Γράφει η Δρ. Λεμονιά (Λένια) Παπαδοπούλου – Κελίδου (*)
Το 2022 αποτυπώνει τη συσσωρευμένη επιθυμία για διακοπές (revenge tourism) που ακολούθησε τη διετία εγκλεισμού (lock down) λόγω πανδημίας και εκφράζεται με δαπάνες σε υπηρεσίες και αγαθά τουρισμού από χρηματικό απόθεμα που δημιουργήθηκε την εν λόγω διετία. Συνεπώς η τουριστική ζήτηση για το 2022 δεν μπορεί να εκληφθεί ως αντιπροσωπευτική και το έτος 2022 δεν θα πρέπει να αποτελέσει οδηγό για τον στρατηγικό σχεδιασμό του 2023.
Το αποτύπωμα του 2022 περιλαμβάνει πληθωρισμό και αυξημένο ενεργειακό κόστος, μειώνοντας την αγοραστική αξία εισοδήματος των τουριστών και αυξάνοντας το λειτουργικό κόστος των ξενοδοχείων. Μονόδρομο φαίνεται να αποτελεί η αύξηση των τιμών των ξενοδοχείων. Το ερώτημα είναι πόσο μπορούν να αυξηθούν οι τιμές μια που σύμφωνα με τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, οι αυξημένες τιμές μειώνουν τη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών εάν δεν αυξηθεί ανάλογα το εισόδημα. Δυστυχώς η αύξηση των τιμών και του πληθωρισμού δεν συνδυάστηκε με αντίστοιχη αύξηση εισοδήματος προμηνύοντας μειωμένη τουριστική ζήτηση στο μέλλον αν συνεχιστεί η ανοδική αυτή πορεία. Η απειλή δεν σταματάει όμως εδώ. Η αύξηση των τιμών οδηγεί στη μείωση της ευημερίας των καταναλωτών (consumer welfare) και του πλεονάσματος του καταναλωτή (consumer surplus) που περιγράφεται αλλιώς ως value for money και ισοδυναμεί με τη διαφορά ανάμεσα στην τιμή που επιθυμεί κάποιος να πληρώσει και την τιμή που τελικά πληρώνει. Η συρρίκνωση του value for money ερμηνεύεται επίσης ως αύξηση της διαφοράς ανάμεσα στις προσδοκώμενες υπηρεσίες και τις προσφερόμενες υπηρεσίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο της δυσφήμησης και της μείωσης των πιστών (loyal customers) και νέων (new comers) πελατών. Συνεπώς το περιθώριο περαιτέρω αύξησης τιμών δωματίων είναι ιδιαίτερα μικρό καθώς μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της τουριστικής ζήτησης.
Η «πόλωση» φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα του 2022. Η μείωση της αγοραστικής αξίας των χρημάτων μπορεί να οδηγήσει σε δύο πόλους τουριστών: αυτών που θα μπορούν να πληρώσουν την υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και αυτών της μεσαίας τάξης που θα αδυνατεί πλέον να καλύψει τα έξοδα διαμονής σε μικρομεσαία ξενοδοχεία και θα οδηγηθεί σε ακόμη οικονομικότερες λύσεις όπως τα καταλύματα Airbnb. Μην ξεχνάμε ότι ο μαζικός τουρισμός βασίστηκε στην μεσαία κοινωνική τάξη και ότι οι μικρομεσαίες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις αποτελούν την πλειοψηφία των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων συμβάλλοντας σημαντικά στην τουριστική παραγωγή της Ελλάδας απασχολώντας μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού. Ένα πλήγμα στα μικρομεσαία ξενοδοχεία μπορεί να είναι πλήγμα για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, για την ποιότητα ζωής των πολιτών, για το ΑΕΠ, αυξάνοντας την ανεργία και δυσχεραίνοντας την αποπληρωμή δανείων κτλ.
Τι μπορεί να αποδειχτεί σωτήριο σε αυτό το αδιέξοδο που φαίνεται να έρχεται; Μειωμένο περιθώριο κέρδους, μειωμένη αγοραστική δύναμη, απειλή μείωσης της περιόδου διαμονής (length of stay), αδυναμία μεγαλύτερης αύξησης των τιμών δωματίων, υψηλός επικείμενος ανταγωνισμός σε χώρες Μεσογείου, υπάρχει λύση;
Η σανίδα σωτηρίας μπορεί να είναι αρχικά η διαπραγμάτευση ξενοδοχείων σε συλλογικό επίπεδο με κρατικούς φορείς προκειμένου να αναπτυχθεί παρεμβατική τουριστική πολιτική για την πολυεπίπεδη στήριξη των μικρομεσαίων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Οι διαπραγματεύσεις στον τουρισμό δεν αφορούν μόνο στις άμεσες διαπραγματεύσεις συμβολαίων διαμονής και τις ξενοδοχειακών προμηθειών. Αφορούν στις συνεργασίες των ξενοδοχείων για κοινά συμφέροντα και στη συλλογική διαπραγμάτευση σε υψηλό πολιτικό επίπεδο.
Κρατικές παρεμβατικές πολιτικές όπως κρατικά ταμεία επιχειρηματικού κεφαλαίου (government venture-capital funds), προγράμματα στήριξης καινοτόμων επιχειρήσεων start ups, εκπαιδευτικά προγράμματα, ελαφρύνσεις φορολογίας, διευκόλυνση χρηματοδοτήσεων, προγράμματα εφαρμογής ψηφιοποιημένων υπηρεσιών και τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), κτλ. έχουν ήδη εφαρμοστεί σε χώρες του εξωτερικού. Η Γερμανία απαριθμεί 26 Mittelstand 4.0 κέντρα που βοήθησαν πάνω από 1000 επιχειρήσεις να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν νέες τεχνολογίες, η Φιλανδία αντίστοιχα ανέπτυξε εξάμηνα προγράμματα υιοθέτησης τεχνολογίας 4.0, η Νότια Κορέα δημιούργησε το ταμείο κρατικού επιχειρηματικού κεφαλαίου «Korea Funds of Funds», ενώ η γειτονική μας χώρα Τουρκία το 2004 ξεκίνησε το κρατικά χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα TURQUALITY ενισχύοντας περισσότερες από 300 μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Ο κίνδυνος που ελλοχεύει για τα μικρομεσαία ξενοδοχεία αναδεικνύει την αξία της συνεργασίας των μικρομεσαίων ξενοδοχείων και την ανάγκη για συλλογική διαπραγμάτευση με κρατικούς φορείς προκειμένου να ληφθούν κατάλληλα μέτρα στήριξης για την επιβίωση των μικρομεσαίων ξενοδοχείων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους. Ο ίδιος κίνδυνος επιτάσσει την έμμεση διαπραγμάτευση των ξενοδοχείων με τους πελάτες προσφέροντας τις βέλτιστες δυνατές ποιοτικά υπηρεσίες με σκοπό την ικανοποίηση των προσδοκιών τους και τη βελτίωση της φήμης των ξενοδοχείων. Μην ξεχνάμε ότι η διαπραγμάτευση με τον πελάτη είναι αρκετές φορές σιωπηλή και χρονικά περιορίζεται αρκετές φορές στη διάρκεια της διαμονής του στο ξενοδοχείο.
Οι συνεργασίες των ξενοδοχείων, η συλλογική διαπραγμάτευση, τα σωστά μέτρα ενίσχυσης και στήριξης, σε συνδυασμό με τον σεβασμό στον πελάτη και τις ανάγκες του, μπορούν να εμποδίσουν χρεοκοπίες ξενοδοχείων και να ενισχύσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που χρειάζονται το 2023.
(*) Διδάκτορας Διαπραγματεύσεων στον Τουρισμό του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Κύπρου και στο CITY College York University Europe Campus, πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια στο ΙΝΣΕΤΕ.
