Το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα της Τουρκίας, άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μαρτυρική πορεία του ποντιακού Ελληνισμού και μια από τις σημαντικές, σήμερα, διαδρομές θρησκευτικού τουρισμού στην Τουρκία, υποδέχθηκε πάνω από 56.000 επισκέπτες κατά τους πρώτους περίπου πέντε μήνες του 2023.
Το μοναστήρι, αδιάψευστος μάρτυρας της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στα ιερά χώματα του Πόντου, που έχει λαξευτεί μέσα στα βράχια, στο όρος Μελά της Τραπεζούντας, σε υψόμετρο 1.063 μέτρα, επισκέφθηκαν συγκεκριμένα 56.111 άτομα τους τελευταίους πέντε μήνες.
Ο Halil Akyaz, ο οποίος διαμένει στη Γερμανία, δήλωσε ότι ξεκίνησαν μια εκδρομή στη Μαύρη Θάλασσα με μια ομάδα 10 ατόμων και ο πρώτος τους προορισμός ήταν το μοναστήρι Sümela. Ο Akyaz επισκέφθηκε το μοναστήρι για πρώτη φορά και δήλωσε: “Είναι αρκετά δύσκολο να ανέβεις, αλλά αξίζει να το δεις. Το συνιστώ σε όλους. Είναι πανέμορφο. Συμβουλεύω όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία να έρθουν εδώ και να δουν αυτό το συναρπαστικό παρελθόν”.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά λειτουργούσε ως μοναστήρι μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Η μονή χτίστηκε από δύο Aθηναίους μοναχούς, τον Bαρνάβα και Σωφρόνιο, σε μια απόκρημνη πλαγιά του όρους Μελά, στην ενδοχώρα της Τραπεζούντας, από όπου έχει πάρει και το όνομά της. Συγκεκριμένα, το όνομα Σουμελά ετυμολογείται από το όρος Mελά και το ποντιακό ιδίωμα “σού”, που σημαίνει “εις το”, και έγινε Σουμελά “εις του Μελά”.
Η Ιερά Μονή, η οποία διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των γραμμάτων και του πολιτισμού στον Πόντο, γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της κατά τα χρόνια της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών, με τον Αλέξιο Γ΄, κατά τα χρόνια της βασιλείας του (1349-1390) να είναι μέγας ευεργέτης της μονής, καθώς, όπως λέγεται, η Παναγία τον έσωσε από βέβαιο πνιγμό, όταν ξέσπασε ισχυρή θαλασσοταραχή ενώ περιέπλεε με τη γαλέρα του στα Πλάτανα, σε απόσταση 11 χλμ. από την Τραπεζούντα.
Εκτός από τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, πολύτιμα έγγραφα και πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάσσονταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού, μέχρι τον ξεριζωμό. Mέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το 1868 ο ερευνητής, Σάββας Ιωαννίδης, το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Ακρίτα.
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας χαράχθηκε από τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά πάνω σε ξύλο, σήμερα βρίσκεται στον ομώνυμο Ιερό Ναό στο Βέρμιο, κοντά στην Βέροια Ημαθίας, που αποτελεί το σημείο αναφοράς του Ποντιακού ελληνισμού στην Ελλάδα.
