Σε διαδικασία επαναφοράς ο ιταλικός τουριστικός τομέας

Σε φάση επαναφοράς βρίσκεται αυτή τη στιγμή ο ιταλικός τουριστικός τομέας μετά τις βαθιές “πληγές” που άφησε η πανδημική κρίση.

Έπειτα από μια διετία ύφεσης (2008 και 2009), μετά την οικονομική κρίση, από το 2010 ο ιταλικός τουριστικός τομέας κατέγραψε μια τάση συνεχούς ανάπτυξης, έως και το 2019, για να ακολουθήσει στη συνέχεια την πορεία που η πανδημική κρίση επέβαλε στον τομέα των ταξιδιών και του τουρισμού παγκοσμίως. Αυτή τη στιγμή πασχίζει να ανακάμψει, όμως χιλιάδες θέσεις εργασίας εξακολουθούν να έχουν χαθεί, διακυβεύοντας την ποιότητα του παρεχόμενου προϊόντος.

Η Ιταλία είναι η ευρωπαϊκή χώρα με το μεγαλύτερο μερίδιο ταξιδιωτών με κατοικίες (50,6%). Το 2019, ο τουρισμός στην Ιταλία κατέγραψε 130,2 εκατομμύρια αφίξεις και 434,7 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις σε εγκαταστάσεις φιλοξενίας, με αύξηση 42 εκατομμυρίων σε σύγκριση με το 2015.

Παρά το γεγονός ότι η αύξηση οφείλεται στον μη ξενοδοχειακό τομέα, οι ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις διαμονής διατηρούν κυρίαρχο ρόλο στις επισκέψεις, με ποσοστό άνω του 64%.

Τον Μάιο του 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού είχε ήδη εκτιμήσει ότι οι διεθνείς αφίξεις παγκοσμίως θα μειωθούν κατά 60 έως 80% σε σύγκριση με το 2019. Τα προσωρινά στοιχεία που είναι διαθέσιμα σήμερα δείχνουν ότι στον κόσμο στο τέλος του 2020, οι διεθνείς αφίξεις μειώθηκαν κατά 73%. Στην Ιταλία, τα πράγματα πήγαν ελαφρώς καλύτερα και η μείωση των διεθνών αφίξεων  σταμάτησε στο 61%.

Οι τουριστικές ροές “πάγωσαν” ουσιαστικά μεταξύ Απριλίου και Μαΐου 2020, ενώ, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, μαζί με τη χαλάρωση των περιορισμών, υπήρξε μια μερική ανάκαμψη, εντονότερη για την εθνική συνιστώσα, για την οποία οι επισκέψεις ήταν σχεδόν οι ίδιες με τον Αύγουστο του 2019.

Η πανδημική κρίση αντανακλάται στην επιδείνωση των συνθηκών απασχόλησης του τομέα και στη μείωση του κύκλου εργασιών των τουριστικών επιχειρήσεων, η οποία ήταν πιο έντονη από ό,τι στους άλλους τομείς.

Τα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας και της Τράπεζας της Ιταλίας δείχνουν ότι το 2020, σε σύγκριση με το 2019, 175.000 εργαζόμενοι στον ιταλικό τουριστικό τομέα (εγκαταστάσεις και εστιατόρια) “χάθηκαν”. Καθαρά από αυτή την απόλυτη μείωση, το 63% των ανακατατάξεων σημειώθηκε στον ίδιο τον τουριστικό τομέα. Εντούτοις, συνολικά, επρόκειτο για μια οπισθοδρόμηση στην ποιότητα των απασχολουμένων στον κλάδο (νέες προσλήψεις σε χαμηλότερο επίπεδο).

Το 2021 υπήρξαν κάποιες αλλαγές όσον αφορά την ποσότητα, αλλά όχι την ποιότητα και τη σταθερότητα: Πράγματι, μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου, οι έκτακτοι εργαζόμενοι αυξήθηκαν κατά 67.152 και οι μαθητευόμενοι μειώθηκαν κατά 21.000. Συνολικά, υπήρξαν 169.469 καθαρές προσλήψεις στον τουρισμό, εκ των οποίων οι 149.000 ήταν συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Αν συνεχισθεί αυτή η κατάσταση, θα έχουμε να κάνουμε με έναν τομέα που δεν δίνει προοπτική στους δικούς του θεμελιώδεις συντελεστές, ιδίως τους νέους.

Η κρίση στον ιταλικό τουριστικό τομέα άρχισε να εκδηλώνεται με τη λήξη του έκτακτου ταμείου αποζημιώσεων, από τις 31 Δεκεμβρίου 2021. Πολλές επιχειρήσεις, οι οποίες μέχρι χθες μπορούσαν να υπολογίζουν σε σημαντική κυβερνητική στήριξη, προκειμένου να αντισταθμίσουν τον ανεκπλήρωτο κύκλο εργασιών της περιόδου 2020-2021, ξεκίνησαν μια εκστρατεία αλόγιστων μαζικών απολύσεων. Το αποτέλεσμα; Οι περισσότεροι εποχικοί εργαζόμενοι αναγκάζονται να αλλάξουν δουλειά, εγκαταλείποντας τον κλάδο.

Μετά τη σοβαρή κατάρρευση που καταγράφηκε το 2020 και τη μερική ανάκαμψη του 2021, το 2022 παρουσιάζει ελπιδοφόρα σημάδια σαφούς ανάκαμψης, χάρη και στο φαινόμενο του “τουρισμού εκδίκησης”, ή την αύξηση της τάσης για ταξίδια ως πράξη “εκδίκησης” μετά από μια περίοδο περιορισμών και θυσιών.

Όπως σε όλους τους οικονομικούς τομείς, ακόμη και στον τουρισμό, η πανδημία παρήγαγε ενδεχόμενες προσαρμογές, αλλαγές στις προσωπικές συνήθειες, που μπορούν να μετατραπούν σε μόνιμες μεταβάσεις.

Οι κύριες τάσεις, που επιβεβαιώνονται είναι αυτές της ευέλικτης προσέγγισης, της βραχείας διαμονής, της σύντομης διάρκειας και της ολοένα και μεγαλύτερης αυτοοργάνωσης, σε συνδυασμό με τον τοπικό, αργό και βιώσιμο τουρισμό, την εκ νέου ανακάλυψη νέων περιοχών και λιγότερο γνωστών προορισμών, εναλλακτικές λύσεις για τα καθιερωμένα και εμβληματικά μέρη που συχνά αποτελούσαν αντικείμενο υπερτουρισμού στο παρελθόν.