Ο υπερτουρισμός αποτελεί βασικό ζήτημα για τη βιώσιμη διαχείριση των προορισμών. Η αντιμετώπιση του προβλήματος ξεκινά από τη μέτρηση βασικών παραμέτρων, που σύμφωνα με την Mabrian και τη Phocuswright, συμβάλλουν αποφασιστικά στη θεμελίωση μιας μακροχρόνιας βιώσιμης στρατηγικής, βασισμένης στην ευφυΐα των δεδομένων.
Η αντιμετώπιση του υπερτουρισμού είναι ζωτικής σημασίας, καθώς το 61% των ταξιδιωτών απέφυγε να επισκεφθεί κάποιους προορισμούς εξαιτίας του υπερτουρισμού κατά το τελευταίο έτος- και για να γίνει αυτό, οι προορισμοί θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν μια ολιστική προσέγγιση, βασισμένη σε δεδομένα, για την εξισορρόπηση των τοπικών πόρων, την ευημερία της κοινότητας και την τουριστική ανάπτυξη. Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα της λευκής βίβλου “Ένας οδικός χάρτης για την απομάκρυνση των προορισμών από τον υπερτουρισμό”, που εκπονήθηκε από την Mabrian, την παγκόσμια εταιρία ταξιδιωτικών πληροφοριών, σε συνεργασία με την Phocuswright.
Η λευκή αυτή βίβλος, η οποία κυκλοφόρησε πριν από την εκδήλωση “Phocuswright Europe” στη Βαρκελώνη (10-12 Ιουνίου), έχει ως στόχο να συμπεριλάβει τον υπερτουρισμό στις ευρύτερες συζητήσεις για τη βιώσιμη διαχείριση των προορισμών. Επισημαίνει την ανάγκη για καινοτόμο ανάλυση και σχεδιασμό με τη χρήση ολοκληρωμένων βασικών δεικτών απόδοσης και εργαλείων βασισμένων στα δεδομένα.
Η έκθεση αξιοποιεί την ευφυΐα των δεδομένων από τις μελέτες της Mabrian και της Phocuswright για να διερευνήσει πώς οι διάφορες διαστάσεις της βιωσιμότητας μεταφράζονται σε χρήσιμους δείκτες για το σχεδιασμό προορισμών.
Εύρεση της ισορροπίας: από τη μέτρηση στη χάραξη πολιτικής
Η λευκή βίβλος προσφέρει ιδέες, συγκριτική αξιολόγηση και στόχους επιδόσεων για τους προορισμούς ώστε να δημιουργήσουν τα δικά τους μοντέλα αειφορίας στον τουρισμό, με στόχο την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού. Επιπλέον, περιλαμβάνει ιστορίες επιτυχίας και στοιχεία για να καταδείξει την πρακτική εφαρμογή αυτών των δεικτών σε πραγματικές περιπτώσεις.
Οι προτεινόμενοι δείκτες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και μπορούν να εφαρμοστούν σε διαφορετικά σύνολα στόχων, ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες κάθε προορισμού.
– Κατανομή της τουριστικής δαπάνης: Εκτός από τη μέτρηση των δαπανών ανά επισκέπτη και ανά κατηγορία, είναι ζωτικής σημασίας να κατανοήσουμε πώς κατανέμονται. Ένας προορισμός που επηρεάζεται λιγότερο από τον υπερτουρισμό τείνει να έχει μια πιο ομοιόμορφη κατανομή των δαπανών στην επικράτειά του, γεγονός που ωφελεί τόσο την οικονομία του όσο και την τοπική ευημερία. Το παράδειγμα αυτό δόθηκε από το Cabildo και το Συμβούλιο Τουρισμού του Λανζαρότε, το οποίο παρακολούθησε την κατανομή των δαπανών κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ Saborea Lanzarote 2023 και διαπίστωσε ότι τα εισιτήρια σε εστιατόρια και άλλες γαστρονομικές εμπειρίες αυξήθηκαν από έτος σε έτος, φθάνοντας το 37% της συνολικής μέσης τουριστικής δαπάνης του νησιού. Σε τελική ανάλυση, πρόκειται για την αξιοποίηση των προτιμήσεων των ταξιδιωτών, καθώς η έρευνα της Phocuswright δείχνει ότι οι μισοί έως τα δύο τρίτα των ταξιδιωτών επιθυμούν οι δαπάνες τους να στηρίζουν τις κοινότητες που επισκέπτονται.
– Αποτύπωμα άνθρακα – εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα: Η μείωση των εκπομπών CO2 είναι ζωτικής σημασίας για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ταξιδιών, ιδίως δεδομένου ότι οι αερομεταφορές αντιπροσωπεύουν το 55% του αποτυπώματος άνθρακα του τουριστικού τομέα (Travel Foundation Report). Η ανάλυση των εκπομπών CO2 διαχρονικά ανά αγορά προέλευσης και επισκέπτη, καθώς και η αναλογία των δαπανών των ταξιδιωτών προς τις παραγόμενες εκπομπές, μπορεί να βοηθήσει τους προορισμούς να στοχεύσουν σε τμήματα με καλύτερη αναλογία δαπανών προς εκπομπές. Για παράδειγμα, η Tourspain εφάρμοσε τέτοιες στρατηγικές και, έως το 2023, πέτυχε μείωση του αποτυπώματος άνθρακα κατά 4,9% ανά επισκέπτη στην Ισπανία και αύξηση του τουριστικού εισοδήματος κατά 5,1% ανά ταξιδιώτη.
– Συγκέντρωση τουριστικής προσφοράς: Η συγκέντρωση και η ανθρώπινη πίεση συνδέονται συνήθως με τον υπερτουρισμό και όχι με τη βιωσιμότητα, αλλά υπάρχει διαφορά στην αντίληψη των ταξιδιωτών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Phocuswright, ενώ το 43-61% των ταξιδιωτών απέφυγε προορισμούς το περασμένο έτος λόγω ανησυχιών για τη βιωσιμότητα, μόνο το 13-21% θεωρεί την επίσκεψη σε λιγότερο πολυσύχναστους προορισμούς ως βιώσιμη. Η κατανόηση της ομαδοποίησης των καταλυμάτων και των αξιοθέατων είναι ζωτικής σημασίας, τόσο για την άνεση των ταξιδιωτών, όσο και για την ευημερία της κοινότητας. Η ανάλυση της Mabrian & Phocuswright αναφέρει την περίπτωση του DMO της περιοχής Tamarindo της Κόστα Ρίκα, ο οποίος χρησιμοποίησε την ευφυΐα των δεδομένων για να χαρτογραφήσει την πυκνότητα των καταλυμάτων, με αποτέλεσμα να μειωθεί κατά 16% σε πέντε χρόνια και να βελτιωθούν σημαντικά οι δείκτες ικανοποίησης των ξενοδοχείων και του προορισμού.
– Αντίληψη της βιωσιμότητας του τουρισμού: Μια αποτελεσματική βιώσιμη προσέγγιση του υπερτουρισμού περιλαμβάνει την ευθυγράμμιση της χάραξης πολιτικής με τον αντίκτυπό της τόσο στους ντόπιους όσο και στους επισκέπτες, ώστε να αμβλυνθεί αυτό που το Phocuswright ονομάζει “ασυμφωνία βιωσιμότητας” – το χάσμα μεταξύ της πρόθεσης να ταξιδέψουν με βιώσιμο τρόπο και των πραγματικών επιλογών των ταξιδιωτών. Οι στρατηγικές στοχευμένων μηνυμάτων και δέσμευσης διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων για την αειφορία του τουρισμού, όπως αποδεικνύεται από την εκστρατεία “Έξυπνοι δρόμοι” της Σεβίλλης, που αναπτύχθηκε από το γραφείο της πόλης της Σεβίλλης. Η πρωτοβουλία αυτή ανέδειξε τα βιώσιμα επιτεύγματα της πόλης, βελτιώνοντας την εμπειρία, τόσο για τους ντόπιους, όσο και για τους επισκέπτες. Κατά συνέπεια, η Σεβίλλη σημείωσε αύξηση 6 μονάδων σε ετήσια βάση στον δείκτη αντίληψης της βιωσιμότητας, φτάνοντας τις 70 μονάδες από τις 100, πάνω από 7 μονάδες υψηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο της Ισπανίας.
Εκτός από τη διατήρηση των πολιτικών για τη μέτρηση και την αντιμετώπιση της εποχικότητας, η Λευκή Βίβλος προτείνει επίσης την εφαρμογή στρατηγικών για τη διεύρυνση της διαφοροποίησης των κινήτρων και τη μείωση της εξάρτησης από την προέλευση, βασιζόμενη σε μια ποικίλη επιλογή δραστηριοτήτων, αξιοθέατων και τουριστικών προϊόντων, η οποία συμβάλλει σε περιοχές με χαμηλότερη συγκέντρωση και λιγότερο εποχιακή ζήτηση, καθώς και στην ανάπτυξη, εναλλακτικών, πιο ομοιόμορφα κατανεμημένων εμπειριών σε όλη την επικράτεια και το έτος.
Όπως εξηγεί η Madeline List, ανώτερη αναλύτρια της Phocuswright: “Μια επιτυχημένη, συνεπής βιώσιμη στρατηγική περιλαμβάνει τη διατύπωση καλών πρακτικών αλλά και την ταχύτατη εφαρμογή τους”.
Η εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων κατά του υπερτουρισμού προϋποθέτει “μια διαφανή, ειλικρινή και δεδομενοκεντρική προσέγγιση των επιπτώσεων του τουρισμού στους προορισμούς, βασισμένη σε ένα ολιστικό μοντέλο, ικανό να δημιουργήσει μια μακροχρόνια ισορροπία που να ωφελεί τις επιχειρήσεις, τους ντόπιους και τους επισκέπτες, ενώ παράλληλα να διατηρεί το περιβάλλον”, σύμφωνα με τον Carlos Cendra, Partner & Chief Marketing and Communications Officer της Mabrian.
