Η οργανωτική δομή και οι αρμοδιότητες ενός νέου παραγωγικού και επιτελικού (υπερ)υπουργείου Τουρισμού

του Δρ. Ιωάννη Γκιτσάκη (*)
Νέα κυβερνητική θητεία, με νέο κυβερνητικό σχήμα και νέα ηγεσία στο Υπουργείο Τουρισμού. Η ιδανικότερη ευκαιρία για να επανέλθω στο ζήτημα της οργανωτικής δομής και των αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Τουρισμού, το οποίο είχα αναπτύξει και σε παλαιότερο άρθρο μου, με τίτλο «Μην πυροβολείτε το Υπουργείο Τουρισμού – Ο νέος επιτελικός ρόλος του Υπουργείου στη μετά τον κορονοϊό εποχή».

Στο άρθρο εκείνο είχα αναφερθεί στο παράδοξο γεγονός, πως το Υπουργείο Τουρισμού, δηλαδή το αρμόδιο Υπουργείο της «βαριάς βιομηχανίας» της χώρας μας, βρισκόταν στη 18η και τελευταία θέση στη σειρά τάξης των Υπουργείων. Στη θέση αυτή παρέμεινε ως τον Σεπτέμβριο του 2021, όταν ανέβηκε στην προτελευταία θέση, καθώς τη 19η και τελευταία θέση κατέλαβε το νεοσύστατο τότε Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Σήμερα το Υπουργείο Τουρισμού παραμένει στη 18η θέση, αλλά ανέβηκε ένα ακόμα σκαλοπάτι στη σειρά τάξης των Υπουργείων, καθώς αυτά πλέον είναι 20 (Απόφαση του Πρωθυπουργού αρ. Υ2/27-6-2023, «Καθορισμός σειράς τάξης Υπουργείων», ΦΕΚ Β΄ 4162/2023).

Η θέση αυτή σημαίνει πρακτικά ότι το Υπουργείο Τουρισμού έχει ελάχιστες αποκλειστικές (αποφασιστικές) αρμοδιότητες. Πράγματι, οι αρμοδιότητές του είναι ως επί το πλείστον συντρέχουσες. Δηλαδή, για όλα σχεδόν τα σοβαρά ζητήματα που αφορούν τον ελληνικό τουρισμό, το αρμόδιο Υπουργείο δεν διαθέτει αποφασιστική αρμοδιότητα, αλλά υπάρχουν πάντα συναρμόδια Υπουργεία, τα οποία μάλιστα είναι και τα κατεξοχήν αρμόδια Υπουργεία στους αντίστοιχους τομείς. Διαθέτουν δηλαδή την αποφασιστική αρμοδιότητα για τα οικεία ζητήματα.

Στο ίδιο άρθρο υπογράμμιζα, ότι το Υπουργείο Τουρισμού στη μετά-Covid εποχή θα έπρεπε να αποκτήσει ένα νέο επιτελικό ρόλο, με κομβική σημασία για την εθνική οικονομία. Να μετατραπεί δηλαδή σε ένα καθαρά παραγωγικό Υπουργείο, με σπουδαιότητα αντίστοιχη των δύο πρώτων στη σειρά τάξης παραγωγικών Υπουργείων, δηλαδή του Υπουργείου Οικονομικών και του Υπουργείου Ανάπτυξης.

Για να συμβεί όμως αυτό απαιτείται η άμεση αναβάθμιση του Υπουργείου Τουρισμού και η διεύρυνση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων του. Καταρχάς, σε τυπικό επίπεδο, το Υπουργείο Τουρισμού θα πρέπει να ανέβει αρκετές θέσεις στη σειρά τάξης των Υπουργείων, λαμβάνοντας ακόμα και την πέμπτη θέση, μετά από τα Υπουργεία Οικονομικών, Εξωτερικών, Εθνικής Άμυνας και Εσωτερικών. Πέρα από αυτή την τυπική αναβάθμιση, θα πρέπει να υπάρξει και αντίστοιχη ουσιαστική αναβάθμιση: Αφενός, εξοπλισμός με νέες αποφασιστικές αρμοδιότητες και αφετέρου, στελέχωση με νέο, εξειδικευμένο, πολιτικό, επιστημονικό και υπαλληλικό προσωπικό, τόσο στο ίδιο το Υπουργείο όσο και στους εποπτευόμενους φορείς του (ΕΟΤ κλπ.).

Στο παρόν άρθρο προτείνεται μία ενδεικτική οργανωτική δομή για το νέο αυτό (υπερ)Υπουργείο Τουρισμού, καθώς και οι σχετικές αποφασιστικές του αρμοδιότητες, οι οποίες είναι απαραίτητες προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί στο νέο επιτελικό του ρόλο. Η προτεινόμενη οργανωτική δομή ακολουθεί κατά βάση την υφιστάμενη δομή του Υπουργείου Τουρισμού, με την προσθήκη των απαραίτητων θέσεων και αρμοδιοτήτων που ανήκουν σήμερα σε άλλα Υπουργεία.

Η σημερινή οργανωτική μορφή του Υπουργείου Τουρισμού

Σε πρώτη φάση θα πρέπει να συσταθούν στο Υπουργείο Τουρισμού δύο νέες θέσεις Υφυπουργών, οι οποίοι θα αναλάβουν και όλες τις συναφείς αποκλειστικές (αποφασιστικές) αρμοδιότητες:

α) Υφυπουργός Τουριστικής Πολιτικής, Ανάπτυξης, Υποδομών και Επενδύσεων. Και

β) Υφυπουργός Τουριστικής Προβολής, Εκπαίδευσης και Ειδικών Μορφών Τουρισμού.

Σε κάθε Υφυπουργό θα υπάγονται τρεις νέες Γενικές Γραμματείες, με τις αντίστοιχες αποφασιστικές αρμοδιότητες, οι οποίες σήμερα ανήκουν σε άλλα Υπουργεία. Ειδικότερα:

α) Στον Υφυπουργό Τουριστικής Πολιτικής, Ανάπτυξης, Υποδομών και Επενδύσεων θα υπαχθούν οι ακόλουθες νέες Γενικές Γραμματείες:

(1) Γενική Γραμματεία Τουριστικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού, η οποία θα διατηρήσει τις σχετικές αρμοδιότητες της υφιστάμενης Γενικής Γραμματείας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης του Υπουργείου Τουρισμού και θα είναι υπεύθυνη για τη χάραξη της συνολικής τουριστικής πολιτικής της χώρας και για την εκπόνηση και υλοποίηση του στρατηγικού σχεδίου για τον ελληνικό τουρισμό της μετά-Covid εποχής.

(2) Γενική Γραμματεία Τουριστικών Επενδύσεων, στην οποία θα υπαχθούν οι αποφασιστικές αρμοδιότητες που αφορούν την τουριστική ανάπτυξη της χώρας και τις δημόσιες και ιδιωτικές τουριστικές επενδύσεις, οι οποίες σήμερα ανήκουν στη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ και στη Γενική Γραμματεία Ιδιωτικών Επενδύσεων και ΣΔΙΤ του Υπουργείου Ανάπτυξης. Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται η διάταξη του άρθρου 35 του ν. 5039/2023, με την οποία προβλέφθηκε η σύσταση Ειδικής Υπηρεσίας Προώθησης και Αδειοδότησης Τουριστικών Επενδύσεων (Ε.Υ.Π.Α.Τ.Ε.) στο Υπουργείο Τουρισμού, που υπάγεται στη Γενική Γραμματεία Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης.

(3) Γενική Γραμματεία Τουριστικών Υποδομών, στην οποία θα υπαχθούν οι αποφασιστικές αρμοδιότητες που αφορούν τις δημόσιες τουριστικές υποδομές και το σχεδιασμό, μελέτη, ανάθεση και εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων τουριστικών έργων, οι οποίες σήμερα ανήκουν στη Γενική Γραμματεία Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.

Η προτεινόμενη θέση του Υφυπουργού Τουριστικής Πολιτικής, Ανάπτυξης, Υποδομών και Επενδύσεων, θα ήταν ευκταίο να θεσμοθετηθεί ως «μόνιμη» (με πενταετή θητεία), προκειμένου να διασφαλίζεται η συνέχεια άσκησης της τουριστικής πολιτικής της χώρας, παρά την αλλαγή κυβερνήσεων ή Υπουργών Τουρισμού. Η πρόβλεψη θέσης «μόνιμου» Υφυπουργού Τουρισμού, στην οποία θα αναφερθώ αναλυτικότερα σε άλλο άρθρο μου, αποτελεί μια διαχρονική αναγκαιότητα για τον ελληνικό τουρισμό και είναι απαραίτητη για την εκπόνηση και υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδίου βιώσιμης και ισόρροπης τουριστικής ανάπτυξης της χώρας. Για την υλοποίηση της πρότασης αυτής όμως απαιτείται συνταγματική αναθεώρηση. Έτσι, σε πρώτη φάση θα μπορούσε να θεσμοθετηθεί η επί θητεία θέση του Γενικού Γραμματέα Τουριστικής Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού, με αυξημένες αρμοδιότητες και ευρεία προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία.

β) Στον Υφυπουργό Τουριστικής Προβολής, Εκπαίδευσης και Ειδικών Μορφών Τουρισμού θα υπαχθεί ο ΕΟΤ και τρεις νέες Γενικές Γραμματείες:

(1) Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ), ο οποίος θα διατηρήσει όλες τις σημερινές αρμοδιότητες για την ανάπτυξη και προώθηση του ελληνικού τουρισμού και για την τουριστική προβολή της Ελλάδας στο εσωτερικό και το εξωτερικό.

(2) Γενική Γραμματεία Τουριστικής Εκπαίδευσης, στην οποία θα υπαχθούν όλες οι αποφασιστικής αρμοδιότητες που αφορούν την τουριστική εκπαίδευση όλων των μορφών και όλων των βαθμίδων, οι οποίες σήμερα ανήκουν εν μέρει στο Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. Η Γενική Γραμματεία Τουριστικής Εκπαίδευσης θα μπορούσε να αναλάβει το σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός νέου Διεθνούς Πανεπιστημίου Τουριστικών Σπουδών, το οποίο έχω προτείνει σε σχετικό άρθρο μου, με τίτλο, «Διεθνές Πανεπιστήμιο Τουριστικών Σπουδών – Η Ελλάδα ως διεθνής κόμβος τουριστικής εκπαίδευσης».

(3) Γενική Γραμματεία Θαλάσσιου Τουρισμού και Τουριστικών Λιμένων, στην οποία θα υπαχθούν όλες οι συναφείς αποφασιστικές αρμοδιότητες, οι οποίες σήμερα ανήκουν στο Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και στη Γενική Γραμματεία Λιμένων, Λιμενικής Πολιτικής και Ναυτιλιακών Επενδύσεων και ιδίως στη Διεύθυνση Ναυτιλιακών Επενδύσεων και Θαλάσσιου Τουρισμού. Η Γενική Γραμματεία Θαλάσσιου Τουρισμού και Τουριστικών Λιμένων θα μπορούσε να αναλάβει το σχεδιασμό και τη δημιουργία δύο τεχνητών υποθαλάσσιων μουσείων για καταδυτικό τουρισμό, τα οποία έχω προτείνει σε ειδικά άρθρα μου, για την Κρήτη και για την Εύβοια.

(4) Γενική Γραμματεία Ειδικών Μορφών Τουρισμού, στην οποία θα υπαχθούν οι αποφασιστικές αρμοδιότητες που αφορούν όλες τις ειδικές μορφές τουρισμού, μεταξύ των οποίων και αυτές για το σχεδιασμό και την κατασκευή μεγάλων θεματικών τουριστικών πάρκων, την ανάπτυξη της silver economy και την προσέλκυση στη χώρα μας των λεγόμενων «ψηφιακών νομάδων» (digital nomads).

Αυτό το νέο, παραγωγικό και επιτελικό (υπερ)Υπουργείο Τουρισμού, θα μπορέσει να εκπονήσει και να υλοποιήσει ένα στρατηγικό σχέδιο για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού, το οποίο θα βασίζεται σε ένα καινούριο μοντέλο βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, με ισόρροπη και ορθολογική κατανομή του τουριστικού προϊόντος της χώρας στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας.  Ένα σχέδιο, που θα μπορούσε να τοποθετήσει τον πήχη και τους στόχους του ελληνικού τουρισμού πολύ ψηλά. Στον διπλασιασμό ή ακόμα και στον τριπλασιασμό των τουριστικών εισπράξεων του 2019. Κάτι που θα συμβάλει, όχι μόνο στην ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας, αλλά και στην επίλυση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας, η οποία κατά τη γνώμη μου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη της ελληνικής επαρχίας, όπου οι συνθήκες είναι ιδανικότερες για να δημιουργήσεις οικογένεια και να μεγαλώσεις παιδιά, σε αντίθεση με τις απρόσωπες μεγαλουπόλεις και ιδίως την Αθήνα.

Ένα στρατηγικό σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης που θα περιλαμβάνει το άνοιγμα σε νέες τουριστικές αγορές εκτός Ευρώπης (ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδά, Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Σιγκαπούρη, Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Ταϊβάν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Μπαχρέιν, Κουβέιτ, Αργεντινή, Βραζιλία κ.ά.),  την αλλαγή του τουριστικού μοντέλου της χώρας και την υποστήριξη της κατασκευής νέων τουριστικών μονάδων για την προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού, την προώθηση του τουρισμού πολυτελείας και την ανάδειξη και καθιέρωση της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού status symbol, την κατασκευή νέων πρότυπων οικισμών για την ανάπτυξη της silver economy, με σκοπό την εκμετάλλευση της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη  και την προσέλκυση εύπορων αλλοδαπών συνταξιούχων για μακρά διαμονή ή μόνιμη εγκατάσταση στη χώρα μας, την κατασκευή μεγάλων θεματικών πάρκων εθνικής εμβέλειας, με αντικείμενο την αρχαία Ελλάδα και την ελληνική μυθολογία, τη δημιουργία ενός νέου Διεθνούς Πανεπιστημίου Τουριστικών Σπουδών, το οποίο θα μετατρέψει σταδιακά την Ελλάδα σε διεθνή κόμβο τουριστικής εκπαίδευσης, τη βέλτιστη αξιοποίηση των τουριστικών assets της χώρας μας, την τουριστική ανάπτυξη της ορεινής Ελλάδας και την προώθηση του χειμερινού τουρισμού, την προώθηση των πόλεων και χωριών της ηπειρωτικής Ελλάδα που μπορούν να κάνουν «διεθνή καριέρα» στον χειμερινό τουρισμό, την ανάδειξη των «νησιών του χειμώνα», δηλαδή των ελληνικών νησιών που μπορούν να προσελκύσουν τουρισμό ακόμα και το χειμώνα, την ανάδειξη της Ελλάδας σε δημοφιλή τουριστικό προορισμό και για την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς,  καθώς και άλλα μεγάλα τουριστικά projects, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν ακόμα περισσότερο το τουριστικό brand name της Ελλάδας και να την καταστήσουν ηγέτιδα δύναμη στον παγκόσμιο τουρισμό.

Είναι πραγματικά παράδοξο και λυπηρό, για μία κατεξοχήν τουριστική χώρα όπως η Ελλάδα, στην οποία ο τουρισμός θεωρείται ως η «βαριά βιομηχανία» της και αντιπροσωπεύει πάνω από το 20% του ΑΕΠ της, το Υπουργείο Τουρισμού να βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της σειράς τάξης των Υπουργείων και να έχει κυρίως συντρέχουσες και όχι αποφασιστικές αρμοδιότητες.

Είναι εσφαλμένο, τόσο από πλευράς σημειολογίας όσο και από πλευράς ουσίας. Η νέα κυβερνητική θητεία και η νέα ηγεσία στο Υπουργείο Τουρισμού αποτελούν την καταλληλότερη ευκαιρία για να γίνει (επιτέλους) το αυτονόητο: Να αναβαθμιστεί τυπικά και ουσιαστικά το Υπουργείο Τουρισμού, να σχεδιαστεί μια νέα οργανωτική και λειτουργική δομή, με νέους Υφυπουργούς και νέες Γενικές Γραμματείες και να εξοπλιστεί το Υπουργείο με νέες αποφασιστικές αρμοδιότητες που ανήκουν σήμερα σε άλλα Υπουργεία, προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί στο νέο επιτελικό του ρόλο. Το ρόλο ενός παραγωγικού (υπερ)Υπουργείου, το οποίο θα είναι ουσιαστικά (και όχι μόνο τυπικά) επιφορτισμένο με τη «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας, τον τουρισμό.

Σ.Σ. Η νέα Υπουργός Τουρισμού ήταν και είναι υπέρμαχος της αναβάθμισης του Υπουργείου Τουρισμού και της διεύρυνσης του ρόλου και των αρμοδιοτήτων του. Ευελπιστώ ότι το παρόν άρθρο θα εξοπλίσει το «οπλοστάσιο» των επιχειρημάτων της και θα μπορέσει να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου αυτού, ο οποίος είναι κομβικής σημασίας για το μέλλον και την ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού.

(*) Ο Δρ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω στη Θεσσαλονίκη, με ειδίκευση στις Δημόσιες Συμβάσεις και στις Συμβάσεις Παραχώρησης και ΣΔΙΤ, Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου και Σύμβουλος Επενδύσεων και Τουριστικών Επιχειρήσεων.