Η τουριστική βιομηχανία της Ευρώπης έχει ανακάμψει από την απότομη πτώση, που καταγράφηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά ο μαζικός τουρισμός και ο συνωστισμός θέτουν τις κοινότητες υπό πίεση.
Μετά την ύφεση της πανδημίας Covid-19, η τουριστική βιομηχανία σε όλη την Ευρώπη συνέχισε να ανεβάζει… ταχύτητα το 2023 και το 2024, πλησιάζοντας και σε ορισμένες χώρες ξεπερνώντας ακόμη και τα προ-πανδημικά επίπεδα.
Κατά το πρώτο τρίμηνο του 2024, πραγματοποιήθηκαν 452,6 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις σε τουριστικά καταλύματα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, σημειώνοντας αύξηση 7%, σε σύγκριση με το ίδιο τρίμηνο του 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat πρόσφατα.
Οι ξένοι επισκέπτες αντιπροσώπευαν περίπου το 45% όλων των διανυκτερεύσεων τους πρώτους τρεις μήνες του 2024, αλλά υπήρχαν μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Το μεγαλύτερο ποσοστό διανυκτερεύσεων ξένων επισκεπτών καταγράφηκε στη Μάλτα (91%), στην ελληνική Κύπρο (87%), στο Λουξεμβούργο (82%) και στην Αυστρία (78%).
Στο άλλο άκρο της κατάταξης βρίσκονται η Γερμανία, η Ρουμανία και η Πολωνία -όλες μεγάλες γεωγραφικά χώρες- με μερίδιο διανυκτερεύσεων αλλοδαπών γύρω στο 20%.
Σύμφωνα με δημοσίευμα του European Newsroom, οι οικονομίες της Ισπανίας, της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, οι οποίες αναφέρονται ως χώρες του “Club Med” κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους πριν από 15 χρόνια, έχουν τώρα καλύτερες επιδόσεις από τις αντίστοιχες του βορρά – χάρη στην ανάκαμψη του τουρισμού.
Τα τρία έθνη έπρεπε να υπομείνουν σκληρά μέτρα λιτότητας που επιβλήθηκαν από τους εταίρους τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι έσπευσαν να κατηγορήσουν τη δημοσιονομική τους χαλαρότητα και την έλλειψη ανταγωνιστικότητας για τα οικονομικά τους δεινά.
Αλλά “η κατάσταση έχει αλλάξει” από τότε που έληξε η πανδημία COVID-19, δήλωσε ο Zsolt Darvas, οικονομολόγος στο Bruegel, ένα think tank με έδρα τις Βρυξέλλες. “Σήμερα, οι χώρες αυτές αναπτύσσονται ταχύτερα από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης -δεν θεωρούνται πλέον μαύρα πρόβατα”.
Ο τουρισμός μετά την πανδημία ανακάμπτει
Ο τουρισμός στις τρεις χώρες έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ πέρυσι μετά την άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών λόγω πανδημίας. Ωφελούνται επίσης από το τεράστιο ταμείο της ΕΕ για την ανάκαμψη από την πανδημία, του οποίου το μείγμα επιχορηγήσεων και δανείων σε αντάλλαγμα για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πηγαίνει σε μεγάλο βαθμό στις χώρες του Νότου.
Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ισπανίας αυξήθηκε κατά 2,5% πέρυσι, ενώ η οικονομία της Πορτογαλίας αναπτύχθηκε κατά 2,3% και της Ελλάδας κατά 2%. Αυτό συγκρίνεται με ανάπτυξη 0,4% για το σύνολο της ΕΕ των 27 μελών, η οποία επιβαρύνθηκε από τη συρρίκνωση της Γερμανίας κατά 0,3%, καθιστώντας την τη χειρότερη επίδοση της μεγάλης οικονομίας στον κόσμο το 2023.
Ο τουριστικός τομέας της Ιταλίας είδε τον υψηλότερο αριθμό τουριστών που είχε ποτέ το 2023, καταγράφοντας αύξηση 13,4% στις αφίξεις και 9,5% στις διανυκτερεύσεις σε σύγκριση με το 2022, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ιταλικής στατιστικής αρχής Istat και του Υπουργείου Τουρισμού. Η έκθεση αναφέρει ότι τα επίπεδα αυτά είναι με άνεση πάνω από τα προ της πανδημίας επίπεδα του 2019.
Ο σλοβενικός τουρισμός σημείωσε πέρυσι αποτελέσματα ρεκόρ παρά τις καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν τη χώρα στις αρχές Αυγούστου. Η χώρα, η οποία έχει περίπου 2,1 εκατομμύρια κατοίκους, υποδέχθηκε 6,2 εκατομμύρια τουρίστες, αριθμός αυξημένος κατά 5,5% σε σύγκριση με το 2022 και μόλις 0,6% λιγότερος από το 2019. Οι διανυκτερεύσεις αυξήθηκαν κατά 3,5% σε ετήσια βάση σε ρεκόρ 16,1 εκατομμυρίων, ξεπερνώντας τα στοιχεία του 2019 κατά 2%.
Οι προκλήσεις
Ωστόσο, ο τουρισμός στην Ευρώπη αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια διάφορες προκλήσεις, μία από τις οποίες είναι η χρόνια έλλειψη προσωπικού.
Στην Αυστρία, για παράδειγμα, η εταιρία συμβούλων διαχείρισης Deloitte εξέτασε την κατάσταση του τουρισμού σε συνεργασία με την Αυστριακή Ένωση Ξενοδόχων (ÖHV). Σύμφωνα με την έκθεση, το υψηλό κόστος, οι ελλείψεις προσωπικού και η αδύναμη οικονομία αποτελούν βαρίδια.
Στη Βόρεια Μακεδονία, ο αριθμός των τουριστών την περίοδο Ιανουαρίου – Απριλίου αυξήθηκε κατά 15,3% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι και ο αριθμός των διανυκτερεύσεων αυξήθηκε κατά 15,2%. Η πλειονότητα των επισκεπτών προήλθε από την Τουρκία, τη Γερμανία, τη Σερβία, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, την Κροατία και τη Σλοβενία.
Το Γραφείο Προώθησης και Υποστήριξης του Τουρισμού (APPT) της χώρας εργάζεται για την υλοποίηση ενός έργου διασυνοριακής συνεργασίας με την Ελλάδα, το οποίο χρηματοδοτείται από τον Μηχανισμό Προενταξιακής Βοήθειας (IPA) της ΕΕ. Αυτά τα κονδύλια στηρίζουν χώρες που βρίσκονται στη σειρά για να ενταχθούν στην ΕΕ, όπως η Βόρεια Μακεδονία.
Τη γειτονική Αλβανία επισκέφθηκαν πέρυσι 10,1 εκατομμύρια τουρίστες, σημειώνοντας αύξηση 35% σε σύγκριση με το 2022.
Η ανοδική τάση συνεχίστηκε τους πρώτους μήνες του 2024, όταν περίπου 974.000 ξένοι τουρίστες επισκέφθηκαν την Αλβανία μόνο τον Μάιο, με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός να ξεπεράσει τα 3,3 εκατομμύρια τους πρώτους πέντε μήνες του έτους.
Η Polina Karastoyanova, επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Τουρισμού της Βουλγαρίας, δήλωσε κατά τη διάρκεια συνεδρίου στη Σόφια ότι είναι σημαντικό για τη χώρα ως τουριστικός προορισμός να γίνει μέρος της ευρωζώνης. Πρόσθεσε ότι η τουριστική βιομηχανία είναι ένας από τους λίγους τομείς στη Βουλγαρία που έχει τη δυνατότητα να διπλασιάσει το μέγεθός της.
Παρομοίως, ο Mislav Brkic της Εθνικής Τράπεζας της Κροατίας υποστήριξε ότι χώρες όπως η Κροατία -η οποία εντάχθηκε στην ευρωζώνη το 2023- έχουν να κερδίσουν τα μέγιστα από την ένταξή τους στη νομισματική ένωση. Είπε ότι με την υιοθέτηση του ευρώ, η χώρα του έγινε πιο ασφαλής για τις αγορές, ενώ θα υπάρξει θετικός αντίκτυπος και στον τουρισμό.
Ο τουρισμός στην Κροατία συμβάλλει σημαντικά στην οικονομία της χώρας, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 20% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ). Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Κροατία κατέλαβε τη δεύτερη θέση όσον αφορά την αύξηση των διανυκτερεύσεων από το εξωτερικό το πρώτο τρίμηνο του 2024: αύξηση 22% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι.
Αυξανόμενη δυσαρέσκεια εξαιτίας του υπερτουρισμού
Η αύξηση του τουρισμού μπορεί να είναι θετική για την οικονομία, αλλά ο υπερπληθυσμός προκαλεί αυξανόμενη δυσαρέσκεια στους κατοίκους των δημοφιλών hot spots σε όλη την ήπειρο.
Ιστοσελίδες όπως η Airbnb επιτείνουν το πρόβλημα με παράνομες ενοικιάσεις και πίεση στην αγορά κατοικίας, σύμφωνα με μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Σε ιταλικούς προορισμούς όπως η Βενετία, η Ρώμη και τμήματα της Τοσκάνης, οι κάτοικοι ζητούν να τεθεί υπό έλεγχο η ροή των επισκεπτών. Η Βενετία εισήγαγε πρόσφατα εισιτήριο εισόδου για ημερήσιες εκδρομές.
Στην Πάλμα στο ισπανικό νησί της Μαγιόρκα, ο δήμαρχος της πόλης Jaime Martinez παρουσίασε σχέδια για τον έλεγχο του μαζικού τουρισμού στο κέντρο της πόλης. Η πιο σαρωτική πρόταση είναι η απαγόρευση της δημιουργίας περισσότερων ενοικιαζόμενων καταλυμάτων για τους τουρίστες, όπως μετέδωσαν τα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Προτείνει επίσης τη θέσπιση κανονισμών για τον περιορισμό της ενοικίασης ακινήτων σε αλλοδαπούς.
Στην Ολλανδία, το Άμστερνταμ σημείωσε επίσης αύξηση των επισκεπτών το 2023 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, με περίπου 60% να προέρχεται από την Ολλανδία και το υπόλοιπο από το εξωτερικό.
Η πόλη αναμένει ότι ο αριθμός των τουριστών θα συνεχίσει να αυξάνεται. “Η ροή των επισκεπτών ασκεί πίεση στις εγκαταστάσεις και, ειδικότερα, το κέντρο της πόλης είναι συχνά πολύ γεμάτο”, αναφέρει ανακοίνωση που εξέδωσε ο δήμος.
Τον Μάρτιο, οι υπουργοί της ΕΕ έδωσαν την τελική τους έγκριση σε έναν κανονισμό που απαιτεί από τις πλατφόρμες να μοιράζονται δεδομένα για τους ιδιοκτήτες με τους δήμους, μεταξύ άλλων. Αυτό θα επιτρέψει στους τοπικούς αξιωματούχους να λαμβάνουν αυστηρότερα μέτρα εάν οι ιδιοκτήτες δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες.
