Μην πυροβολείτε το υπουργείο Τουρισμού|Ο νέος επιτελικός ρόλος του Υπουργείου στη μετά τον κορονοϊό εποχή

Του Ιωάννη Γκιτσάκη *

«Ο τουρισμός αποτελεί τη βαριά βιομηχανία της χώρας». Πρόκειται για μία από τις πιο χαρακτηριστικές φράσεις αναφοράς στον ελληνικό τουρισμό. Δικαίως, φυσικά, καθώς ο τουρισμός αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 20% του ΑΕΠ της χώρας και μάλιστα, χωρίς στο ποσοστό αυτό να συνυπολογίζονται οι δραστηριότητες που συνδέονται εμμέσως με τον τομέα του Τουρισμού.

Θα ανέμενε λοιπόν κανείς, ότι ο ρόλος του αρμόδιου Υπουργείου, δηλαδή του Υπουργείου Τουρισμού, θα ήταν ανάλογος με τη σπουδαιότητα του τομέα του τουρισμού για την οικονομία της χώρας. Εξετάζοντας όμως τις σχετικές νομοθετικές διατάξεις για την οργάνωση και λειτουργία της Κυβέρνησης και, ειδικότερα, την υπ’ αριθμ. Υ3/20-1-2020 Απόφαση του Πρωθυπουργού, «Καθορισμός σειράς τάξης των Υπουργείων» (ΦΕΚ Β΄ 48/2020), διαπιστώνουμε το ακριβώς αντίθετο: Το Υπουργείο Τουρισμού βρίσκεται στη 18η και τελευταία θέση στη σειρά τάξης των Υπουργείων! Να το επαναλάβω, γιατί και για εμένα ήταν εξίσου σοκαριστικό: Το αρμόδιο Υπουργείο της «βαριάς βιομηχανίας» μας καταλαμβάνει την τελευταία θέση στη σειρά τάξης των Υπουργείων μιας κατεξοχήν τουριστικής χώρας.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το Υπουργείο Τουρισμού έχει ελάχιστες αποκλειστικές αρμοδιότητες. Οι αρμοδιότητές του είναι ως επί το πλείστον συντρέχουσες. Δηλαδή, για όλα σχεδόν τα σοβαρά ζητήματα που αφορούν στον ελληνικό τουρισμό, το αρμόδιο Υπουργείο δεν διαθέτει αποφασιστική αρμοδιότητα, αλλά υπάρχουν συναρμόδια Υπουργεία, τα οποία μάλιστα είναι τα κατεξοχήν αρμόδια Υπουργεία στους αντίστοιχους τομείς. Αυτό ισχύει για τις μεταφορές (ακτοπλοϊκές, αεροπορικές κλπ.), την κρουαζιέρα και το θαλάσσιο τουρισμό, τις τουριστικές υποδομές, την τουριστική εκπαίδευση, τις τουριστικές επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους στον κλάδο του τουρισμού κ.ά. Με άλλα λόγια, για όλα τα μεγάλα ζητήματα που αφορούν στον ελληνικό τουρισμό, το Υπουργείο Τουρισμού συναποφασίζει με το αντίστοιχο αρμόδιο Υπουργείο και δεν διαθέτει αυτοτελή αποφασιστική αρμοδιότητα.

Και ενώ το ως άνω οργανωτικό μοντέλο λειτουργούσε μέχρι σήμερα χωρίς σοβαρά ή τουλάχιστον χωρίς εμφανή προβλήματα, η κατάσταση αυτή ανατράπηκε πλήρως με την πανδημία του κορονοϊού. Ο κλάδος του τουρισμού αποτελεί σε παγκόσμιο επίπεδο τον τομέα που έχει πληγεί περισσότερο από τις συνέπειες της πανδημίας. Οι δυσοίωνες εκτιμήσεις των διεθνών αναλυτών, οι οποίες προβλέπουν για την Ελλάδα δημοσιονομικό έλλειμμα έως και 11% του ΑΕΠ για φέτος, στηρίζονται κατά βάση στην εκτίμηση, ότι η φετινή τουριστική περίοδος για την Ελλάδα θα χαθεί σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που θα επιφέρει αντίστοιχη μεγάλη απώλεια εσόδων από τον τουρισμό, ο οποίος αντιπροσωπεύει, όπως προαναφέρθηκε, το 20% του ΑΕΠ της χώρας.

Εξαιτίας λοιπόν του κορονοϊού, ο ρόλος του Υπουργείου Τουρισμού μεταβλήθηκε πλήρως μέσα σε ένα μήνα. Το Υπουργείο Τουρισμού δεν αποτελεί πλέον ένα «διακοσμητικό» Υπουργείο ούτε ένα Υπουργείο «δημοσίων σχέσεων», όπως ήταν ή όπως αντιμετωπιζόταν έως σήμερα. Το Υπουργείο Τουρισμού έχει αποκτήσει πλέον ένα νέο, επιτελικό ρόλο. Καλείται να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις συνέπειες της πανδημίας του κορονοϊού σε όλες τις ειδικότερες εκφάνσεις της τουριστικής «βιομηχανίας». Καλείται να περισώσει το 20% του ΑΕΠ της χώρας και μαζί με αυτό να διασώσει και το συνολικό ΑΕΠ της Ελλάδας και να αποτρέψει μία νέα βαθιά ύφεση της ελληνικής οικονομίας, με καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνία αλλά και για την ίδια τη χώρα.

Ξαφνικά, μέσα σε «μία νύχτα», το Υπουργείο Τουρισμού κλήθηκε να απαιτήσει από τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα, να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ένα κοινό ευρωπαϊκό μηχανισμό ασφαλούς μετακίνησης τουριστών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να εξετάσει τη σύναψη αντίστοιχων διμερών ή πολυμερών συμφωνιών με τρίτες χώρες, να σχεδιάσει και να εφαρμόσει υγειονομικά πρωτόκολλα, πρωτόκολλα εισόδου στη χώρα, πρωτόκολλα μεταφορών, πρωτόκολλα ασφαλούς λειτουργίας ξενοδοχείων, τουριστικών καταλυμάτων, κατασκηνώσεων, αρχαιολογικών χώρων, μουσείων, εστιατορίων κλπ., να αντιμετωπίσει νομοθετικά το φλέγον ζήτημα της αστικής ευθύνης των τουριστικών επιχειρήσεων σε περίπτωση κρούσματος κορονοϊού, να διασφαλίσει την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση ενδεχόμενου κρούσματος κορονοϊού στα τουριστικά νησιά κατά την καλοκαιρινή περίοδο, να εκπονήσει ειδικά πρωτόκολλα αντιμετώπισης κρουσμάτων κορονοϊού σε κάθε τουριστικό προορισμό της χώρας, με κριτήριο την επάρκεια των υποδομών υγείας, να δημιουργήσει μία λίστα με τις χώρες που εμφανίζουν καλό επιδημιολογικό προφίλ και να την ανανεώνει με βάση τα νέα υγειονομικά δεδομένα, να προτείνει στα συναρμόδια Υπουργεία τα απαραίτητα φορολογικά και ασφαλιστικά μέτρα για τη στήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων και των εργαζομένων τους, να σχεδιάσει και να υλοποιήσει με το Υπουργείο Εργασίας προγράμματα χορήγησης τουριστικών vouchers για τη στήριξη του εσωτερικού τουρισμού και των τουριστικών επιχειρήσεων, να σχεδιάσει και να «τρέξει» μία νέα διαφημιστική καμπάνια για την προώθηση του ελληνικού τουρισμού,  κ.ά.. Και όλα αυτά κλήθηκε να τα κάνει άμεσα. Μέσα σε ένα μήνα. Γιατί η φετινή τουριστική περίοδος έχει ήδη αρχίσει και κάθε ημέρα καθυστέρησης είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Τόσο για τον ελληνικό τουρισμό όσο και για το ΑΕΠ της χώρας.

Είναι, λοιπόν, προφανές, ότι ο ρόλος του Υπουργείου Τουρισμού έχει πλέον αλλάξει. Για την επόμενη τριετία τουλάχιστον, το Υπουργείο Τουρισμού αποκτά ένα νέο, πρωτόγνωρο για την ιστορία του, επιτελικό ρόλο, κομβικής σημασίας για την οικονομία της χώρας. Το Υπουργείο Τουρισμού μετατρέπεται πλέον σε παραγωγικό Υπουργείο, με σπουδαιότητα αντίστοιχη των δύο πρώτων στη σειρά τάξης Υπουργείων, δηλαδή του Υπουργείου Οικονομικών και του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Για το λόγο αυτό θα διαφωνήσω με τον αγαπητό Θ. Μαυρίδη, που ζητά την κατάργηση του «ανύπαρκτου» Υπουργείου Τουρισμού.

Προκειμένου όμως να μπορέσει να ανταποκριθεί στο νέο επιτελικό του ρόλο, απαιτείται η άμεση αναβάθμιση του Υπουργείου Τουρισμού και των αρμοδιοτήτων του. Καταρχάς, σε τυπικό επίπεδο, το Υπουργείο Τουρισμού θα πρέπει να ανέβει αρκετές θέσεις στη σειρά τάξης των Υπουργείων. Χωρίς καμία δόση υπερβολής, η νέα του θέση θα πρέπει να είναι στην τέταρτη θέση, μετά από τα Υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Εξωτερικών. Πέρα από αυτή την τυπική αναβάθμιση, θα πρέπει να υπάρξει και αντίστοιχη ουσιαστική αναβάθμιση: Αφενός, εξοπλισμός με νέες αποφασιστικές αρμοδιότητες και αφετέρου, στελέχωση με νέο, εξειδικευμένο, πολιτικό, επιστημονικό και υπαλληλικό προσωπικό, τόσο στο Υπουργείο όσο και στους εποπτευόμενους φορείς του (ΕΟΤ κλπ.).

Για την υλοποίηση των παραπάνω δομικών αλλαγών απαιτείται βεβαίως αρκετός χρόνος. Σίγουρα οι αλλαγές αυτές δεν μπορούν να γίνουν άμεσα, εν μέσω κρίσης, και ενώ τα προβλήματα τρέχουν και η τουριστική σεζόν του 2020 χάνεται. Θα πρέπει όμως να σχεδιαστούν άμεσα σε κυβερνητικό επίπεδο και να υλοποιηθούν από την νέα τουριστική περίοδο. Διότι οι συνέπειες της πανδημίας του κορονοϊού στον ελληνικό τουρισμό δεν αφορούν μόνο την τρέχουσα τουριστική σεζόν. Τις συνέπειες στον τουρισμό θα τις βιώνουμε, δυστυχώς, για τουλάχιστον τρία ή και περισσότερα χρόνια. Συνεπώς, τόσο η χώρα μας όσο και το αρμόδιο Υπουργείο θα πρέπει να προετοιμαστούν κατάλληλα, όχι μόνο για το 2020, αλλά και για τις επόμενες χρονιές. Η Ελλάδα, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να απολέσει το πολύτιμο συγκριτικό πλεονέκτημα που απέκτησε σε σχέση με τις ανταγωνιστικές τουριστικά γειτονικές της χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Τουρκία, Γαλλία κ.ά.), λόγω της επιτυχούς αντιμετώπισης της εξάπλωσης του κορονοϊού. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να επιτρέψουμε στις χώρες αυτές να μας προσπεράσουν και να επανακτήσουν το χαμένο μερίδιο της τουριστικής αγοράς, εξαιτίας δικών μας οργανωτικών λαθών.

Είναι πραγματικά λυπηρό, για μία κατεξοχήν τουριστική χώρα, στην οποία ο τουρισμός θεωρείται ως η «βαριά βιομηχανία» της και αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 20% του ΑΕΠ της, το Υπουργείο Τουρισμού να βρίσκεται στην τελευταία θέση της σειράς τάξης των Υπουργείων. Είναι εσφαλμένο, τόσο από πλευράς σημειολογίας όσο και από πλευράς ουσίας. Η πανδημία του κορονοϊού θα πρέπει να αποτελέσει την αφορμή αλλά και την ευκαιρία για να γίνει το αυτονόητο: Να αναβαθμιστεί τυπικά και ουσιαστικά το Υπουργείο Τουρισμού, να εξοπλιστεί με νέες αποφασιστικές αρμοδιότητες και να στελεχωθεί με νέο, εξειδικευμένο στελεχιακό δυναμικό, προκειμένου να καταφέρει να ανταποκριθεί στο νέο επιτελικό του ρόλο. Το ρόλο ενός παραγωγικού Υπουργείου, που θα είναι επιφορτισμένο με τη βαριά και ίσως τη μοναδική εναπομείνασα βιομηχανία της χώρας.

Αυτό το νέο, επιτελικό Υπουργείο Τουρισμού, στη μετά τον κορονοϊό εποχή, θα πρέπει να εκπονήσει και να υλοποιήσει ένα στρατηγικό σχέδιο για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού, το οποίο θα βασίζεται σε ένα καινούριο τουριστικό μοντέλο ανάπτυξης, με ισορροπημένη και ορθολογική κατανομή του τουριστικού προϊόντος της χώρας στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Ένα σχέδιο που θα περιλαμβάνει το άνοιγμα σε νέες αγορές (Ρωσία, Κίνα, Καναδά, Αυστραλία, Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη, Ιαπωνία, Ταϊβάν, Αραβικές χώρες κ.ά.), την υποστήριξη της κατασκευής νέων τουριστικών μονάδων για την προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού, έχοντας ως πρότυπο το Costa Navarino και το δόγμα ότι το ποιοτικό τουριστικό προϊόν δημιουργεί νέο τουριστικό προορισμό, την κατασκευή νέων πρότυπων οικισμών για την ανάπτυξη του silver economy, με σκοπό την προσέλκυση εύπορων αλλοδαπών συνταξιούχων για μακρά διαμονή ή μόνιμη εγκατάσταση στη χώρα μας, το πλάνο για την κατασκευή μεγάλων θεματικών πάρκων, εθνικής εμβέλειας, με αντικείμενο την αρχαία Ελλάδα και την ελληνική μυθολογία, τη δημιουργία ενός νέου Διεθνούς Πανεπιστημίου Τουριστικών Σπουδών, το οποίο θα μετατρέψει σταδιακά την Ελλάδα σε διεθνή κόμβο τουριστικής εκπαίδευσης, καθώς και άλλα παρόμοια μεγάλα projects, τα οποία θα μπορούσαν να καταστήσουν την Ελλάδα, παγκόσμια ηγέτιδα στον τομέα του τουρισμού, αλλά και σε άλλους τομείς, όπως η ανώτατη εκπαίδευση, η silver economy και οι κατασκευές, αναβαθμίζοντας τη συνολική εικόνα και το brand name της χώρας μας σε διεθνές επίπεδο. Επομένως, μην πυροβολείτε το Υπουργείο Τουρισμού. Ζητήστε την αναβάθμισή του, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στο νέο επιτελικό του ρόλο.

* Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου.