, το φαινόμενο της εποχικότητας του ελληνικού τουρισμού παραμένει έντονο και, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί δομικό πρόβλημα του ελληνικού τουρισμού, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με μονοδιάστατη αύξηση της τουριστικής κίνησης. Δηλαδή, δεν μπορεί να αμβλυνθεί με την περαιτέρω ανάπτυξη του παρόντος τουριστικού μοντέλου της χώρας, το οποίο βασίζεται στο προϊόν «ήλιος και θάλασσα». Αντιθέτως, απαιτούνται δομικές αλλαγές και κατάλληλες δράσεις, όπως αυτές που προτείνονται στην πρόσφατη μελέτη ΙΤΕΠ-ΞΕΕ για την εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα.
Το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας συνέχισε να ανακάμπτει φθάνοντας τις 9.727 μονάδες στο τέλος του 2015, αριθμός που αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο μετά από αυτόν που καταγράφηκε το 2010, όταν το ξενοδοχειακό δυναμικό αριθμούσε 9.732 μονάδες. Την αυξητική του πορεία συνέχισε και το μέσο μέγεθος των μονάδων φθάνοντας στα 41,6 δωμάτια ανά μονάδα, μέγεθος που αποτελεί το υψηλότερο της περιόδου 1990-2015.
Κατά την περίοδο 2000-2015 άνοιξαν 3.308 νέα ξενοδοχεία συνολικής δυναμικότητας 108.380 δωματίων, ενώ αντίθετα διέκοψαν τη λειτουργία τους 1.647 μονάδες συνολικής δυναμικότητας 42.128 δωματίων. Το 57% των νέων μονάδων εντάχθηκαν στις 3 υψηλότερες κατηγορίες ξενοδοχείων (67% σε όρους δωματίων), ενώ από τις μονάδες που διέκοψαν τη λειτουργία τους μόνο το 24% προερχόταν από τις 3 υψηλότερες κατηγορίες (43% σε όρους δωματίων). Τέλος, κατά το παραπάνω διάστημα το ποσοστό των ξενοδοχείων 5 αστέρων έχει σχεδόν τριπλασιαστεί (2000: 1%, 2015: 4,2%). Οι εξελίξεις αυτές δείχνουν ότι το ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας, όχι μόνο ανανεώνεται αλλά αναβαθμίζεται σημαντικά, προσαρμοζόμενο στις απαιτήσεις των καιρών και των πελατών του. Συνοπτικά, οι επιδόσεις των ελληνικών ξενοδοχείων όπως προκύπτουν από τις ετήσιες έρευνες πεδίου του ΙΤΕΠ αποτυπώνονται στο Διάγραμμα
Σύμφωνα με τα ευρήματα από τις τρεις τελευταίες έρευνες του ΙΤΕΠ (2013-2015) προκύπτει ότι η μέση τιμή διάθεσης του δίκλινου δωματίου, τόσο το Μάιο, όσο και τον Αύγουστο, παρουσίασε ανοδική τάση. Ανάλογη τάση παρατηρείται και στην εξέλιξη της πληρότητας των ξενοδοχείων, με εξαίρεση τον Αύγουστο του 2015 που σημειώθηκε μείωση -2,2%, αλλά και στην απασχόληση κατά τους δύο υπό εξέταση μήνες.
Σε περιφερειακό επίπεδο η εικόνα για τις επιδόσεις των ξενοδοχείων είναι μικτή. Με εξαίρεση τα ξενοδοχεία της Κρήτης, στις υπόλοιπες περιφέρειες η πληρότητα των ξενοδοχείων τον Μάιο ήταν σημαντικά βελτιωμένη σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2014. Οι ευοίωνες όμως αυτές προοπτικές δεν αποτυπώθηκαν και στις πληρότητες που κατέγραψαν τα ξενοδοχεία διαπεριφερειακά κατά τον Αύγουστο του 2015. Στην Πελοπόννησο και στους νησιωτικούς προορισμούς της χώρας, προφανώς υπό το βάρος των προσφυγικών ροών, η πληρότητα των ξενοδοχείων κατέγραψε αρνητικά ποσοστά, τάση που ακολούθησε και η διαπεριφερειακή εξέλιξη της τιμής διάθεσης δίκλινου δωματίου. Από τα ευρήματα της έρευνας του 2015 φαίνεται να παγιώνεται η βελτίωση του τουρισμού στην Αττική/Αθήνα, όπου τα ξενοδοχεία πέτυχαν αυξημένες πληρότητες, αλλά και καλύτερες τιμές σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Παρόλα αυτά όμως, και τα ευρήματα της Έρευνας του ΙΤΕΠ για το 2015 φαίνεται να επιβεβαιώνουν την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης που έχουν καταγράψει και τα βασικά τουριστικά μεγέθη της χώρας (αφίξεις και τουριστικές εισπράξεις). Η εξέλιξη αυτή πρέπει να κρούσει τον κώδωνα κινδύνου για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ιδιωτικούς και δημόσιους, ώστε να αποτρέψουν ενέργειες που θα ανακόψουν ή και θα ανατρέψουν τις θετικές προοπτικές που διαγράφονται για το 2016.
Η τρέχουσα χρονιά είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τον ελληνικό τουρισμό, καθώς με τους συνεχιζόμενους κεφαλαιακούς περιορισμούς, με την οικονομική αστάθεια και κυρίως με το εντεινόμενο προσφυγικό/μεταναστευτικό πρόβλημα της χώρας δεν υπάρχουν περιθώρια για πρόσθετες επιβαρύνσεις στο τουριστικό προϊόν. Η χώρα μας βρίσκεται στη 113η θέση της παγκόσμιας κατάταξης ως προς την ανταγωνιστικότητα των τιμών, σύμφωνα με το Travel and Tourism Competitiveness Report, 2015 και ήδη έχει υποστεί σημαντικό πλήγμα με την αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ. Συνεπώς, οποιαδήποτε σκέψη για επιβολή τέλους διανυκτερεύσεων ή άλλης επιβάρυνσης στο τουριστικό προϊόν με στόχο τη συγκέντρωση εσόδων δεν θα αποφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, αντίθετα, θα οδηγήσει στο κλείσιμο πολλών ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και στη συρρίκνωση της απασχόλησης.
Οι προσπάθειες των ξενοδόχων, αλλά και άλλων ιδιωτικών φορέων του τουρισμού, για αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος που προσφέρουν πρέπει να συνοδεύονται και από την ανάλογη πολιτική από την πλευρά της τουριστικής ηγεσίας. Είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο λειτουργίας για όλες τις συνιστώσες που απαρτίζουν τον τουριστικό τομέα, χωρίς αιφνιδιασμούς και ευκαιριακές πολιτικές με βραχυχρόνιους και εισπρακτικούς στόχους.
Ο τουριστικός τομέας και ιδιαιτέρα ο ξενοδοχειακός κλάδος στη χώρα μας, αποδείχτηκε ιδιαίτερα ανθεκτικός στην οικονομική κρίση, αλλά και σημαντικός μοχλός ανάπτυξης, αφού αποτελεί έναν από τους κατεξοχήν συναλλαγματοφόρους τομείς της ελληνικής οικονομίας. Μάλιστα, το πλεόνασμα του ταξιδιωτικού ισοζυγίου το 2015 αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για τον περιορισμό του ελλείμματος του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών από 4 δις το 2014 σε 235 εκατ. το 2015.
Για αέναη και βιώσιμη ανάπτυξη του ελληνικού τουριστικού τομέα απαιτείται χάραξη τουριστικής πολιτικής με όραμα στο μέλλον, με σταθερό και εξορθολογισμένο φορολογικό καθεστώς, με έλεγχο της διάθεσης των παράνομων ιδιωτικών καταλυμάτων, από τα οποία το κράτος κάθε χρόνο χάνει έσοδα πάνω από 250 εκατ. ευρώ. Απαιτείται στήριξη της υγιούς επιχειρηματικότητας που καταβάλει κάθε προσπάθεια να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, καθώς ο τουρισμός, και κυρίως η ελληνική ξενοδοχία, δημιουργεί προστιθέμενη αξία, εισοδήματα και απασχόληση στους προορισμούς όπου δραστηριοποιείται, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών.
Ο τουρισμός αποτελεί την κύρια εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας και πρέπει να αντιμετωπίζεται από την Πολιτεία χωρίς τη λογική των στυγνών φοροεισπρακτικών πολιτικών και της επιβολής “ειδικών τελών”, γιατί η ήδη διαφαινόμενη επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης για το 2016 μπορεί πολύ εύκολα να ανατραπεί και να αποκτήσει αρνητικό πρόσημο με δυσμενείς συνέπειες για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας.
