Ούριος άνεμος στις οικονομικές σχέσεις Ελλάδος – ΗΠΑ | Στο 33,6% των αφίξεων του 2019, οι αφίξεις Αμερικανών τουριστών το 2021

Το 2021, ο όγκος του διμερούς εμπορίου Ελλάδας – ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 43,9% υπερβαίνοντας τα 3,0 δισ. € και αυξάνοντας τη συμμετοχή του στον συνολικό όγκο εμπορίου της Ελλάδας σε 2,9% από 2,7% το 2020, σύμφωνα με με έκθεση από το Γραφείο ΟΕΥ Ν. Υόρκης, της ελληνικής πρεσβείας στις ΗΠΑ. Παράλληλα, οι αφίξεις Αμερικανών τουριστών στην Ελλάδα το 2021, ανήλθαν μόλις στο 33,6% του 2019.

Συγκεκριμένα, το 2021, οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 41,4%, υπερβαίνοντας, για πρώτη φορά, τα 1,6 δισ. € και αυξάνοντας τη συμμετοχή τους στις συνολικές ελληνικές εξαγωγές σε 4,0% από 3,7% το 2020. Ανάλογα κινήθηκαν και οι αμερικανικές εξαγωγές προς την Ελλάδα, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 46,6%, υπερβαίνοντας τα 1,4 δισ. € και αυξάνοντας τη συμμετοχή τους στις συνολικές ελληνικές εισαγωγές σε 2,2% από 2,0% το 2020.

Επισημαίνεται ότι οι αυξήσεις του διμερούς όγκου εμπορίου (43,9%), των ελληνικών εξαγωγών στις ΗΠΑ (41,4%) και των ελληνικών εισαγωγών από τις ΗΠΑ (46,6%) υπερέβησαν κατά πολύ τις αντίστοιχες αυξήσεις του ελληνικού εξωτερικού εμπορίου με όλον τον κόσμο (30,7%, 29,7% και 31,3% αντίστοιχα).

Το εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ, από το 2012, οπότε και αντιστράφηκε η μακροχρόνια αρνητική πορεία του, είναι ανελλιπώς πλεονασματικό σε αντίθεση με το συνολικό εμπορικό ισοζύγιο, που είναι ελλειμματικό. Το 2018, το πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου με τις ΗΠΑ είχε φτάσει στο υψηλότερο σημείο του (682 εκατ. €), ενώ το 2019, εξαιτίας της πανδημίας, έπεσε στο χαμηλότερο σημείο του, ωστόσο παρέμεινε πλεονασματικό (82 εκατ. €) και από το 2020 άρχισε ξανά την ανοδική πορεία του (160 εκατ. €). Το 2021, το εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 8,1% ανερχόμενο σε περίπου 173 εκατ. €.
Οι ΗΠΑ είναι ο έβδομος (7ος) σημαντικότερος πελάτης, ο δέκατος τρίτος (13ος) σημαντικότερος προμηθευτής και ο δέκατος έκτος (16ος) πιο προσοδοφόρος εμπορικός εταίρος για την Ελλάδα.

Το 2021, το 75% των ελληνικών εξαγωγών στις ΗΠΑ προήλθε από είκοσι εννέα (29) προϊόντα με εξαγωγές άνω των 10 εκατ. €. Από αυτά μόνον ένδεκα (11) ανήκουν στην κατηγορία των τροφίμων (αγροτικά και μεταποιημένα τρόφιμα). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μεγαλύτερες απόλυτες και ποσοστιαίες αυξήσεις στις εξαγωγές προήλθαν από τα “μη τρόφιμα”.

Τα ορυκτέλαια αναδείχθηκαν στο κύριο εξαγωγικό προϊόν της χώρας με την μεγαλύτερη απόλυτη αύξηση (154 εκατ. €) και τη δεύτερη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση (196,8%), αντιπροσωπεύοντας το 14,5% των ελληνικών εξαγωγών στις ΗΠΑ το 2021. Ακολουθούν τα παρασκευασμένα λαχανικά (κυρίως ελιές), το τσιμέντο, τα ελάσματα και οι ταινίες από αργίλιο, ο οπτάνθρακας (κοκ) κ.α.

Οι εξαγωγές τυριών (0406) ανήλθαν σε 41,9 εκατ. €, ελαιολάδου (1509) σε 40,5 εκατ. € και οίνου (2204) σε 14,2 εκατ. €, σημειώνοντας σημαντικές αυξήσεις σε σχέση με το 2020, όμως και τα τρία προϊόντα μαζί συνεισφέρουν στις ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ μόλις το 5,4%.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΡΟΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ – ΗΠΑ (ΓΡ. ΟΕΥ ΑΓΙΟΥ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ)

Ξένες πηγές (ΒΕΑ, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ).

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία του Αμερικανικού Υπουργείου Εμπορίου (Αύγουστος 2021)33, η Ελλάδα μέσω επενδύσεων στις ΗΠΑ στήριξε 3.700 θέσεις εργασίας το 2019. Επίσης, πραγματοποίησε επενδύσεις ύψους $ 1.788 εκατ. (σε όρους τελικού πραγματικού ιδιοκτήτη – UBO) το 2020 σε τομείς όπως η πληροφορική, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα τρόφιμα, ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός, τα ακίνητα και τα κλωστοϋφαντουργικά. Επίσης, σύμφωνα με τα εν λόγω στοιχεία, η Ελλάδα επένδυσε $ 6 εκατ. σε Έρευνα & Ανάπτυξη μέσω θυγατρικών ελληνικών εταιρειών στις ΗΠΑ το 2019.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου βάση των στοιχείων που παρέχουν οι χώρες μέλη του34, οι ΗΠΑ καταλαμβάνουν το 2020 την 4η θέση ως χώρα προορισμού των ελληνικών ΑΞΕ μετά κατά σειρά την Κύπρο, τη Βουλγαρία και την Ολλανδία, με αξία $ 836 εκατ. που αντιστοιχεί στο 6% επί του συνόλου των ΑΞΕ. To αντίστοιχο ποσό για το 2019 ήταν $ 3.564 εκατ.

Όσον αφορά τις ΑΞΕ που προέρχονται από τις ΗΠΑ με προορισμό την Ελλάδα (σύμφωνα με τα στοιχεία που υπέβαλαν στο ΔΝΤ οι ΗΠΑ), σε όρους τελικού πραγματικού ιδιοκτήτη – UBO μειώθηκαν από $ 90 εκατ. το 2019 σε $ 74 εκατ. το 2020.
Ελληνικές πηγές (Τράπεζα της Ελλάδος, Enterprise Greece).

Οι εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος σχετικά με την αξία των ΑΞΕ από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα και των ελληνικών ΑΞΕ με προορισμό τις ΗΠΑ απεικονίζονται στον κάτωθι πίνακα:

ΠΙΝΑΚΑΣ 10:               Αποθέματα Άμεσων Επενδύσεων Ελλάδας – ΗΠΑ (εκατ. €)
2013             2014           2015                2016             2017                2018           2019            2020
Αμερικανικές ΑΞΕ σε Ελλάδα
749,5            788,4        733,0                 541             864,4               838,0         1.107            1.203,5

Ελληνικές ΑΞΕ σε ΗΠΑ                              1.653,9          1.822,6     1.969,2            2.220,3      2.032,8             2.187,0       3.172.3           681.2
Σημειώσεις: α) Συνολικά κεφάλαια (in terms of stocks) τέλος έτους αναφοράς.
β) Τα στοιχεία των άμεσων ξένων επενδύσεων περιλαμβάνουν επανεπενδυθέντα κέρδη / ζημίες.

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι ΗΠΑ το 2020 κατέλαβαν την 8η θέση μεταξύ των χωρών προέλευσης των ΑΞΕ στην Ελλάδα (μετά από τις κατά σειρά Ολλανδία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Γαλλία, Ελβετία, Βέλγιο και Ηνωμένο Βασίλειο) με επενδύσεις συνολικού ύψους € 1.203,5 εκατ., ενώ οι ΗΠΑ αποτελούν το 4ο σημαντικότερο προορισμό των ελληνικών κεφαλαίων (μετά από τις κατά σειρά Κύπρο, Βουλγαρία και Ολλανδία) με επενδύσεις συνολικής αξίας € 681,2 εκατ. (ακολουθεί η Σερβία με € 634 εκατ. στην πέμπτη θέση).

Επίσης, όπως αναφέρει έκθεση του Enterprise Greece36, οι ΗΠΑ αποτελούν τον 8ο σημαντικότερο επενδυτή για την Ελλάδα κατά την περίοδο 2011 – 2021 (μετά από τις κατά σειρά Ελβετία, Κύπρο, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Κίνα/Χονγκ-Κονγκ και Λουξεμβούργο). Σύμφωνα με πληροφορίες του Enterprise Greece, για το διάστημα 2016-2018, αναφέρονται ως σημαντικές ελληνικές επενδύσεις στις ΗΠΑ, η επένδυση της Terna Energy στην Πολιτεία του Τέξας (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) και της Thrace LINQ Inc. στην Πολιτεία της South Carolina (κλωστοϋφαντουργικά).

Επιπλέον, κατά το διάστημα 2018-2020 παρατηρήθηκε ενδιαφέρον από αμερικανικούς ομίλους για την εγκατάσταση κέντρων παροχής υπηρεσιών outsourcing – Business Process Outsourcing Centers – στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αμερικανικών εταιρειών που υλοποίησαν τέτοιου είδους επενδύσεις στην Ελλάδα με την στήριξη του Enterprise Greece είναι η εταιρεία TTEC (με έδρα την Πολιτεία του Colorado) και η εταιρεία SITEL (με έδρα την Πολιτεία της Florida).

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης (τεύχος Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου 2018)37, η αμερικανική ONEX Technologies Group με έδρα την Νέα Υόρκη ίδρυσε στην Ελλάδα την θυγατρική ONEX Shipyards (http://www.onexsyrosshipyards.com), η οποία ανακαίνισε, ανακατασκεύασε και επαναλειτούργησε τον Μάρτιο του 2018 το ναυπηγείο στο Νεώριο της Σύρου, δημιουργώντας 310 θέσεις εργασίας.
Το 2018 η αυτοκινητοβιομηχανία Tesla προχώρησε στη σύσταση της ελληνικής εταιρείας Tesla Greece, μέσω θυγατρικής της αμερικανικής πολυεθνικής στην Ολλανδία. Πρόκειται για κέντρο έρευνας ηλεκτρικών κινητήρων αυτοκινήτων που λειτουργεί στο Τεχνολογικό Πάρκο «Λεύκιππος» του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος στην Αθήνα.
To 2018 η αμερικανική εταιρεία EMPIST (www.empist.com), με έδρα το Σικάγο, του Ελληνοαμερικανού ιδρυτή John Kampas, διεύρυνε την επένδυσή της στην Αθήνα που ξεκίνησε με την ίδρυση υποκαταστήματος το 2014.38
Στην ΔΕΘ του 2019 ανακοινώθηκε ότι η φαρμακευτική εταιρεία κολοσσός Pfizer, με έδρα την Νέα Υόρκη, η οποία δραστηριοποιείται στην Ελλάδα από το 1960, προτίθεται να εγκαταστήσει στην Θεσσαλονίκη κέντρο ψηφιακής τεχνολογίας, τεχνητής νοημοσύνης και ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων.39 Κατά το 2021 η Pfizer προχωρά σε δεύτερη επένδυση στη Θεσσαλονίκη με τη λειτουργία Κέντρου Επιχειρησιακών Λειτουργιών και Υπηρεσιών. Υπολογίζεται ότι όταν ολοκληρωθεί η εγκατάσταση του εν λόγω Κέντρου, θα έχουν δημιουργηθεί συνολικά περί τις 700 νέες θέσεις εργασίας για επιστήμονες στην Θεσσαλονίκη.

Επίσης, στην ΔΕΘ 2019, η Cisco, με έδρα την Καλιφόρνια, ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εγκαταστήσει ένα Κέντρο Καινοτομίας για την ανάπτυξη τεχνολογιών Smart Cities και IoT (Internet of Things), καθώς και ένα Κέντρο Ανάπτυξης Ψηφιακών Δεξιοτήτων, στην Θεσσαλονίκη.41 Το Κέντρο Ανάπτυξης Ψηφιακών Δεξιοτήτων ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Σεπτέμβριο του 2020 και η σχετική επένδυση ανήλθε στα € 12 εκατ.42
Το Μάιο του 2019 εγκαινιάστηκε στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης το ξενοδοχείο Wyndham Grand Crete Mirabello Bay, επένδυση της αμερικανικής εταιρείας Wyndham Hotels & Resorts, με έδρα την Πολιτεία του New Jersey. Πρόκειται για το δεύτερο ξενοδοχείο της εταιρείας που ξεκίνησε τη λειτουργία του στην Ελλάδα (το πρώτο είναι πέντε αστέρων και βρίσκεται στην Αθήνα). Η Wyndham Hotels & Resorts είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες ξενοδοχειακού franchising, διαχειριζόμενη άνω των 9.000 ξενοδοχείων σε 80 χώρες του κόσμου.43
Η αμερικανική εταιρεία παραγωγής αιολικής ενέργειας Invenergy (https://invenergy.com/) με έδρα το Σικάγο ανακοίνωσε τον Ιανουάριο του 2020 την έναρξη δραστηριότητάς της στην Ελλάδα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Τον Μάιο του 2020 ανακοινώθηκαν δύο πολύ σημαντικές εξαγορές ελληνικών εταιρειών τεχνολογίας από αμερικανικές. Πρόκειται για:
– την εξαγορά της ελληνικής εταιρείας Think Silicon (https://think-silicon.com) με έδρα την Πάτρα από την αμερικανική Applied Materials με έδρα στην Πολιτεία της California. Η αμερικανική εταιρεία προτίθεται να διατηρήσει την υφιστάμενη ομάδα μηχανικών και να την επεκτείνει. Το ύψος της εξαγοράς εκτιμάται άνω των $ 50 εκατ. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες εξαγορές στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα. Η Applied Materials, με έδρα στη Santa Clara της Καλιφόρνια, είναι ηγέτης της παγκόσμιας αγοράς στην τεχνολογία συσκευών παραγωγής chip υπολογιστών και οθονών, με παρουσία σε 18 χώρες και άνω των 22.000 εργαζόμενους παγκοσμίως. Η Applied Materials με αφορμή την εξαγορά της Think Silicon ανακοίνωσε τα σχέδιά της για τη διεύρυνση των δραστηριοτήτων της στην Ελλάδα.44
– την εξαγορά της ελληνικής εταιρείας Softomotive (https://www.softomotive.com) από την Microsoft (με έδρα το Seattle της Πολιτείας Washington). Σε συνέχεια της εξαγοράς, η αμερικανική εταιρεία σχεδιάζει τη δημιουργία ενός κέντρου ανάπτυξης RPA (Robotic Process Automation) στην Ελλάδα. Το ύψος της εξαγοράς εκτιμάται στα $ 150 εκατ. Πρόκειται για μια από τις πιο επιτυχημένες εξαγορές που έχει να επιδείξει το ελληνικό οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων. Μετά την εξαγορά, η Microsoft ανακοίνωσε ότι προτίθεται να αναπτύξει κέντρο έρευνας για τις τεχνολογίες RPA στην Ελλάδα. 45
Τον Οκτώβριο του 2020 η Microsoft ανακοίνωσε την υλοποίηση μιας εμβληματικής επένδυσης στην Ελλάδα, τη δημιουργία κόμβου data center που θα αποθηκεύει και διαχειρίζεται τα δεδομένα στο υπολογιστικό «νέφος» (cloud computing), στην Αττική, ύψους € 400 εκατ., στα πλαίσια της πρωτοβουλίας της “GRforGrowth”. Η επένδυση πιθανότατα θα υλοποιηθεί στο Λαύριο.

Επίσης, το Νοέμβριο του 2020 η ελληνική εταιρεία Lamda Hellix (https://lamdahellix.com) εξαγοράστηκε από την αμερικανική Digital Realty 47. H Lamda Hellix με έδρα την Αθήνα παρείχε υπηρεσίες Data Centers και αποτελούσε έναν από τους μεγαλύτερους παρόχους εν λόγω υπηρεσιών στην νοτιοανατολική Ευρώπη. Η εξαγορά πραγματοποιήθηκε μέσω της θυγατρικής της Digital Realty στην Ευρώπη, Interxion. Η Digital Realty, με έδρα το San Francisco (Καλιφόρνια), αποτελεί παγκόσμιο ηγέτη στο χώρο των data centers, διαχειριζόμενη άνω των 280 κέντρων σε 45 πόλεις σε 20 χώρες. Η συγκεκριμένη εξαγορά σε συνδυασμό με την προαναφερθείσα επένδυση της Microsoft, θέτει τις βάσεις για την ανάδειξη της Ελλάδας ως ψηφιακού κόμβου για την ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Στις αρχές του 2021 ανακοινώθηκε η ανάληψη από την αμερικανική εταιρεία Mohegan Gaming & Entertainment, με έδρα την Πολιτεία του Connecticut, σε κοινοπραξία με την ΓΕΚ Τέρνα, της κατασκευής, αξιοποίησης και λειτουργίας του καζίνο στο Ελληνικό. Η αξία της επένδυσης υπολογίζεται στα € 1,1 δισ. 48

Στις αρχές του 2021 η Amazon Web Services (AWS), με έδρα το Seattle της Πολιτείας Washington, ανακοίνωσε ιδιαίτερα σημαντική επένδυση που αφορά τη δημιουργία τοποθεσίας Amazon Cloud Front Edge στην Αθήνα που εντάσσει την Ελλάδα στο παγκόσμιο δίκτυο της Amazon Web Services. Σχετικό μνημόνιο συνεργασίας υπεγράφη μεταξύ του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και της αμερικανικής εταιρείας με σκοπό τη συνεργασία των δύο μερών για την ενίσχυση του ψηφιακού μετασχηματισμού του δημοσίου τομέα, καθώς και του οικοσυστήματος καινοτομίας και νεοφυών εταιρειών της Ελλάδας. 49

To 2021 η εταιρεία DeepCure (https://deepcure.ai/) με έδρα τη Βοστώνη και ιδρυτή τον κ. Θρασύβουλο Καρύδη, αποφοίτου του ΜΙΤ, προέβη σε επένδυση στον κλάδο της βιοτεχνολογίας με την εγκατάσταση ενός κέντρου Έρευνας & Ανάπτυξης στην Ελλάδα. 50

Η εταιρεία Sitecore (https://www.sitecore.com/) με έδρα το San Francisco ανακοίνωσε το 2021 την επένδυσή της στον τομέα της ανάπτυξης λογισμικού στην Αθήνα με τη δημιουργία ενός νέου τεχνολογικού hub. Η επένδυση αυτή προέκυψε από την εξαγορά από πλευράς Sitecore της ελληνικής Moosend με έδρα το Λονδίνο, τον Μάιο του 2021. 51

Τον Ιανουάριο του 2022 η αμερικανική πολυεθνική τράπεζα επενδύσεων με έδρα την Νέα Υόρκη JP Morgan απέκτησε το 48,5% της ελληνικής εταιρείας παροχής ψηφιακών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών Viva Wallet (https://www.vivawallet.com/). Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις στο τομέα των startups στην Ελλάδα καθώς, σύμφωνα με δημοσιεύματα, το τίμημα της επένδυσης ξεπερνά το € 1 δισ. 52

H εταιρεία έρευνας αγοράς Prodege (https://www.prodege.com/) με έδρα το Λος Άντζελες εξαγόρασε τον Φεβρουάριο του 2022 την ελληνική εταιρεία Pollfish που διατηρεί γραφεία σε Αθήνα και Νέα Υόρκη. Η Pollfish έχει αναπτύξει μια διαδικτυακή πλατφόρμα διενέργειας ερευνών αγοράς μέσω συμπλήρωσης ερωτηματολογίου από το κινητό τηλέφωνο των πελατών.

Τουρισμός

Κατά το έτος 2021 κατεγράφη σημαντική αύξηση του εισερχόμενου τουρισμού, καθώς, συνεπεία των μέτρων περιορισμού εξάπλωσης της πανδημίας, κατέστη δυνατή η μερική ανάκαμψη της τουριστικής κίνησης παγκοσμίως. Παρά την αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ο αριθμός των αφίξεων το 2021 παραμένει μειωμένος κατά δύο τρίτα σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα. Ωστόσο, παρατηρείται ότι η κατανάλωση ανά ταξίδι και ανά διανυκτέρευση, καθώς και η μέση διάρκεια παραμονής έχουν αυξηθεί σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα, γεγονός που μάλλον αντικατοπτρίζει αλλαγές στο προφίλ του ταξιδιώτη από τις ΗΠΑ που επιλέγει την Ελλάδα ως προορισμό.