Δ. Ποτηρόπουλος: Η αναζήτηση μίας ισορροπημένης σχέσης ανάμεσα στο δομημένο και το φυσικό περιβάλλον, αποτελεί κεντρικό ζητούμενο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό

Ο Δημήτρης Ποτηρόπουλος, επικεφαλής του αρχιτεκτονικού γραφείου Potiropoulos+Partners, μιλά στο ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, για τις προκλήσεις του σύγχρονου αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, και το στοίχημα της βιώσιμης ανάπτυξης σε συνθήκες υπερ-τουρισμού, που ήδη παρατηρούνται σε αρκετές περιοχές της χώρας μας.

Ο κ. Ποτηρόπουλος, με πλήθος πραγματικά εμβληματικών κτιρίων στο ενεργητικό του, τονίζει ότι οι παραθεριστικές κατοικίες είναι ένας κλάδος στην ελληνική αγορά real estate που έχει προοπτική και μπορεί να φέρει διεθνείς επενδυτές, ενώ υπογραμμίζει τις κοσμογονικές αλλαγές στην Αθηναϊκή Ριβιέρα.
Και βέβαια δεν παραλείπει να σημειώσει ότι η νέα τάση που διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια στην παγκόσμια τουριστική αγορά είναι ο βιωματικός τουρισμός, που έχει στόχο να εξασφαλίζει εκείνες τις εμπειρίες στους ταξιδιώτες που θα τους επιτρέψουν να γνωρίσουν με συμμετοχικό τρόπο τον πολιτισμό, την ιστορία και τη γλώσσα του προορισμού που επισκέπτονται, ή περνούν τις διακοπές τους στην εξοχική τους κατοικία.

Η συνέντευξη

Η συνέντευξη έχει ως εξής:

Η μεγάλη συζήτηση στη χώρα μας, μετά από μια επιτυχημένη τουριστική σεζόν, είναι ο «υπερ-τουρισμός». Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει ώστε να μην πληγούν τα νησιά μας;

Αυτό που οφείλει να μας απασχολήσει είναι το πως θα διαχειριστούμε το δίπολο ανάμεσα στη δημιουργία σύγχρονων τουριστικών υποδομών, αφενός, και αφετέρου, στην ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τις αρχετυπικές πλευρές της αρχιτεκτονικής, όπως είναι η σχέση της με τη φύση. Εκείνο που ενδιαφέρει περισσότερο τον ταξιδιώτη σήμερα είναι η «άυλη» εμπειρία που θα αποκομίσει επισκεπτόμενος έναν προορισμό, το πως θα βιώσει τον Τόπο, από την αρχιτεκτονική του παράδοση, τα ήθη και έθιμα, μέχρι τη φύση ή ότι άλλο περιλαμβάνει διαχρονικά το τοπικό ιδίωμα. Όλα αυτά πρέπει να αποδοθούν στο χτισμένο χώρο μέσα από έναν σύγχρονο, προνοητικό αρχιτεκτονικό λόγο, να ενταχθούν με έναν βαθύτερο τρόπο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, θεμελιώδες μέρος του οποίου αποτελεί η ένταξη στο φυσικό περιβάλλον και η προστασία του.

Την περίοδο αυτή «τρέχουν» μεγάλες τουριστικές επενδύσεις στην Ελλάδα. Ποια θα ήταν η υπεραξία που μπορεί να προσφέρει ο αρχιτέκτονας μέσα από τον σχεδιασμό του στην βαριά βιομηχανία της χώρας;

 Η σύγχρονη κοινωνική πολυπολιτισμικότητα και αντίστοιχα αστική πολυπλοκότητα, όπως επίσης και η περιβαλλοντική κρίση, επιτάσσουν νέα, σύνθετα σχήματα ερμηνείας της αρχιτεκτονικής. Η αντίληψη του χώρου -ως βιωματική εμπειρία- συνιστά έναν από τους βασικότερους άξονες συνθετικής προβληματικής, όπου κύριο ζητούμενο αποτελεί η «αφήγηση» που επινοείται κατά την σύλληψη της «ιδέας». Η πρόκληση λοιπόν είναι, πως θα μπορεί στο μέλλον να εξελίσσεται η αρχιτεκτονική με δημιουργικό τρόπο και ταυτόχρονα να πορεύεται στο φάσμα ενός κεκτημένου ιδιώματος. Μας απασχολεί, το πως θα διαμορφωθεί, με αρχιτεκτονικούς όρους, η δυναμική σχέση ανάμεσα στο σύγχρονο πλαίσιο διαβίωσης στο χώρο της φιλοξενίας, και στην ανάγκη μας να επαναπροσδιορίσουμε αρχέγονες πλευρές του σχεδιασμού που έχουν παραμεληθεί.  Αφενός, δηλαδή, ο Τόπος -με την «αρχετυπική» διάστασή του- και, αφετέρου, η προσδοκία γι’ αυτό που έρχεται.

Έχετε αναλάβει αρκετά και σημαντικά έργα στον χώρο της φιλοξενίας. Μπορούμε να πούμε ότι την Potiropoulos+Partners την απασχολεί ο συγκεκριμένος τομέας, και με ποιο τρόπο;

Ένα σημαντικό ποσοστό των έργων μας αφορά στον ευρύτερο χώρο του τουρισμού. Έχουμε αποκτήσει κατ΄ επέκταση την εμπειρία που είναι απαραίτητη ώστε να μπορεί να ανταπεξέρχεται το γραφείο στις απαιτήσεις σύνθετων προγραμμάτων, ανεξαρτήτως τυπολογίας και κλίμακας. Στόχος μας είναι να προσπαθούμε να ανεβαίνουμε συνεχώς επίπεδα «εφευρετικότητας», προκειμένου να παραμένουμε δημιουργικοί. Και δημιουργικότητα σημαίνει «επινοώ».

Αυτό που εξετάζουμε στις προτάσεις μας είναι η εμπειρία που προκαλεί ο σχεδιασμός τους, πέρα από την υλική υπόσταση των κτιρίων, πέρα και από την λειτουργία που εξυπηρετούν. Καταλαβαίνει λοιπόν κάποιος εύκολα την λογική αυτής της προσέγγισης, ειδικότερα στον τομέα της φιλοξενίας, όπου ο χρήστης αναζητά σήμερα την αυθεντική βιωματική εμπειρία, την οποία εμείς αντιλαμβανόμαστε ως προέκταση της φύσης και της κουλτούρας του εκάστοτε προορισμού.

Εκτιμάτε ότι οι παραθεριστικές κατοικίες είναι ένας κλάδος στην ελληνική αγορά real estate που έχει προοπτική και μπορεί να φέρει διεθνείς επενδυτές; Τι ζητούν οι δυνητικοί αγοραστές από μία κατοικία διακοπών στην Ελλάδα;

Ισχύει. Το ενδιαφέρον των επενδυτών αφορά κυρίως σε high end συγκροτήματα παραθεριστικών κατοικιών, που όμως δεν ακολουθούν έναν τυποποιημένο σχεδιασμό αλλά η κάθε κατοικία, ή έστω ο κάθε τύπος της, διατηρεί την αισθητική του αυτοτέλεια, και επομένως την επιθυμητή ογκοπλαστική και μορφολογική ποικιλία. Παράλληλα, υπάρχει και εκείνο το κοινό που επιλέγει μεμονωμένες κατοικίες, περισσότερο στους κοσμοπολίτικους προορισμούς παρατηρείται αυτό, αλλά και στους πιο εναλλακτικούς.

Όπως ήδη ανέφερα, η νέα τάση που διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια στην παγκόσμια τουριστική αγορά είναι ο βιωματικός τουρισμός, που έχει στόχο να εξασφαλίζει εκείνες τις εμπειρίες στους ταξιδιώτες που θα τους επιτρέψουν να γνωρίσουν με συμμετοχικό τρόπο τον πολιτισμό, την ιστορία και τη γλώσσα του προορισμού που επισκέπτονται, ή περνούν τις διακοπές τους στην εξοχική τους κατοικία. Αλλά και την λαογραφία του, τους ανθρώπους, τα ήθη και τα έθιμά τους. Ο σημερινός επισκέπτης, και αντίστοιχα υποψήφιος αγοραστής, αναζητά στη χώρα μας το βιωματικό στοιχείο που σχετίζεται με τη φύση και την τοπική παράδοση και κουλτούρα πιο πολύ από τις ανέσεις και τις παροχές, περισσότερο και από τα κλασικά αξιοθέατα και την ψυχαγωγία, από όλα όσα κοινότοπα ή λιγότερο κοινότοπα προβάλλονται στους τουριστικούς οδηγούς.

Πως αλλάζει η Αθηναϊκή Ριβιέρα γύρω από την επένδυση στο Ελληνικό;

Η Αττική είναι μία περιοχή με ιδανικές κλιματικές συνθήκες. Το πρόταγμα ενός αναβαθμισμένου παράκτιου μετώπου αφορά τόσο στην ποιότητα διαβίωσης των κατοίκων του, όσο και στο τουριστικό προϊόν. Είναι ολοφάνερη η ανάγκη ενός δομημένου χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού για το ευρύτερο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελληνικής πρωτεύουσας, αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Τα τρέχοντα αστικά και περιαστικά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται με αποσπασματικές παρεμβάσεις. Η ανάπτυξη του Ελληνικού, ως «οριοθετημένου» μεμονωμένου σχεδιασμού, δεν θα αποδώσει καρπούς αν δεν ενταχθεί σε ένα ευρύτερο και μελετημένο πρόγραμμα.

Έτσι μόνο θα μπορούσαμε να μιλάμε πραγματικά για Αθηναϊκή Ριβιέρα. Αναρωτιέμαι, ποιο είναι άραγε το όραμα της εκάστοτε κυβέρνησης, με ποιο τρόπο σκοπεύει να χειριστεί στρατηγικά την ευαίσθητη και πολυπαραμετρική σχέση πόλης-φύσης, σε όλη την επικράτεια, και ειδικότερα στην Αθήνα των 4 εκ. κατοίκων, με τα ειδυλλιακά νησιά του Αργοσαρωνικού σε απόσταση αναπνοής; Ώστε η πόλη να μπορέσει να ανοιχτεί στην κοντινή της θάλασσα και στα πανέμορφα τοπία που την περιβάλλουν. Ο συνδετικός κρίκος αυτής της τόσο κρίσιμης οργανικής ένωσης μόνο το παράκτιο Αττικό μέτωπο θα μπορούσε να είναι, εξού και η σημαντικότητά του.

Πως μπορεί λοιπόν να αντιστραφεί η κατάσταση της Αθήνας των 4 εκ. κατοίκων και των πολλών και πολυσυζητημένων προβλημάτων;

Θα αναφερθώ στο παράδειγμα της Ολλανδίας. Τα θέματα που απασχολούν τον αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό σχεδιασμό στην Ολλανδία -αναφέρομαι ειδικότερα στην κεντρική της διοίκηση- απέχουν παρασάγγας από τις παρωχημένες αντιλήψεις και τους ρηχούς προβληματισμούς των δικών μας αρμοδίων. Εξετάζουν σε βάθος τα πραγματικά και μετρήσιμα στοιχεία, όπως είναι η κατανομή των χρήσεων, η αστική οικιστική μονάδα, η αστική πυκνότητα, η σχέση ανάμεσα στην πόλη και τη φύση, κ.ο.κ..

Το Ρότερνταμ, μία από τις πλέον πολυπολιτισμικές ευρωπαϊκές πόλεις, είναι γνωστό για την υψηλού επιπέδου σύγχρονη αρχιτεκτονική του. Στην πιο μοντέρνα πόλη της Ολλανδίας, εύκολα κάποιος αντιλαμβάνεται τι σημαίνει επένδυση στο μέλλον. Η νέα περίοδός της χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν αποφασίστηκε η εκτεταμένη ανάπλαση της ζώνης του λιμανιού, που μοιάζει σήμερα με γιγάντια έκθεση επώνυμης σύγχρονης αρχιτεκτονικής.  Η νέα εποχή συμπαρέσυρε ολόκληρο το πολεοδομικό συγκρότημα του Ρότερνταμ, που αναδείχθηκε σε μοντέλο-πρότυπο ανάπτυξης και παράλληλα σε πεδίο αδιάκοπου αρχιτεκτονικού πειραματισμού. Γενικά, οι Ολλανδικές πόλεις ξεχειλίζουν από σύγχρονες αρχιτεκτονικές πραγματοποιήσεις, υπάρχει διάχυτη η αίσθηση της κίνησης προς το μέλλον, ο επισκέπτης είναι αποδέκτης μίας βαθιάς αλλαγής στον τρόπο που γίνεται αντιληπτή η σύγχρονη αρχιτεκτονική. Το κράτος επενδύει δυναμικά τόσο στις αναπλάσεις όσο και στις υποδομές, επενδύει και στην αρχιτεκτονική επιλέγοντας αναπτύξεις που έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη. Νομίζω ότι είναι ξεκάθαρο το διακύβευμα.

Πόσο μπορεί να επηρεάσει η αρχιτεκτονική το φυσικό περιβάλλον;

Η αναζήτηση μίας ισορροπημένης σχέσης ανάμεσα στο δομημένο περιβάλλον και το φυσικό εξακολουθεί να παραμένει κεντρικό ζητούμενο, ειδικότερα στις ημέρες μας που βιώνουμε την κλιματική αλλαγή. Στον τεχνο-κεντρικό κόσμο που ζούμε οφείλει η αρχιτεκτονική να αντιτάξει τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης, διαμεσολαβώντας ανάμεσα στα φυσικά φαινόμενα και τον άνθρωπο προκειμένου να ικανοποιήσει αρχέγονες ανάγκες του, όπως είναι η επαφή του με τη φύση. Να επαναπροσδιορίσει την σχέση της με το «design προβολής» και την τεχνολογία, εξετάζοντας πάλι τα «ουσιώδη» -fundamentals- μέσα από τα αρχετυπικά χαρακτηριστικά που συγκροτούν, ή θα έπρεπε να συγκροτούν, τα κτίρια και τις πόλεις, ώστε να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό του ίδιου του πυρήνα της σκέψης της. Η συζήτηση αυτή αφορά, άμεσα ή έμμεσα, και την περιβαλλοντική ρύπανση, αλλά και γενικότερα το ζήτημα της κλιματικής επιδείνωσης. Στις ημέρες μας, όταν το περιβαλλοντικό πρόβλημα θέτει υπό αμφισβήτηση την κοινή πεποίθηση ότι ο μελλοντικός χρόνος είναι άπειρος, βρισκόμαστε ακριβώς στη χρονική στιγμή που οφείλει κανείς να υποδείξει δυνατότητες υπέρβασης εκεί όπου η σημερινή λογική συναντάει αδιέξοδα. Δυνατότητες, που ανασκάπτουν εκτεταμένα πεδία σημασιών και μας βοηθούν να κατανοήσουμε ότι προβληματισμοί και προτάσεις, σαν αυτές που αναφέρθηκαν, δεν αποτελούν ιδιοτροπίες του καιρού μας, αλλά εύγλωττες φανερώσεις μίας πολύ ευρύτερης υπόθεσης που σχετίζεται άμεσα με την βιωσιμότητα του πλανήτη μας.

Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια «αειφόρος σχεδιασμός» και σε ποιον βαθμό πραγματώνεται στα έργα σας;

Σε ένα βαθμό απάντησα ήδη. Τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό τον καταλαβαίνουμε ως μία πρόκληση φιλικής δράσης προς το περιβάλλον, με σκοπό την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου από τη δόμηση. Στο πλαίσιο αυτό οφείλουμε να εξασφαλίσουμε την τήρηση των βασικών αξόνων της αειφόρου φιλοσοφίας, όπως είναι η βιοκλιματική προσέγγιση στον σχεδιασμό, η χρήση οικολογικών, ανακυκλώσιμων υλικών, και στη μεγάλη κλίμακα, η προστασία και διατήρηση των τοπικών οικοσυστημάτων και η συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων. Η αειφόρος αρχιτεκτονική θεωρεί το κλίμα ως έναν από τους κρίσιμους παράγοντες που καθορίζουν τον σχεδιασμό των κτιρίων, και αντίστοιχα το φυσικό περιβάλλον, δηλαδή τη φύση, λαμβάνοντας υπόψη της τις αρχές της κοινωνικής και οικονομικής βιωσιμότητας.